Եգիպտերեն

Եգիպտերեն, հին եգիպտացիների լեզուն։ Պատկանում է սեմա-քամյան ընտանիքի քամյան ճյուղին։ Մ․ թ․ 5-րդ դարից՝ մեռած լեզու։ Գրավոր աղբյուրները հայտնի են մ․ թ․ ա․ 4-րդ հազարամյակից։ Զարգացման հիմնական փուլերն են՝ հին եգիպտերեն (մ․ թ․ ա․ 32-22-րդ դարեր), միջին կամ դասական եգիպտերեն (մ․ թ․ ա․ 22-16-րդ դարե), նոր եգիպտերեն (մ․ թ․ ա․ 16-8-րդ դարեր), դեմոտական եգիպտերեն (մ․ թ․ ա․ 8-րդ դարից-մ․ թ․ 5-րդ դարեր)։ Մ․ թ․ մոտ 3-րդ դարում սկսում է ձևավորվել ղպտիերենը։ Հնչյունական համակարգը քիչ է ուսումնասիրված։ Եգիպտերենի գրության մեջ ձայնավորները չեն արտահայտվել։ Կողմնակի տվյալներից (․ղպտիական, հունական, տառադարձումներ և այլն) ենթադրում են, որ միջին եգիպտերենը ունեցել է երեք հիմնական ձայնավոր։ Վանկը սկսվել ու ավարտվել է մեկական բաղաձայնով։ Բացվանկային ձայնավորը երկար է հնչել, փակվանկայինը՝ կարճ։ Շեշտը դրվել է հիմնականում վերջին, մասամբ՝ վերջընթեր վանկում։ Ունեցել է մոտ 3200 արմատ։ Բառակազմությունը սովորաբար կատարվել է մասնիկավորմամբ, բառիմաստների տարբերակումը՝ նաև ներքին թեքումով (արմատահնչյունի փոփոխությամբ)։ Քերականական կարգերից են եղել սեռը (արական և իգական), թիվը (եզակի, երկակի, հոգնակի), մասնիկավորմամբ հոլովումը բացակայել է։ Բայը ունեցել է երկու սեռ՝ ներգործական և կրավորական։ Խոնարհման համակարգին առավել բնորոշ են կերպային, քան ժամանակային տարբերակումները։ Նոր եգիպտերենում գոյացել են որոշյալ և անորոշ առումների կարգեր։ Հին եգիպտացիները նախապես գործածել են պատկերագիր, ապա՝ հնչյունագրի զարգացում ապրող գաղափարագիր։

r3 n(.j) Km.t
Եգիպտերենով գրված պապիրուս
Տեսակ	մեռած լեզու և հին լեզու
Ենթադաս	Սեմա-քամյան լեզվաընտանիք և Սեմական լեզուներ
Երկրներ	Մինչ- և Դինաստիական, Հելլենիստական, Հռոմեական, Բյուզանդական, Արաբական Եգիպտոս
Լեզվակիրների թիվը	հասնում էր մի քանի հարյուր հազարի
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի լեզվի կարգավիճակ	6 մեռած
Դասակարգում	Աֆրասիական մակրոընտանիք Եգիպտական ընտանիք (վաղ հնդեգիպտերեն, հին եգիպտերեն, միջին եգիպտերեն, նոր եգիպտերեն, ուշ միջին եգիպտերեն, դեմոտիկյան, պտոլեմեևյան, ղպտիերեն)
Գրերի համակարգ	եգիպտական (հիերոգլիֆիկա, հիերատիկա, դեմոտիկա) հունական (ղպտիական գիր)
IETF	egy
ԳՕՍՏ 7.75–97	հին 187
ISO 639-2	egy
ISO 639-3	egy
Egyptian language Վիքիպահեստում

Գրականությունը

• Петровский Н․ С․, Египет–ский язык, Л․, 1958;
• Коростовцев М․ А․, Египетский язык, М․, 1969;
• L е f е- bvre G․, Grammaire de l’egyptien clas- sique, Le Caire, 1955;
• Gardiner A․, Egyptian Grammar, L․, 1957․

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 467)։