Դիրքորոշում
Դիրքորոշում, անձի ներքին և առավելապես ենթագիտակցական պատրաստակամությունը ակտիվության որևէ տեսակ իրագործելու համար։
Համառոտ նկարագրություն խմբագրել
Դիրքորոշման առաջացումը, ըստ Դմիտրի Ուզնաձեի, պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ տվյալ իրադրության մեջ օրգանիզմն ունի ակտիվ պահանջմունք, և կան նրա բավարարման համար անհրաժեշտ օբյեկտիվ պայմաններ։ Դիրքորոշումն ուղղվածություն է հաղորդում մարդու գործունեությանը և նախորդում է գիտակցական հոգեկան գործընթացներին։ Այն հոգեկան երևույթ է և չի կարող հանգեցվել իր ֆիզիոլոգիական հիմքերին։
Դիրքորոշումը կարող է լինել կարճատև հոգեվիճակ (այս դեպքում նրա սուբյեկտիվ և մասամբ գիտակցական դրսևորումը ուշադրությունն է) կամ անձի կայուն առանձնահատկություն (սևեռված դիրքորոշում՝ ըստ Դ. Ուզնաձեի), որը մշտական ուղղվածություն է հաղորդում նրա ակտիվությանը։
Սոցիալական դիրքորոշում խմբագրել
Սա անձի ներքին կողմնորոշման այն հատուկ տեսակն է, որն ուղղված է դեպի այլ անձինք, սոցիալական խմբերը կամ ողջ հասարակությունը։
Հիմնական բաղադրամասեր խմբագրել
Սոցիալական դիրքորոշման հիմնական բաղադրամասներն են՝
- իմացական (կոգնիտիվ) տարրերը, այսինքն՝ դիրքորոշման օբյեկտի մասին անձի ունեցած մտքերն ու մտապատկերները
- հուզական տարրերը, այն զգացմունքները, որ տվյալ դիրքորոշումն ունեցող անձը տածում է դեպի օբյեկտը և այդ զգացմունքների իրադրական դրսևորումները (սեր, ատելություն, հիացմունք, նախանձ, խանդ, հարգանք և այլն)
- գործնական մոտիվացիոն տարրեր․ դիրքորոշման օբյեկտի նկատմամբ որոշակի գործողություններ կատարելու միտումներն ու այն գործողությունները, որ մարդը կատարում է կոնկրետ իրադրույթուններում օբյեկտին հանդիպելիս։
Սոցիալական դիրքորոշման բաղադրիչները կազմում են դինամիկական համակարգ, որի տարրերից մեկի փոփոխությունը հանգեցնում է ողջ համակարգի փոփոխությունների կամ նույնիսկ տվյալ դիրքորոշման փոփոխմանը՝ մեկ այլ դիրքորոշման։
Աղբյուրներ խմբագրել
- Նալչաջյան Ա․ Ա․ (1984 թ.). Հոգեբանական բառարան (Լույս ed.). Երևան. էջ 240.