Գրիֆոնաժ (ֆրանսերեն ֆր.՝ griffonage բառից, որը թարգմանաբար նշանակում է խզբզոց), հանկարծաստեղծ ակնթարթային ուրվանկար[1]։ Գրիֆոնաժ ստեղծում են չկենտրոնացված, անգիտակից հիմնականում այն մարդիկ, ովքեր կենտրոնացած են այլ հարցերի վրա[2]։

Գրիֆոնաժ

Այդպիսի ուրվանկարների մեջ կարելի է հանդիպել ինչպես հասարակ նկարներ, որոնք չունեն որոշակի ձև և իմաստ, այսինքն աբստրակտային են, այնպես էլ կան այնպիսիք, որոնք ունեն որոշակի իմաստ և ձև։ Գրիֆոնաժի հեղինակները հիմնականում ուսանողներ և աշակերտներ են, որոնք նկարում են իրենց դպրոցական տետրերում հաճախ գաղտնի, երբ հոգնում են կամ ձանձրանում դասաժամերի ընթացքում։ Որոշ մարդիկ գրիֆոնաժ են նկարում երկար հեռախոսազանգերի ընթացքում, երբ ձեռքի տակ կան թուղթ և ինչ-որ գրենական պիտույքներ[3]։

Հաճախ գրիֆոնաժային նկարներում կարելի է հանդիպել ծաղրանկարներ, երբ նկարողները՝ աշակերտները և ուսանղները, նկարում են իրենց ուսուցիչներին կամ դասընկերներին (հաճախ միայն գլուխները), կարելի է հանդիպել նաև կոմիքսների և մուլտֆիլմերի հերոսներ, նկարողի կողմից հորինված մտացածին էակներ, ոչ բարդ բնապատկերներ կամ նրանց մասեր, զանազան երկրաչափական պատկերներ, նախշեր, կազմվածքներ և այլն[4]։

Պատմություն

խմբագրել

Այնպիսի նկարներ, ինչպիսիք գրիֆոնաժայիններն են, հայտնի են դեռ վաղ ժամանակներից[5]։ Գրիֆոնաժի անգլերեն դուդլանգլ.՝ doodle անվանումը հայտնի է դեռ 17-րդ դարում և սկզբնական շրջանում նշանակում էր պարզամիտ, կարճամիտ կամ հիմար՝ բթամիտ մարդ։ Այդ բառի ստուգաբանությունը կարող է կապված լինել գերմանական «Dudeltopf» և «Dudeldop» բառերի հետ, որոնք թարգմանաբար նշանակում են են «գիշերային թասակ»[6]։ Ռուսերենում գոյություն ունի կարակուլ բառը, որը նշանակում է ոչ հստակ գրված տառեր։ Ուշակովի բառարանում նշվում է, որ այդ բառը՝ կարակուլը ծագել է թուրքական «kara»՝ «սև» և «kol»` «ձեռք», «ձեռագիր» բառերից։ Դալյայի բառարանում կարակուլյա բառը օգտագործվում է ծուռ, կոտրված, ջարդված ծառ իմաստով[7]։

Գրողների շրջանում ևս կային նրանք, ովքեր սիրում էին գրիֆոնաժներ նկարել իրենց ձեռագրերում։ Այդպիսի գրողներից էին Ալեքսանդր Պուշկինը, Սիլվիա Պլատտը, Ռաբինդրանաթ Թագորը և այլք։ Գրողների, բանաստեղծների գրիֆոնաժային նկարներն իրենցից մեծ արժեք և հետաքրքրություն են ներկայացնում, քանի որ նրանց արվեստի հետևորդները կարող են հետազոտելով այդ նկարները հասկանալ, թե ինչ հոգեվիճակում է գտնվել գրողը կամ ինչ մտքեր է ունեցել այդ ստեղծագործությունը գրելիս[8]։

Գրիֆոնաժային նկարները հանդիսանում են ճանաչողական հոգեբանության մի քանի գիտական հետազոտություների առարկա[9][10], ներկայումս այդ հետազոտությունները կենտրոնացած են այդ նկարները նկարողների գիտակցական և ենթագիտակցական ակտիվությունը ստուգելու վրա և թե ինչ ազդեցություն է թողնում հանկարծաստեղծ, ակնթարթային նկարչության հիշողության բարելավման վրա[11]։ Գիտնականները պարզել են, որ գրիֆոնաժային նկարներն արտացոլում են մարդու ենթագիտակցական երազանքները և վախերը[12]։ Պլիմուտի համալսարանի հոգեբան-գիտնական Ջեյքի Ադամսը հետազոտություններ է կատարել` պարզելու համար արդյո՞ք կա կապ դասախոսությունների ընթացքում ուսանողների կողմից գրիֆոնաժային նկարների ստեղծումն ընկալվող նյութի ծավալի հետ։ Հետազոտությունների արդյունքները ցույց տվեցին, որ այն ուսանողները, որոնք նկարել էին դասախոսությունների ընթացքում, 29%-ով ավելի շատ նյութ էին ընկալել, քան նրանք, ովքեր չէին նկարել գրիֆոնաժներ[13]։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. Грифонаж. // Популярная художественная энциклопедия. Под ред. Полевого В. М. М.: Издательство «Советская энциклопедия», 1986.
  2. «What does doodling do?» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ նոյեմբերի 14-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 5-ին.
  3. «Doodling in class — UK Essays». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 5-ին.
  4. Giuseppe Remuzzi. «Studi Elogio degli scarabocchi, chi li fa impara di più». Corriere della Sera.
  5. The lost art of doodling
  6. «doodle», n, Oxford English Dictionary. Accessed March 23, 2012.
  7. Каракуля
  8. Books. «Idle Doodles by Famous Authors». Flavorwire. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 2-ին.
  9. C. Adak , B. B. Chaudhuri. «Extraction of Doodles and Drawings from Manuscripts». Proc. 5th International Conference on Pattern Recognition and Machine Intelligence (PReMI 2013), LNCS #8251, pp. 515-520, Springer-Heidelberg. Վերցված է 2013-ին.
  10. B.B.Chaudhuri et al., Separation of text from non-text doodles of poet Rabindranath Tagore’s manuscripts, Proc. National Conference on Computing and Communication Systems (NCCCS-2012), pp.1-5, 2012.
  11. Try Doodling To Keep The Brain On Task
  12. Seattle Times, How do you doodle? Our idle scribbles can reveal much about ourselves
  13. Andrade, Jackie (2010 թ․ հունվար). «What does doodling do?». Applied Cognitive Psychology. 24 (1): 100–106. doi:10.1002/acp.1561.
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գրիֆոնաժ» հոդվածին։