Թուրքիայի ռազմական գործողություն Իրաքում (2022)
Թուրքական ռազմական գործողությունն Իրաքում, թուրքական զինուժի շարունակվող ռազմական գործողությունն է Հյուսիսային Իրաքում։ Գործողությունն իրականացվում է Դահուկ մուհաֆազայում, Քրդստանի աշխատավորական կուսակցության (ՔԱԿ) թիրախների դեմ՝ շարունակվող թուրք-քրդական հակամարտության շրջանակներում[3]։ Թուրքիայում գործողությունը պաշտոնապես կոչվում է «Մագիլ-կողպեք» (թուրքերեն՝ Pençe-Kilit Operasyonu)[4]։
 | |
|---|---|
| Թվական | սկսել է ապրիլի 17, 2022 2 տարի և 9 օր |
| Մասն է | Թուրք-քրդական հակամարտություն |
| Վայր | Հյուսիսային իրաք |
| Հակառակորդներ | |
 ԹուրքիաԱջակցություն՝  Քուրդիստանի դեմոկրատական կուսակցություն[1][2] |  Քուրդիստանի բանվորական կուսակցություն |
| Հրամանատարներ | |
| Ռեջեփ Թայիփ Էրդողան
Յաշար Գյուլեր | Ջեմիլ Բայիք Մուրադ Քարայիլան |
| Կողմերի ուժեր | |
|
| |
| Ռազմական կորուստներ | |
|
| |
Նախապատմություն խմբագրել
Վերջին տարիներին Թուրքիայի զինված ուժերը հաճախ են անդրսահմանային ռազմական գործողություններ իրականացրել ՔԱԿ-ի դեմ։ Նման գործողություններն են եղել Claw Eagle-ը և Tiger-ը 2020 թվականին և Claw-Lighting-ը և Thunderbolt-ը 2021 թվականին[5][6]։ Թուրքիայի պաշտպանության նախարար Հուլուսի Աքարի խոսքով՝ ներկայիս հարձակումը թիրախավորում է Մետինա, Զապ և Ավաշին շրջանների դիրքերը և իրականացվում է իրենց դաշնակիցների հետ համագործակցությամբ։ Հարձակումներից առաջ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը հանդիպել է Քրդստանի տարածաշրջանային կառավարության վարչապետ Մասրուր Բարզանիի հետ և նրան տեղեկացրել գործողության մասին[7]։
Թուրքիայի իշխանությունները հայտարարել են, որ գործողության նպատակը ՔԱԿ-ի կողմից խոշոր հարձակումը կանխելն է[8]։ «Արդարություն և զարգացում» կուսակցության պատգամավոր Օմեր Չելիքն ասել է, որ ՔԱԿ-ն ծրագրել է նոր բազաներ հիմնել Թուրքիայի սահմանի մոտ և արդարացել է թուրքական ինքնապաշտպանության իրավունքով ռազմական գործողությունները հարևան երկրներում, ինչպիսիք են Իրաքը կամ Սիրիան, ինչը ամրագրված է Միավորված ազգերի կազմակերպության կանոնադրության 51-րդ հոդվածում։ունը[7]։
Գործողության ընթացք խմբագրել
Գործողության պաշտոնական մեկնարկից մի քանի օր առաջ թուրքական ավիացիան ռմբակոծել է Դահուկի մի քանի քրդական գյուղեր[9]։ Ներխուժումը սկսվել է 2022 թվականի ապրիլի 18-ին[10] հրետանու, անօդաչու թռչող սարքերի և ավիացիայի աջակցությամբ[11]։ Օդային հարվածներ են հասցվել ՔԱԿ-ի կողմից վերահսկվող քարանձավներին, թունելներին ու զինամթերքի պահեստներին, որից հետո թուրքական հատուկ ջոկատայինները մտել են տարածք՝ շարժվելով ցամաքով, ինչպես նաև ուղղաթիռներով։ Թուրքիայի պաշտպանության նախարարությունը հայտարարել է, որ հիսուն թիրախներ են խոցվել, և իրենց բոլոր նախնական թիրախները հասել են։ ՔԱԿ-ն, իր հերթին, հայտարարել է, որ հետ է մղել մի քանի եդեսանտային գրոհներ, ինչպես նաև խոցել է երկու թուրքական ուղղաթիռ։ ՔԱԿ-ի հետ կապ ունեցող աղբյուրները պնդում են, որ Թուրքիայի կողմից գործողության մեջ օգտագործված ուղղաթիռները տեղակայված են եղել Քրդստանում[9]։
Թուրքիայի պաշտպանության նախարարությունը հայտնել է, որ գործողության ընթացքում երկու թուրք զինվոր է սպանվել։ Ժողովրդական պաշտպանության ուժերի մամուլի կենտրոնը հայտնել է, որ գործողության ընթացքում զոհվել է իր յոթ մարտիկ[12]։
Անդրադարձ խմբագրել
Թուրքիա խմբագրել
Ժողովրդադեմոկրատական կուսակցությունը (HDP) հայտարարել է, որ գործողությունը հակասում է միջազգային իրավունքին և հակադրվում է դրան, թե ինչպես է Թուրքիան պատերազմում Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միրև խաղաղապահի դեր խաղալու փորձ անում[7]։
2022 թվականի ապրիլի 19-ին ՔԱԿ-ի բարձրաստիճան հրամանատար Դուրան Քալքանը կոչ է արել Թուրքիային անհապաղ դադարեցնել գործողությունը՝ հակառակ դեպքում սպառնալով «պատերազմը տեղափոխել թուրքական քաղաքներ»[13]։ Հաջորդ օրը Բուրսա քաղաքում բանտարկյալներով լի ավտոբուս է պայթել, ինչի հետևանքով զոհվել է բանտի պահապանը և մի քանի մարդ է վիրավորվել։ Թեև թուրքական իշխանությունները չեն մեղադրել ՔԱԿ-ին, բայց մեկնաբանները հնարավոր են համարել ՔԱԿ-ի մասնակցությունը այդ պատահարին[13]։
Իրաք խմբագրել
Իրաքի նախագահ Բարհամ Սալիհը դատապարտել է հարձակումը և Թուրքիայից պահանջել դադարեցնել գործողությունը՝ այն համարելով «մեր ազգային անվտանգությանը սպառնացող վտանգ»[13]։ Իրաքի արտգործնախարարն ասել է, որ գործողությունը խախտում է իրաքյան ինքնիշխանությունը, մինչդեռ խորհրդարանի ամենամեծ խմբակցության ղեկավար Մուքթադա աս-Սադրը պահանջել է, որ եթե Թուրքիան անվտանգության հետ կապված մտահոգություններ ունի, ապա դրանք քննարկի Իրաքի կառավարության հետ[14]։
Այլ երկրներ խմբագրել
Լոնդոնում Մասրուր Բարզանիի բրիտանացի քաղաքական գործիչների հետ հանդիպման ժամանակ քրդերը ձվեր են նետել նրա ավտոշարասյան վրա՝ թուրքական վերջին ռազմական գործողության վերաբերյալ որևէ հայտարարություն չանելու համար[15]։ Գործողության դեմ ցույցեր են անցկացվել նաև Ֆրանսիայի Մարսել քաղաքում[16] և Գերմանիայի մի քանի քաղաքներում[17]։ Գերմանիայի Ֆրանկֆուրտ քաղաքում ոստիկանությունը առգրավել է Սիրիայի Ժողովրդական պաշտպանության միավորումների, Կանանց պաշտպանության ստորաբաժանումների մի քանի դրոշներ[18]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Chenar Chalak (2022 թ․ ապրիլի 20). «Erdogan thanks Iraqi, Kurdish authorities for 'support' of anti-PKK operation». Rudaw. (անգլ.)
- ↑ «Avaşin ve Zap'a işgal saldırısı: 28 işgalci cezalandırıldı, 2 helikopter darbelendi!». ANF Turkish. 2022 թ․ ապրիլի 18. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 18-ին. (թուրքերեն)
- ↑ «Թուրքիա launches new ground, air offensive in northern Iraq» (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 24-ին.
- ↑ Şafak, Yeni (2022 թ․ ապրիլի 22). «Pençe-Kilit Operasyonu: Şehitlerin kanı yerde kalmadı». Yeni Şafak (թուրքերեն). Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 24-ին. (թուրքերեն)
- ↑ «Turkish warplanes hit Kurdish militant targets in northern Iraq- state news agency». SWI swissinfo.ch (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ ապրիլի 18-ին. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 21-ին.
- ↑ «Turkey launches new ground, air offensive in northern Iraq». AP NEWS (անգլերեն). 2022 թ․ ապրիլի 18. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 21-ին.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 «Turkey launches offensive against PKK targets in northern Iraq - Al-Monitor: The Pulse of the Middle East». www.al-monitor.com (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 21-ին.
- ↑ «Turkey launches new offensive against Kurdish rebels in Iraq». www.aljazeera.com (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 21-ին.
- ↑ 9,0 9,1 «Turkish warplanes heavily bombard Kurdish villages in northern Duhok» (անգլերեն).
- ↑ «Turkiye 'neutralizes' 26 PKK terrorists in northern Iraq». www.aa.com.tr. Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ ապրիլի 20-ին. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 21-ին.
- ↑ «Turkey launches ground and air strikes in northern Iraq against PKK». The National (անգլերեն). 2022 թ․ ապրիլի 18. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 21-ին.
- ↑ «HPG'den bilanço, MSB'den operasyon açıklaması». amp.artigercek.com. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 21-ին.
- ↑ 13,0 13,1 «Bus bombing brings trauma of past terror back to Turkish cities - Al-Monitor: The Pulse of the Middle East». web.archive.org. 2022 թ․ ապրիլի 20. Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ ապրիլի 20-ին. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 21-ին.
- ↑ Hermann, Rainer. «Operation im Nordirak: Bagdad erzürnt über türkische Offensive gegen die PKK». FAZ.NET. 0174-4909. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 21-ին.
- ↑ «Kurdish protesters hurl eggs at Masrour Barzani's convoy in London». Medya News (ամերիկյան անգլերեն). 2022 թ․ ապրիլի 20. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 21-ին.
- ↑ «Türkiye'nin Pençe Kilit Operasyonu rahatsız etti! Avrupa'da skandal görüntüler | STAR». Star.com.tr. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 21-ին.
- ↑ «Überall Proteste gegen die türkische Invasion in Südkurdistan». ANF News (գերմաներեն). Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 21-ին.
- ↑ «„Am ausführenden Ende einer fragwürdigen Willkürpraxis"». ANF News (գերմաներեն). Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 21-ին.