Վիքիպեդիա

Դրամական փոխանցում

դրամական միջոցների էլեկտրոնային փոխանցման մեթոդ մեկ անձից կամ կազմակերպությունից մյուսին

Դրամական փոխանցում կամ բանկային փոխանցում (անգլ.՝ Wire transfer or bank transfer), դրամական միջոցների էլեկտրոնային փոխանցման մեթոդ (անգլ.՝ Electronic funds transfer (EFT)) մեկ անձից կամ կազմակերպությունից մյուսին։ Դրամական փոխանցման կառուցվածքում միշտ կան ուղարկող, ստացող և միջնորդ՝ վճարային համակարգի օպերատոր, որն իր ծառայությունների համար գանձում է որոշակի վճար։

Պատմություն խմբագրել

Լայնորեն օգտագործվող դրամական փոխանցումների առաջին ծառայությունը գործարկվել է Western Union-ի կողմից 1872 թվականին գոյություն ունեցող հեռագրական ցանցում։ Երբ ուղարկողը գումար վճարեր հեռագրային գրասենյակին, օպերատորը կարող էր հաղորդագրություն փոխանցել և գումարը «հաղորդել» մեկ այլ գրասենյակ՝ օգտագործելով գաղտնաբառեր և ծածկագրեր՝ այդ վայրում ստացողին դրամական միջոցները տրամադրելու համար։ Մինչև 1877 թվականը ծառայությունն օգտագործվում էր տարեկան մոտ 2,5 միլիոն դոլար փոխանցելու համար[1]։ Քանի որ ամենավաղ բանկային փոխանցումներն օգտագործում էին հեռագրական ցանցեր, այդպիսի դրամական փոխանցումները սկսեցին կոչվել հեռագրական, և այս անվանումը դեռ օգտագործվում է որոշ երկրներում։

Դրամական փոխանցումների համակարգեր խմբագրել

Գոյություն ունեն մեծ թվով վճարային համակարգեր, որոնց միջոցով կատարվում են դրամական փոխանցումներ։ Դրանք տարբերվում են փոխանցման եղանակով, արագությամբ և, համապատասխանաբար, ծառայությունների սակագնով։ Վերջին տարիներին ավելի լայն տարածում են գտել բանկային քարտերով իրականացվող դրամական փոխանցումները, այն է՝ քարտից քարտ փոխանցումները։ Դրանք նաև կոչվում են p2p փոխանցումներ կամ քարտից քարտ։

Գործընթաց խմբագրել

Բանկային փոխանցումը կատարվում է հետևյալ կերպ.

  1. Փոխանցում կատարել ցանկացող անձը մոտենում է բանկ և բանկին տալիս որոշակի գումար փոխանցելու հանձնարարական։ Տրվում են նաև IBAN և BIC կոդերը, որպեսզի բանկը իմանա, թե ուր պետք է ուղարկվի գումարը։
  2. Ուղարկող բանկը հաղորդագրություն է փոխանցում ստացող բանկին ապահով համակարգի միջոցով (օրինակ՝ SWIFT կամ Fedwire)՝ խնդրելով, որ այն կատարի վճարումը՝ համաձայն տրված հրահանգների։
  3. Հաղորդագրությունը ներառում է նաև կարգավորման հրահանգներ։
  4. Կա՛մ ներգրավված բանկերը պետք է փոխադարձ հաշիվ ունենան միմյանց հետ, կա՛մ վճարումը պետք է ուղարկվի այդպիսի հաշիվ ունեցող բանկ։

Կարգավորում և գին խմբագրել

2009 թվականից ի վեր Եվրամիության թիվ 924/2009[2][3] կանոնակարգը վերահսկում է միջսահմանային վճարումները Եվրամիությունում։ Նոր կանոնակարգի 1-ին հոդվածում (q.v., հղում 4) ասվում է, որ IBAN/BIC փոխանցումը Եվրո վճարումների միասնական տարածքում (SEPA) չպետք է արժենա ավելի, քան ազգային փոխանցումը, անկախ նրանից, թե որ արժույթն է օգտագործվում։ Ստացող բանկը փոխանակման համար կարող է գանձել տեղական արժույթով։

Միացյալ Նահանգներում ներքին դրամական փոխանցումները կարգավորվում են J[4] Դաշնային կանոնակարգով և Միասնական առևտրային օրենսգրքի 4Ա հոդվածով[5]։ ԱՄՆ դրամական փոխանցումները կարող են թանկ արժենալ։

Ռուսաստանում կան և՛ ազգային օպերատորներ («Contact», «ԼԻԴԵՐ», «Յունիստրիմ», «Anelik»), և՛ միջազգային («Վեսթերն Յունիոն»)։

Դրամական փոխանցումների տեսակներ խմբագրել

Դրամական փոխանցումները կարող են իրականացվել մեկ պետության ներսում. միջոցների նման փոխանցումը համարվում է ներքին։ Եթե միջոցներն ուղարկվում են արտասահման, ապա նման դրամական փոխանցումը համարվում է արտաքին կամ անդրսահմանային։ Անդրսահմանային տրանսֆերտները որոշ զարգացող երկրների համար եկամտի զգալի և երբեմն հիմնական աղբյուր են։

Անվտանգություն խմբագրել

Բանկից բանկ դրամական փոխանցման դեպքում յուրաքանչյուր հաշվի սեփականատեր պետք է ունենա ապացուցված ինքնություն։ Բանկային փոխանցումների գինը մեծապես տարբերվում է՝ կախված բանկից և նրա գտնվելու վայրից, որոշ երկրներում ծառայության հետ կապված վճարը կարող է թանկ լինել։

Միացյալ Նահանգների հետ կապված միջազգային փոխանցումները ենթակա են մոնիթորինգի Օտարերկրյա ակտիվների վերահսկման գրասենյակի (OFAC) կողմից, որը վերահսկում է հաղորդագրության տեքստում ներկայացված տեղեկատվությունը և այնուհետև որոշում է, թե արդյո՞ք գումարներ են փոխանցվում ահաբեկչական խմբերին կամ Միացյալ Նահանգների կառավարության կողմից պատժամիջոցների տակ գտնվող երկրներին կամ կազմակերպություններին՝ համաձայն ԱՄՆ կառավարության դաշնային կանոնակարգերի[4][5] և քաղաքական դիրքորոշումների։ Եթե ֆինանսական հաստատությունը կասկածում է, որ միջոցներ են ուղարկվում այդ կազմակերպություններից մեկին, նա պետք է արգելափակի փոխանցումը և սառեցնի միջոցները[6]։

SWIFT կամ IBAN դրամական փոխանցումները լիովին զերծ չեն խոցելիությունից։ Յուրաքանչյուր միջնորդ բանկ, որն իրականացնում է դրամական փոխանցումների գործարքներ, կարող է միջնորդավճար վերցնել անմիջապես փոխանցումից (փոխանցվող ակտիվները)՝ առանց հաշվի տիրոջ իմացության կամ համաձայնության։ Շատ վայրերում չկան որևէ օրենսդրություն կամ տեխնիկական միջոցներ, որոնք պաշտպանում են հաճախորդներին այս փորձառությունից։

Մեթոդներ խմբագրել

Մանրածախ դրամական փոխանցումներ խմբագրել

Դրամական փոխանցումներ առաջարկող խոշորագույն ընկերություններից մեկը Western Union-ն է, որը ֆիզիկական անձանց թույլ է տալիս գումար փոխանցել կամ ստանալ առանց հաշվի Western Union-ում կամ որևէ ֆինանսական հաստատությունում[7]։ Western Union-ի փոխանցումների վերաբերյալ մտահոգություններն ու հակասությունները ավելացել են վերջին տարիներին՝ փողերի լվացման գործարքների մոնիտորինգի ավելացման, ինչպես նաև ծառայությունն օգտագործող ահաբեկչական խմբերի վերաբերյալ մտահոգությունների պատճառով, հատկապես 2001 թվականի սեպտեմբերի 11-ի հարձակումներից հետո։ Թեև Western Union-ը պահպանում է տեղեկություններ ուղարկողների և ստացողների մասին, որոշ գործարքներ կարող են իրականացվել հիմնականում անանուն կերպով, քանի որ ստացողից միշտ չէ, որ պահանջվում է ցույց տալ նույնականացումը[8]։

Միջազգային դրամական փոխանցումներ կատարող սպառողների և ձեռնարկությունների համար մեկ այլ տարբերակ է մասնագիտացված բրոքերային տների օգտագործումն իրենց միջազգային դրամական փոխանցումների կարիքների համար[9]։ Այս մասնագիտացված բրոքերային տներից շատերը կարող են գումար փոխանցել բանկերի համեմատ ավելի լավ փոխարժեքով, այդպիսով խնայելով մինչև 4%[10]։ Այս մատակարարները կարող են առաջարկել արժույթի փոխանակման մի շարք ապրանքներ, ինչպիսիք են Spot Contracts, Forward Contracts և Limit Orders[11]: Այնուամենայնիվ, ոչ բոլոր նման մատակարարներն են կարգավորվում համապատասխան պետական մարմինների կողմից։ Օրինակ, Միացյալ Թագավորությունում, չնայած նման ընկերությունները կարգավորվում են Ֆինանսական վարքագծի մարմնի կողմից, դրանք ոչ բոլորն են ենթարկվում (FCA) վերահսկողության[12]։ Կարգավորողները ներառում են Ավստրալիայի արժեթղթերի և ներդրումների հանձնաժողովը (ASIC), Կանադայի ֆինանսական գործարքների հաշվետվությունների վերլուծության կենտրոնը (FINTRAC), Հոնկոնգի մաքսային և ակցիզային վարչությունը և Ֆինանսական վարքագծի մարմինը (FCA) Մեծ Բրիտանիայում[13]։

Միջազգային խմբագրել

Միջազգային փոխանցումների մեծ մասն իրականացվում է SWIFT-ի միջոցով՝ կոոպերատիվ ընկերություն, որը հիմնադրվել է 1974 թվականին յոթ միջազգային բանկերի կողմից, որոնք գործում են գլոբալ ցանց՝ ֆինանսական հաղորդագրությունների փոխանցումը հեշտացնելու համար։ Օգտագործելով այս հաղորդագրությունները՝ բանկերը կարող են փոխանակել տվյալներ ֆինանսական հաստատությունների միջև միջոցների փոխանցման համար։ SWIFT-ի կենտրոնակայանը գտնվում է Բելգիայի մայրաքաղաք Բրյուսելի ծայրամասում՝ Լա Հուլպում։

SWIFT-ը նաև գործում է որպես ՄԱԿ-ի կողմից հաստատված միջազգային ստանդարտների մարմին՝ ֆինանսական հաղորդագրությունների ստանդարտների ստեղծման և պահպանման համար։ (Տես՝ SWIFT ստանդարտները)։

Յուրաքանչյուր ֆինանսական հաստատության հատկացվում է ISO 9362 ծածկագիր, որը նաև կոչվում է Բանկի նույնականացման կոդ (BIC) կամ SWIFT ծածկագիր։ Այս ծածկագրերը հիմնականում ութ նիշ են[14]։ Օրինակ՝ Deutsche Bank-ը միջազգային բանկ է, որի գլխամասային գրասենյակը գտնվում է Գերմանիայի Ֆրանկֆուրտ քաղաքում, որի SWIFT կոդը DEUTDEFF է.

  • DEUT-ը նույնականացնում է Deutsche Bank-ը։
  • DE-ն Գերմանիայի երկրի կոդը է։
  • FF-ը Ֆրանկֆուրտի ծածկագիրն է։

11-նիշանոց ընդլայնված ծածկագրի օգտագործումը (եթե ստացող բանկը ընդլայնված կոդեր է հատկացրել մասնաճյուղերին կամ վերամշակող տարածքներին) թույլ է տալիս վճարումն ուղղել կոնկրետ գրասենյակ։ Օրինակ՝ DEUTDEFF500 վճարումը կուղղորդի Բադ Հոմբուրգում գտնվող Deutsche Bank-ի գրասենյակ։ Սակայն SWIFT-ը փոքր-ինչ շեղվում է ստանդարտից՝ տրամաբանական տերմինալի ID-ի համար օգտագործելով իններորդ դիրքը, ինչը նրա ընդլայնված կոդերը դարձնում է 12-նիշանոց[15]։

Եվրոպական բանկերը, որոնք փոխանցումներ են կատարում Եվրոպական Միության և Շվեյցարիայի ներսում, նույնպես օգտագործում են Միջազգային բանկային հաշվի համարը կամ IBAN:

Միջազգային կանխավճարային քարտեր խմբագրել

Միջազգային կանխավճարային քարտերը միջոցների փոխանցման այլընտրանքային միջոց են։ Ընկերությունները կարող են տրամադրել դեբետային քարտ՝ աշխատողների ամբողջ աշխարհում վճարումների համար։ Ստացողները բանկային հաշիվ ունենալու կարիք չունեն և կարող են օգտագործել քարտն այն վայրերում, որտեղ դեբետային քարտն ընդունվում է վաճառքի կետում կամ առցանց, և կարող են գումար հանել տեղական արժույթով բանկոմատից։

Միացյալ Նահանգներ խմբագրել

Միացյալ Նահանգների բանկերն օգտագործում են SWIFT-ը՝ այլ երկրների բանկերին հաղորդագրություններ ուղարկելու համար, որ վճարում է կատարվել։ Բանկերն օգտագործում են CHIPS կամ Fedwire համակարգը՝ վճարումն իրականացնելու համար։

Ներքին բանկ-բանկ փոխանցումներն իրականացվում են Fedwire համակարգի միջոցով, որն օգտագործում է Դաշնային պահուստային համակարգը և նրա կողմից տրվող ABA երթուղային տարանցիկ համարը, որը եզակիորեն նույնացնում է յուրաքանչյուր բանկ։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ Standage, Tom (2007). The victorian internet : the remarkable story of the telegraph and the nineteenth century's on-line pioneers (Pbk. ed.). New York: Walker. էջ 119. ISBN 9780802716040.
  2. ↑ https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2009:266:0011:0018:en:PDF
  3. ↑ «EUR-Lex - 32001R2560 - EN». Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 16-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 Regulation J - Check Collection and Funds Transfer Արխիվացված 2007-05-21 Wayback Machine. BankersOnline.com
  5. ↑ 5,0 5,1 Section 4A of Universal Commercial Code. Legal Information Institute
  6. ↑ «OFAC facts». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հուլիսի 11-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 4-ին.
  7. ↑ «Western Union Money Transfer Options». Westernunion.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հուլիսի 24-ին. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 1-ին.
  8. ↑ Can Western Union Keep On Delivering?. Business Week
  9. ↑ «Money Transfer South Africa: Starting Information». MoneyTransferSouthAfrica.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 29-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 1-ին.
  10. ↑ «Money Transfers for Small Businesses». MoneyTransfers.com. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 22-ին.
  11. ↑ «Forward Contracts and Limit Orders Explained». moneytransfercomparison.com. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 26-ին.
  12. ↑ «Currency Specialists». fxcompared. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 28-ին.
  13. ↑ «The Importance of Regulation and Who Does What». Transumo.com. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 17-ին.
  14. ↑ «SWIFTRef - The global reference data utility». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ մարտի 1-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 16-ին.
  15. ↑ «What is SWIFT? - C24 Technologies». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ դեկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 16-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Դրամական_փոխանցում&oldid=9357243» էջից