Գեդիմինաս, Գեդիմին (լատին․՝  Gedeminnus, Gedeminne[8][9], մոտ 1275[1], Վիլնյուս, Լիտվական մեծ իշխանություն - դեկտեմբեր 1341, Veliuona, Վելյուոնա սենյունիա, Jurbarkas District Municipality, Լիտվա), Լիտվայի մեծ իշխան 1316–1341 թվականներին[10]։ Պայքարել է գերմանական ասպետների դեմ և տարել մի շարք հաղթանակներ։

Գեդիմինաս
լատին․՝  Gedeminnus, Gedeminne
Լիտվայի մեծ իշխան
Թագադրում1316
Ծնվել է՝մոտ 1275[1]
Ծննդավայր Վիլնո, Լիտվական մեծ իշխանություն
Մահացել է՝դեկտեմբեր 1341
Վախճանի վայր Ռաուդոնե, Լիտվական մեծ իշխանություն
Վիլնյուս
Երկիր Լիտվական մեծ իշխանություն
ՏոհմԴեդենինովիչներ
ազնվական
ԵրեխաներԱլդոնա, Օլգերդ[2], Անաստասիա, Մանվիդաս, Նարիմանտաս, Կեստուտիս[3][4], Յաունուտիս[5], Կարիյոտաս[6], Լյուբարտաս[7], Էլժբյետա Գեդիմինայտե, Վիտոլդ Գեդիմինովիչ, Էուֆեմյա Գեդիմինայտե և Maria of Lithuania?

1325 թվականին դաշինք է կնքել Լեհաստանի Վլադիսլավ I թագավորի հետ։ Նվաճել է արևմտա–ռուսական հողերը և ռուսական շատ իշխանների դարձրել իր վասալները։ Իրեն կոչել է «լիտվացիների և ռուսների թագավոր»։ Խոչընդոտել է ռուսական հողերը միավորելու՝ Մոսկվայի իշխանության քաղաքականությանը և, հենվելով Տվերի իշխանության հետ ունեցած դաշինքի վրա, ձգտել է ձեռք բերել Պսկովն ու Նովգորոդը։

Ըստ ավանդության, Գեդիմինասը եղել է Լիտվայի մայրաքաղաք Վիլնոյի (Վիլնյուս) հիմնադիրը։ Սպանվել է գերմանական Բայերբուրգ ամրոցի պաշարման ժամանակ։

Գրականություն

խմբագրել
  • Послания Гедимина. — Вильнюс, 1966.
  • Никитский А. И. Кто был Гедимин? // «Русская старина». — 1871. — Кн. 8. — Т. 4.
  • Пашуто В. Т. Образование литовского государства. — М., 1959.
  • Антонович В. Б Монографии по истории западной и юго-западной России. — 1885.
  • Насевіч В. Гедзімін // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: БелЭн, 2007. — Т. 1 (А – К) — С. 519–520 — ISBN 978-985-11-0393-1 (բելառուս.)
  • Prochaska А. О prawdziwości listow Gedymina. — Kr.: Rozprawy (Sprawozdailia) Akademii umiejtności, Wydz. historyczno-filozoficzny, 1895. — Ser, 2. — Т. 7.

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. 1,0 1,1 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  2. Н. В. Ольгерд (ռուս.) // Энциклопедический словарьСПб.: Брокгауз — Ефрон, 1897. — Т. XXIа. — С. 911—912.
  3. Е. К. Кейстут (ռուս.) // Энциклопедический словарьСПб.: Брокгауз — Ефрон, 1895. — Т. XIVа. — С. 897.
  4. Кейстут (ռուս.) // Военная энциклопедияСПб.: Иван Дмитриевич Сытин, 1913. — Т. 12. — С. 485.
  5. В. М—н Евнутий (ռուս.) // Энциклопедический словарьСПб.: Брокгауз — Ефрон, 1893. — Т. XI. — С. 421.
  6. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku (польск.) / J. WolffWarszawa: 1895. — P. 277.
  7. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku (польск.) / J. WolffWarszawa: 1895. — P. 202.
  8. Послание Гедимина в Любек, 1323.VII.18;
  9. Послание Гедимина к ливонцам от 2 марта 1326 г.
  10. «Gediminas | grand duke of Lithuania». Encyclopedia Britannica (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 31-ին.
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գեդիմինաս» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 705