Վիքիպեդիա

Բողոքի ցույցեր Ղրղզստանում (2020)

2020 թվականի Ղրղզստանում բողոքի ցույցերը սկսվել են 2020 թվականի հոկտեմբերի 5-ին՝ ի պատասխան 2020 թվականի խորհրդարանական ընտրությունների, որոնք բողոքողների կողմից ընդունվել են որպես անարդար[6][7]։ Ընտրությունների արդյունքները չեղյալ են հայտարարվել 2020 թվականի հոկտեմբերի 6-ին[8]։

Բողոքի ցույցեր Ղրղզստանում (2020)
Ամսաթիվ5 Հոկտեմբերի 2020 (2020-10-05)-ից
ՎայրԲիշկեք, Ղրղզստան
Պատճառ
  • Ղրղզստանում 2020 թվականի խորհրդարանական ընտրություններում Ընտրությունների ենթադրյալ կեղծիքները
  • Կաշառակերությունը կառավարությունում
  • Կառավարության արձագանքը Ղրղզստանում COVID-19 պանդեմիային
  • Նախկին նախագահ Ալմազբեկ Ատամբաևի ձերբակալությունը և դատապարտումը կոռուպցիայի մեղադրանքով
Նպատակ
  • Նախագահի Սորոնբայ Ժեենբեկովի հրաժարականը
  • Կառավարության հրաժարականը
  • Նորընտիր խորհրդարանի լուծարումը
  • Նոր ազատ և արդար ընտրություններ
ՄեթոդՑույց, Քաղաքացիական անհնազանդություն
Արդյունք
Զիջումներ
  • Վարչաետ Կուբատբեկ Բորոնովի հրաժարականը
  • Խորհրդարանի խոսնակի հրաժարականը
  • Նախագահ Սորոնբայ Ժեենբեկովը հայտարարել է, որ պաշտոնաթող կլինի, երբ ձեւավորվի նախարարների նոր կաբինետ
  • Ընտրությունների արդյունքները չեղյալ են հայտարարվել 2020 թվականի հոկտեմբերի 6-ին
Հակամարտող կողմեր

{{{2}}} Ղրղզստանի կառավարություն

  • Իշխանամետ կուսակցություններ
    • Միասնություն կուսակցություն
    • Իմ Հայրենիք Ղրղսզտան (պատգամավորական միավորումներ)
    • Ղրղզստան կուսակություն
  • Ղրղզստանի իրավապահ մարմինները
  • Ցուցարարներ
  • Ժողովրդական համակարգող խորհուրդ[1]
    • Աթա Մեքեն Սոցիալիստական Կուսակցություն
    • Բիր Բոլլ
    • Հանրապետություն կուսակություն
    • Բարեփոխում
    • Միացյալ Ղրղզստան կուսակություն
    • Զամանդաշ կուսակություն
    • Սոցիալ Դեմոկրատներ
    • Չոն Կազաթ
    • Յիմար Նուրու
  • Սադիր Ժապարովի աջակիցներ
    • Մակենչիլ
    • Իմ Հայրենիք Ղրղզստան (պատգամավորական միություններ)
    • Ցուցարարներ
    • Ղեկավարներ

    Օմարբեկ Բաբանով {{{2}}} Ալմազբեկ Աթամբաև

    Թիլեկ Թոկտոգազիև
    {{{2}}} Սադիր Ժապարով
    Թվաքանակ
    Հազարավոր
    {{{howmany3}}}
    Կորուստներ
    Զոհեր1[5]
    ՎիրավորներԱվելի քան 1000[2][3][4]

    Նախապատմություն խմբագրել

    21-րդ դարի սկզբին Ղրղզստանը վերապրել է երկու հեղափոխություն, ներառյալ 2005 թվականի կակաչի հեղափոխությունը և 2010 թվականի Ղրղզական հեղափոխությունը[9]։ 2020 թվականի օգոստոսին Ղրղզստանի նախագահ Սորոնբայ Ժեենբեկովը նշել է, որ չնայած կորոնավիրուսի համաճարակի, խորհրդարանական ընտրությունները չեն հետաձգվի[10]։ Ընտրությունների ընթացքում մի քանի կուսակցություններ մեղադրվել են ձայներ գնելու մեջ[11]։ Մի քանի լրագրողներ նաև հայտնել են, որ նրանք հետապնդումների կամ հարձակումների են ենթարկվել[12]։

    Ժամանակագրություն խմբագրել

    Հոկտեմբերի 5 խմբագրել

    Բողոքի ակցիաները սկսվել են երկուշաբթի՝ 2020 թվականի հոկտեմբերի 5-ին, 1000 մարդու բազմությունից, որը երեկոյան Բիշքեկում (Ղրղզստանի մայրաքաղաք) աճել է առնվազն մինչև 5000 մարդու՝ ի նշան 2020 թվականի խորհրդարանական ընտրություններում ձայների կեղծման։ Մութն ընկնելուց հետո, ոստիկանները Ալա-Տուո հրապարակում արցունքաբեր գազով և ջրցան մեքենաներով հեռացրել են ցուցարարներին հրապարակից, պնդվում է որ ցուցարարները քարերով հարձակվել են ոստիկանության աշխատակիցների վրա և նրանցից երկուսին վիրավորել[13][14]։

    Հոկտեմբերի 6 խմբագրել

    Երեքշաբթի, 2020 թվականի հոկտեմբերի 6-ի առավոտյան, ցուցարարները հետ են վերցրել վերահսկողությունը Բիշքեկի կենտրոնում գտնվող Ալա-Թու հրապարակում[15]։ Նրանց հաջողվել է նաև գրավել մոտակայքում գտնվող Սպիտակ տան և Գերագույն խորհրդի շենքերը՝ պատուհաններից թուղթ նետելով և հրկիզելով դրանք[2] մտնելով նաև նախագահի աշխատասենյակները։ Մեկ ցուցարար զոհվել է, ևս 590 մարդ վիրավորվել[16]։ Բացի այդ, նրանք բանտից ազատ են արձակել նախկին նախագահ Ալմազբեկ Ատամբաևին[17]։

    Հոկտեմբերի 6-ին, բողոքի ցույցերից հետո, երկրի ընտրական մարմինները չեղյալ են հայտարարել խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքները[8]։ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի անդամ Գյուլնարա Ջուրաբաևան նաև պարզել է, որ հանձնաժողովը քննարկում է ինքնալուծարման հարցը։

    Միևնույն ժամանակ ընդդիմադիր խմբերը հայտարարել են մայրաքաղաքում կառավարական շենքերի գրավումից հետո իշխանության գալու մասին, ինչի արդյունքում մի քանի նահանգապետեր, ինչպես հաղորդվում է, հրաժարական են տվել[2]։ Նախագահ Սորոնբայ Ժեենբեկովն BBC-ին ասել է, որ ինքը «պատրաստ է պատասխանատվությունը փոխանցել ուժեղ առաջնորդներին»[18]։

    Հավանաբար, բողոքի ակցիայի ճնշման պատճառով, վարչապետ Կուբաթբեկ Բորոնովը հրաժարական է տվել՝ որպես նոր խոսնակի պաշտոնում նշելով խորհրդարանական պատգամավոր Մկտիբեկ Աբդիլդաևին[19]։

    Հոկտեմբերի 7 խմբագրել

    Առողջապահության նախարարության տվյալներով՝ չորեքշաբթի առավոտյան երկրի հիվանդանոցներում և կլինիկաներում գտնվել է առնվազն 768 մարդ, որոնք տուժել են բողոքի ակցիաների ժամանակ[20]։ Reuters գործակալության տվյալներով՝ ներկայումս առնվազն երեք առանձին խմբեր փորձում են հավակնել առաջատարի դիրք գրավելուն[21]։

    Մինչդեռ ղրղըզ խորհրդարանականները սկսել են իմփիչմենթի ընթացակարգը Ժեենբեկովի նկատմամբ, հայտնել Է ընդդիմադիր «Աթա-Մեքեն» կուսակցության խորհրդարանական Կանիբեկ Իմանալիևը[22]։

    Հոկտեմբերի 9 խմբագրել

    Ժեենբեկովը արտակարգ դրություն Է հայտարարել՝ հրահանգելով զորքեր մտցնել Բիշքեկ։ Բախումների են եղել ոստիկանների և ցուցարարների միջև։ Ժեենբեկովը պաշտոնապես ընդունել է Բորոնովի հրաժարականը։

    Հոկտեմբերի 10 խմբագրել

    Ղրղզստանի հատուկ նշանակության ջոկատը ձերբակալել է նախկին նախագահ Ալմազբեկ Ատամբաևին[23]։

    Խորհրդարանի նախկին պատգամավոր Սադիր Ժապարովը, որը հոկտեմբերի 5-ին ազատ է արձակվել բանտից բողոքողների կողմից, խորհրդարանի կողմից ընտրվել է ժամանակավոր վարչապետ[24]։

    Հոկտեմբերի 12 խմբագրել

    Երկրորդ արտակարգ դրությունը Բիշքեկում հայտարարվել է նախագահ Ժեենբեկովի կողմից հոկտեմբերի 12-19-ը[25]։ Ընդդիմադիր կուսակցությունները հայտարարել են Ժեենբեկովին տապալելու իրենց մտադրության մասին, Ժեենբեկովը հայտարարել է, որ կքննարկի հրաժարականի հարցը, բայց միայն քաղաքական ճգնաժամի լուծումից հետո։ Ներկայացվել է պարետային ժամ, որը գործել է երեկոյան 10-ից մինչև առավոտյան 5-ը։ Իրավիճակը վերահսկելու համար մայրաքաղաք են ուղարկվել Ղրղզական բանակի զորքերի շարասյուները։

    Հոկտեմբերի 13 խմբագրել

    Գերագույն խորհրդի նոր խոսնակ է ընտրվել Կանատ Իսաևը, քանի որ այդ պաշտոնի այլ հավակնորդներ չեն եղել[26]։ Խորհրդարանը հավանություն է տվել Ժեենբեկովի կողմից արտակարգ դրության երկրորդ հայտարարության։ Նախագահ Ժեենբեկովը պաշտոնապես մերժել է Սադիր Ժապարովի թեկնածությունը վարչապետի պաշտոնում[27]։

    Հոկտեմբերի 15 խմբագրել

    Սոորոնբայ Ժեենբեկովը հրաժարական է տվել Ղրղզստանի նախագահի պաշտոնից՝ փորձելով վերջ դնել քաղաքական հուզումներին, ինչպես նաև հայտարարել է, որ Ջապարովին և այլ քաղաքական գործիչներին կոչ է անում իրենց կողմնակիցներին դուրս բերել երկրի մայրաքաղաքից և Բիշքեկցիներին վերադարձնել խաղաղ կյանքի[28]։

    Հոկտեմբերի 16 խմբագրել

    Ղրղզստանի խորհրդարանը արտահերթ նիստում հանել Է Բիշքեկում արտակարգ դրության ռեժիմը և ընդունել նախագահ Ժեենբեկովի հրաժարականը։ Նախագահի պաշտոնակատար է դարձել Սադիր Ժապարովը[29]։

    Արձագանքներ խմբագրել

    Չինաստան խմբագրել

    Հոկտեմբերի 7-ին Չինաստանի Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Հուա Չունինգը ասել է. «Որպես բարեկամ հարևան և համապարփակ ռազմավարական գործընկեր՝ Չինաստանը անկեղծորեն հուսով է, որ Ղրղզստանի բոլոր կողմերը կարող են հարցը լուծել ըստ օրենքի՝ երկխոսության և խորհրդատվության միջոցով»[30]։

    Ռուսաստան խմբագրել

    Հոկտեմբերի 7-ին Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարել է, որ իրենք մտահոգված են հարևան Ղրղզստանում տեղի ունեցող քաղաքական հուզումներով և հույս ունեն, որ շուտով կվերադառնա կայունությանը։ Ռուսաստանը նաև հավաստիացրել է, որ կապ է պահպանում հակամարտության բոլոր կողմերի հետ և հուսով է, որ կվերականգնվի ժողովրդավարական գործընթացը[31]։

    Եվրոպական միություն խմբագրել

    Եվրոպական միությունը կոչ է արել երկրի բոլոր քաղաքական ուժերին գործել Սահմանադրության շրջանակներում և իրենց տարաձայնությունները կարգավորել խաղաղ ճանապարհով[32]։

    Ծանոթագրություններ խմբագրել

    1. ↑ Leonard, Peter. «Kyrgyzstan: Taking power one building at a time». Eurasianet. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 9-ին.
    2. ↑ 2,0 2,1 2,2 «Opposition in Kyrgyzstan claims power after storming government buildings». Reuters. 2020 թ․ հոկտեմբերի 6.
    3. ↑ «Смена власти в Кыргызстане. День третий». Медиазона (ռուսերեն). 2020 թ․ հոկտեմբերի 7. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 8-ին.
    4. ↑ «Kyrgyzstan crisis: No clear leadership after days of unrest». Al Jazeera. 2020 թ․ հոկտեմբերի 8. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 8-ին.
    5. ↑ «Kyrgyzstan election: Protesters storm parliament over vote-rigging claims». BBC. 2020 թ․ հոկտեմբերի 6.
    6. ↑ Pannier, Bruce. «Backlash Against Kyrgyz Parliamentary Election Results Comes Instantly». Radio Free Europe/ Radio Liberty. RFE/RL, Inc. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
    7. ↑ «Thousands protest over Kyrgyzstan election result». 2020 թ․ հոկտեմբերի 5. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
    8. ↑ 8,0 8,1 «Kyrgyzstan election: Sunday's results annulled after mass protests». BBC. 2020 թ․ հոկտեմբերի 6.
    9. ↑ Azamat Temirkulov (2010 թ․ հուլիսի 29). «Kyrgyz "revolutions" in 2005 and 2010: comparative analysis of mass mobilization». Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
    10. ↑ «No Coronavirus Postponement And No Front-Runners So Far In Kyrgyz Elections». 2020 թ․ օգոստոսի 7. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
    11. ↑ Namatbayeva, Tolkun (2020 թ․ հոկտեմբերի 5). «Monitors decry vote-buying in Kyrgyz parliamentary vote» (ամերիկյան անգլերեն). AFP. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
    12. ↑ Furlong, Ray (2020 թ․ հոկտեմբերի 4). «Videos show apparent vote-buying in Kyrgyz elections». Radio Free Europe/Radio Liberty. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
    13. ↑ Staff, Reuters (2020 թ․ հոկտեմբերի 5). «Kyrgyz police use teargas, water cannon to disperse protesters». Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 5-ին. {{cite web}}: |first= has generic name (օգնություն)
    14. ↑ «Protests in Kyrgyzstan over alleged vote rigging». Al Jazeera English. 2020 թ․ հոկտեմբերի 5. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
    15. ↑ «Демонстранты полностью контролируют площадь «Ала-Тоо»». Радио Азаттык (Кыргызская служба Радио Свободная Европа/Радио Свобода) (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
    16. ↑ «Protesters seize Kyrgyzstan's seat of government: Reports». The Straits Times. 2020 թ․ հոկտեմբերի 6.
    17. ↑ «Jailbreak: Kyrgyz protesters free ex-president Atambayev, imprisoned for corruption». RT. 2020 թ․ հոկտեմբերի 5.
    18. ↑ «Kyrgyzstan election: Embattled president hints he may stand down». BBC. 2020 թ․ հոկտեմբերի 6.
    19. ↑ «Kyrgyz PM Boronov resigns, new speaker named - report». National Post (կանադական անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
    20. ↑ «Смена власти в Кыргызстане. День третий». Медиазона. Центральная Азия (ռուսերեն). 2020 թ․ հոկտեմբերի 7. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.
    21. ↑ «Kyrgyz opposition groups make rival power grabs after toppling government». Reuters. 2020 թ․ հոկտեմբերի 7. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.
    22. ↑ «Kyrgyz Parliamentarians launch impeachment procedure against President Jeenbekov». nation.com.pk. 2020 թ․ հոկտեմբերի 7.
    23. ↑ «Kyrgyzstan unrest: Ex-president rearrested as power struggle deepens». BBC. 2020 թ․ հոկտեմբերի 10.
    24. ↑ Higgins, Andrew. «A Convicted Kidnapper Is Chosen to Lead Government of Kyrgyzstan». New York Times.
    25. ↑ «Kyrgyzstan's president declares new state of emergency amid mass protests». PBS NewsHour (ամերիկյան անգլերեն). 2020 թ․ հոկտեմբերի 12. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 13-ին.
    26. ↑ «Kanat Isaev elected Kyrgyz parliament speaker». TASS. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
    27. ↑ «Kyrgyz President Rejects Parliament's Decision On New Prime Minister». RadioFreeEurope/RadioLiberty (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
    28. ↑ «События - Официальный сайт Президента Кыргызской Республики». www.president.kg. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 16-ին.
    29. ↑ Капушенко, Анна (2020 թ․ հոկտեմբերի 16). «Парламент принял отставку президента, и.о. стал Жапаров». KLOOP.KG - Новости Кыргызстана (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 17-ին.
    30. ↑ «China calls for stability in Kyrgyzstan amid protests». Anadolu Agency. 2020 թ․ հոկտեմբերի 7. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.
    31. ↑ Editorial, Reuters. «Russia, China call for calm in Kyrgyzstan chaos | Reuters Video». reut.rs (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 11-ին. {{cite web}}: |first= has generic name (օգնություն)
    32. ↑ «EU 'takes note' of failed elections in Kyrgyzstan». www.euractiv.com (բրիտանական անգլերեն). 2020 թ․ հոկտեմբերի 6. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 16-ին.
    Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Բողոքի_ցույցեր_Ղրղզստանում_(2020)&oldid=9805111» էջից