ԵրՀԷԿ բնակելի շենք («Շախմատային») բնակելի շենք Երևանում, որ գտնվում է Պարոնյան փողոց, շենք 7 հասցեում, կոնստրուկտիվիզմի հուշարձան։ Կառուցվել է 1929-1930 թվականներին՝ ճարտարապետներ Կարո Հալաբյանի և Միքայել Մազմանյանի նախագծով՝ Երևանի հիդրոէլեկտրակայանի (ԵրՀԷԿ-1) աշխատակիցների համար[2]։

ԵՐՀԷԿ-ի բնակելի շենք
Տեսակբնակելի տուն և մշակութային արժեք
Երկիր Հայաստան[1]
ՏեղագրությունԿենտրոն վարչական շրջան
ՀասցեՊարոնյան փող. 7[1]
ՓողոցՊարոնյան փողոց (7)
Ճարտարապետական ոճԿոնստրուկտիվիզմ
Հարկեր4
Հիմնադրված է1929
Սկսել է աշխատել1930
ՃարտարապետԿարո Հալաբյան և Միքայել Մազմանյան
Ժառանգության կարգավիճակմշակութային հուշարձան Հայաստանում[1]
Քարտեզ
Քարտեզ

Պատմություն

խմբագրել

1926 թվականի մայիսի 16-ին տեղի է ունեցել Երևանի հիդրոէլեկտրակայանի (ԵրՀԷԿ-1) հանդիսավոր գործարկումը՝ առաջինն ու ամենահզորը Խորհրդային Հայաստանում[3]։ Չնայած էլեկտրակայանի գործարկման շուրջ բարձրացած աղմուկին, մինչև 1930-ականների սկիզբը ԵրՀԷԿ-1-ի աշխատողների համար առանձին տուն չի եղել։ Այն սկսել է կառուցվել միայն 1929 թվականին՝ երիտասարդ ճարտարապետներ Կարո Հալաբյանի և Միքայել Մազմանյանի համատեղ նախագծով Կարմիր Բանակի փողոցում (այժմ՝ Պարոնյան)։

Ճարտարապետական առանձնահատկություններ

խմբագրել

Շենքը կառուցված է կոնստրուկտիվիզմի ոճով։ «Շախմատային» մականունը նրա պաշտոնական անվանումը չէ և շենքին տրվել է իր բնորոշ ճարտարապետական ձևավորման համար՝ փոփոխական պատուհաններով պատերով և խորը լոջիաներով՝ շաշկի դասավորությամբ։ Արևոտ եղանակին պատերը վառ լուսավորվում էին, իսկ լոջաները մութ էին մնում, ինչը շինությանը նմանություն էր հաղորդում շախմատի տախտակի։ Այսօր լոջիաների մեծ մասը շարվել և վերածվել է սենյակների, ինչը աղավաղում է շենքի տեսքը և ճարտարապետների սկզբնական գաղափարը։

Սկզբում տունը եռահարկ է եղել, սակայն 1950-ականներին ավելացվել է չորրորդ հարկ՝ չխախտելով պատերի և լոջաների շախմատային կարգը. շենքը նույնպես երկարացվել է (ուղղահայաց հատվածների թիվը սկզբնական նախագծի 9-ից[4] հասցվել է 13-ի), իսկ առաջին հարկը գրեթե ամբողջությամբ փոփոխվել է խանութների համար։

Շենքի բնակարանները շատ փոքր են եղել, առանց խոհանոցների, քանի որ բնակելի կոմունաների նկատմամբ կոնստրուկտիվիստական մոտեցումը ենթադրել է յուրաքանչյուր բնակելի համալիրում գործարանային խոհանոցների առկայություն։ Բնակարաններում նույնպես առանձին սանհանգույցներ չեն եղել (միայն զուգարաններ), քանի որ նախատեսվում էր օգտագործել հասարակական լոգարաններ[5]։

«Շախմատային» մականվան պատճառով ԵրՀէկ-ի բնակելի շենքը հաճախ շփոթում են Երևանի «Շախմատի տան» հետ, որը կառուցվել է 1970 թվականին Ժաննա Մեշչերյակովայի նախագծով։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. 1,0 1,1 1,2 Wiki Loves Monuments monuments database — 2017.
  2. Арутюнян В.М., Оганесян К.Л. «Архитектура Советской Армении». — Ереван: Издательство Академии наук Армянской ССР, 1955.
  3. Сардарапат, “Капитал”, майонез, ЕрГЭС и Туринская плащаница
  4. Вид здания сразу после постройки в 1931 году
  5. Григорян М. В. «Ереван. Биография города». — М.: Слово/Slovo, 2022. — ISBN 978-5-387-01752-0
 
Պահպանված չապակեպատված «շախմատի» բլոկները
  Հայաստանի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձան, օբյեկտ № 1.6/53