Բողոքի ակցիաներ Մոսկվայում (2019)

Բազմահազարանոց համաձայնեցված և չհամաձայնեցված բողոքի ակցիաներ Մոսկվայում (նաև հայտնի են որպես քաղաքական ճգնաժամի մաս)[2][3][4][5][6]), սկսվել են 2019 թվականի կեսերից և սրել իրավիճակը Մոսկվայի քաղաքային դումայի ընտրությունների շուրջ։ Ընտրությունների նախապատրաստման շրջանակներում հասարակական լայն արձագանք և բողոքի զանգվածային ակցիաներ են առաջացրել ոչ համակարգային ընդդիմության թեկնածուների հայտարարությունները, որոնք հայտարարել են գրանցման ընթացակարգի շրջանակներում իշխանության մարմինների և իրենց մրցակիցների կողմից բազմաթիվ խախտումների մասին[7][8][9]։ Սախարովի պողոտայի հանրահավաքները 2019 թվականի հուլիսի 20-ին և օգոստոսի 10-ին Ռուսաստանում խոշորագույն քաղաքական ակցիաներն են դարձել 2011-2013 թվականների բողոքի ալիքից հետո[10][11]։ Ակցիայի ժամանակ հուլիսի 27-ին ձերբակալվել է շուրջ 1400 մարդ, ինչը ռեկորդ է դարձել[12]։ Մոսկվայի քաղաքային ընտրական հանձնաժողովն իր կողմից հայտարարեց այդ թեկնածուների կողմից ճնշումների մասին[13]։ Քաղաքային հանձնաժողովի որոշումների հետագա բողոքարկումը ԿԸՀ արդյունք չտվեց։

Բողոքի ցույցեր Մոսկվայում
Ամսաթիվ2019 թվականի հուլիսի 14 - մինչ օրս
ՎայրՌուսաստան Ռուսաստան
ՊատճառՄոսկվայի քաղաքային դումայի ընտրություններին անկախ թեկնածուների թույլ չտալը
Նպատակ
    • անկախ թեկնածուներին ընտրություններից առաջ ընդունելը կամ ընտրությունների չեղարկումը
    • զանգվածային անկարգությունների վերաբերյալ քրեական գործի դադարեցում
    • ընտրական օրենսդրության բարեփոխում, բաժանորդագրության արգելքի չեղարկում
    • Վալենտին Գորբունովի հրաժարականը, բոլոր մակարդակների ընտրական հանձնաժողովների անդամների լյուստրացիա
    • ընտրական օրենսդրության խախտողներին պատասխանատվության ենթարկել
    • քաղաքական հետապնդումներին և ուժի ապօրինի կիրառմանը մասնակից անձանց պատասխանատվության ենթարկելը
    • Մոսկվայի քաղաքապետ Սերգեյ Սոբյանինի հրաժարականը[1]
Արդյունք"բողոքը շարունակվում է"
Ղեկավարներ

Բողոքներն ուղեկցվում են չգրանցված պատգամավորության թեկնածուների զանգվածային վարչական ձերբակալություններով[14][15] ընտրական հանձնաժողովների աշխատանքը խոչընդոտելու և զանգվածային անկարգությունների (այսպես կոչված «մոսկովյան գործ») գործով քննչական գործողություններ[16][17]։ Իրադարձությունների հետաքննությանը մասնակցում է ԱԴԾ երկրորդ ծառայությունը։ Մայրաքաղաքի ընտրական հանձնաժողովների աշխատանքին խոչընդոտելու վերաբերյալ քրեական գործը ղեկավարում է ԱԴԾ սահմանադրական կարգի պաշտպանության ծառայությունը։ Հատուկ ծառայությունը ընդդիմության կապեր է փնտրում արտասահմանյան կառույցների հետ և փորձում է ապացուցել արտասահմանում բողոքի ակցիաների ֆինանսավորումը[18]։

Մի շարք ԶԼՄ-ների, քաղաքական գործիչների, ինչպես նաև ՌԴ նախագահին առընթեր Մարդու իրավունքների խորհուրդը պնդում են, որ քրեական գործերը շինծու են և հանրահավաքներում զանգվածային անկարգություններ չեն եղել[19]։

Նախապատմություն խմբագրել

 
Բողոքողները հուլիսի 14-ին Մոսկվայի քաղաքային ընտրական հանձնաժողովի շենքի դիմաց
 
Հուլիսի 14-ին ցուցարարները փորձել են վրաններ տեղադրել Մոսկվայի կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի շենքի առջև

2019 թվականի հուլիսի 1-ին Մոսկվայի քաղաքային դումայի պատգամավորության թեկնածուների գրանցման համար ստորագրահավաքի ընթացքում հայտնի է դարձել, որ Մոսկվայի քաղաքային դումայի փոխխոսնակ Անդրեյ Մետելսկին, որը նույնպես առաջադրվել է Մոսկվայի քաղաքային դումայի ընտրություններում, և նրա ընտանիքը անշարժ գույք ունի մոտավորապես 5,7 մլրդ ռուբլի ընդհանուր արժեքով։ Կոռուպցիայի դեմ պայքարի հիմնադրամի տվյալներով՝ Անդրեյ Մետելսկու մայրը՝ 75-ամյա Էլդիբիտա Վասիլիևնա Մետելսկայան, նրա 16-ամյա որդին՝ Անդրեյը, ինչպես նաև պատգամավորի խորհրդական Պյոտր Իվանովսկին, Ավստրիայում հյուրանոցների ցանց ունեն[20][21][22][23]։

Թեկնածուների հավաքած ստորագրությունների ստուգման արդյունքում Մոսկվայի քաղաքային ընտրական հանձնաժողովը մերժել է մի քանի ընդդիմադիր թեկնածուների գրանցումը։ Պատճառը եղել է ցանկապատված ստորագրությունների բարձր տոկոսը (ամուսնության առավելագույն թույլատրելի մասնաբաժինը կազմում է 10 %)։ Չգրանցված թեկնածուները Մոսկվայի քաղաքային ընտրական հանձնաժողովին մեղադրել են ստորագրությունները կեղծելու մեջ, որն ուղղված է ամուսնության բարձր տոկոսի պատրվակով ընդդիմությանը արգելել մասնակցել ընտրություններին։ Այսպես, Դմիտրի Գուդկովը հայտնել է, որ իր ստորագրությունների մի մասը կեղծվել է այն ժամանակ, երբ աշխատանքային հանձնաժողովի անդամները ձեռքով այն անցկացրել են արձանագրության մեջ Ընտրությունների և ՆԳՆ-ի տվյալների բազաների ստուգման համար։ Գուդկովը պնդում է, որ անձնական տվյալները սխալներով են մուտքագրվել, ինչի արդյունքում տվյալների բազաները հայտնել են, որ նման մարդիկ գոյություն չունեն։ Լյուբով Սոբոլը հայտնել է, որ Դաշնային միգրացիոն ծառայության բազայի ստուգումն իրականացրել են նրանից գաղտնի, իսկ ՆԳՆ ձեռագրագետների տեղեկանքը չի պարունակում գնահատման մեթոդների բացատրություններ, հաշվարկներ, ձեռագրի նմուշներ։ Ի նշան բողոքի՝ Սոբոլը հուլիսի 13-ից հացադուլ է հայտարարել[24][25], որը դադարեցրել է օգոստոսի 14-ին[26]։

Միևնույն ժամանակ, Մոսկվայի քաղաքային ընտրական հանձնաժողովը գրանցել է «Ռուսաստանի կոմունիստներ» կուսակցության 32 ինքնաառաջադրված թեկնածու, որը հանդիսանում է ՌԴԿԿ-ի խոչընդոտը (հիմնականում նմանատիպ տարբերանշանով և նմանատիպ անվանմամբ)[27] և որի ժողովրդականությունը մեծ չէ։ Այս բոլոր թեկնածուները գրեթե հայտնի չեն Մոսկվայում, մեծ մասամբ՝ տնային տնտեսուհիներ, ուսանողներ և ցածր որակավորում ունեցող աշխատողներ[28][29]։ Լրագրողները նաև պարզել են, որ «Ռուսաստանի կոմունիստների» ինքնառաջադրվածների և նրանց, ում աջակցում է «Միասնական Ռուսաստանը», գործունեությունը համակարգվում է մեկ կենտրոնից[30]։ Բացի այդ, մոսկվացիների մեծ մասը ոչ մի անգամ փողոցներում ստորագրահավաք չի կազմակերպել «Ռուսաստանի կոմունիստների» կամ «Միասնական Ռուսաստանի» թեկնածուների համար[31] (վերջիններս թաքցնում են իրենց կուսակցական պատկանելությունը[32])։ Այս հակասությունն էլ խթան հանդիսացավ քաղաքական ճգնաժամի սկզբի համար։

Իրադարձությունների ընթացք խմբագրել

Հուլիսի 14-ին 17 անկախ թեկնածուներ իրենց կողմնակիցների հետ հանդիպում են անցկացրել Նովոպուշկինի պուրակում, որտեղից նրանք անցել են քաղաքապետարանի շենքի մոտ և այնուհետև Մոխովայա փողոց՝ դեպի ՄՔԸՀ-ի շենք։ Թեկնածուները պահանջել են թույլ տալ նրանց ընդունել ընտրություններից առաջ և վերցնել ստորագրությունները։ Ոստիկանությունը և ռոսգվարդիան ի սկզբանե չեն խոչընդոտել ակցիաներին, բայց այն բանից հետո, երբ ՄՔԸՀ-ի բակում սկսեցին վրաններ տեղադրել, բակը մաքրեցին հատուկ միջոցների կիրառմամբ[45][46][47][48][49]։ «ОВД-Инфо» պորտալի տվյալներով՝ երեկոյան ձերբակալվել է 39 մարդ, այդ թվում՝ թեկնածուներ Իլյա Յաշինը, Լյուբով Սոբոլը, Իվան Ժդանովան և Յուլիա Գալյամինը[50]։ Չորս ցուցարարներ կոշտ ձերբակալությունից հետո տեղափոխվել են հիվանդանոց[51], հաղորդվում էր, որ մի քանի ակտիվիստներ ծեծի են ենթարկվել ոստիկանների կողմից[52][53]։ Ձերբակալված թեկնածուները կողմնակիցներին կոչ են արել հաջորդ օրը կրկին հավաքվել ՄՔԸՀ-ի շենքի մոտ[54]։

2019 թվականի հուլիսի 15-ին մոտ 10 թեկնածու էր եկել Մոսկվայի քաղաքային ընտրական հանձնաժողովի նախագահ Գորբունովի հետ հանդիպմանը։ Հանդիպումը նախատեսված էր որպես բաց, սակայն սկզբում լրագրողներին թույլ չէին տվել մտնել Մինսկի խմբի տարածք, իսկ հետո, Նավալնի LIVE հեռուստաալիքի տվյալներով, ինքը՝ Գորբունովը, իր կաբինետի միջանցքում հայտարարել է, որ պատրաստ է թեկնածուների հետ շփվել միայն անձամբ փակ ձևաչափով, ինչին համաձայնել են ժամանած թեկնածուներից միայն երեքը։ Գորբունովը հայտնել է, որ Մոսկվայի քաղաքային դումայի պատգամավորության 9 թեկնածուների գրանցումը մերժվել է։ ՄՔԸՀ-ը հիշեցրեց, որ թեկնածուների գրանցման վերջնական որոշումը կկայացվի հուլիսի 16-ին, որից հետո այն հնարավոր կլինի բողոքարկել միայն դատարանում[55][56]։ Ավելի ուշ Իլյա Յաշինը հայտարարել է, որ ՄՔԸՀ-ն իրեն հանել է ընտրություններից՝ իբր ոչ հավաստի ստորագրությունների թույլատրելի թիվը գերազանցելու պատճառով և հրաժարվել է ընդունել սխալ ստորագրողների գրավոր պնդումները[57]։ Նույն օրը երեկոյան մի քանի հարյուր մարդ է հավաքվել Տրուբնայա հրապարակում՝ ինքնաառաջադրված անձանց ընտրություններին մասնակցելու համար, թեկնածուները կոչ են արել նման հանդիպումներ անցկացնել ամեն օր՝ մինչև նրանց պահանջների կատարումը[58]։

Հուլիսի 16-ին գրանցման մերժումներ են ստացել անկախ թեկնածուների մեծ մասը, մասնավորապես, Ալեքսեյ Նավալնիի համախոհներ Լյուբով Սոբոլն ու Իվան Ժդանովը, ինչպես նաև մունիցիպալ պատգամավորներ Կոնստանտին Յանկաուսկասը և Յուլիա Գալյամինան, Պետդումայի նախկին պատգամավորներ Դմիտրի և Գենադի Գուդկովան, Ալեքսանդր Սոլովևը, «Յաբլոկայի» անդամներ Սերգեյ Միտրոխինը, Ելենա Ռուսակովան, Կիրիլ Գոնչարովը, Անաստասիա Բրյուխանովան։ Գրեթե բոլորին հանել են ընտրողների անվավեր ստորագրությունների առավելագույն թույլատրելի չափաբաժինը գերազանցելու պատճառով։ Գրանցումն ստացել են միայն մի քանի անկախ թեկնածուներ, որոնց ամուսնության ստորագրությունների տոկոսը բավական ցածր է եղել[59][60][61][62]։ Այդ օրը Տրուբնայա հրապարակի վրա ակցիան տեղի ունեցավ, չնայած հորդառատ անձրևին։ Ձերբակալություններ չեն եղել[63]։

Հուլիսի 17-ի ակցիան, ըստ լրագրողների հաշվարկների, հավաքել է շուրջ 800 մարդ[63]։ Հուլիսի 17-ին Գորբունովն ամփոփել է թեկնածուների գրանցման արդյունքները.գրանցվել է 233 թեկնածու, 57-ը մերժվել է։ ՄՔԸՀ-ում հայտարարել են, որ այս անգամ մերժումները գրեթե կրկնակի պակաս են, քան 2014 թվականի ընտրություններում[64]։ Հուլիսի 17-ին Մոսկվայի քաղաքային դումայի ընտրություններին անկախ թեկնածուների թույլ չտալու պատճառով շարունակվող բողոքի ակցիաների ֆոնին Վլադիմիր Պուտինը պարգևատրել է Մոսկվայի քաղաքային ընտրական հանձնաժողովի իրավաբանական բաժնի պետ Ռիմա Կուզնեցովային՝ իր հրամանագրով նրան շնորհելով Ռուսաստանի վաստակավոր իրավաբանի կոչում[65][66][67]։

Ընդդիմադիր թեկնածուները, նրանց խոսքով, հավաքել են մոսկվացիների հազարից ավելի պաշտոնական հայտարարություններ, այդ թվում՝ տեսաուղերձներ պարունակող հայտարարություններ՝ պահանջելով իրենց ստորագրությունները համարել վավեր։ Նրանք շարունակում են[68] Տրուբնայա հրապարակում «Հանուն ընտրության իրավունքի» իրականացնել ամենօրյա ակցիաներ։ Մոսկվայի ԿԸՀ-ում հայտարարել են, որ պատրաստ են քննարկել դիմումները և ստուգել ստորագրությունները[69][70][71][72]։

Հանրահավաք Սախարովի պողոտայում հուլիսի 20-ին խմբագրել

Հուլիսի 20-ին Սախարովի պողոտայում տեղի է ունեցել համաձայնեցված հանրահավաք՝ նույն պահանջներով, որի հայտը ներկայացրել է Լիբերտարիական կուսակցությունը[73]։ Այն դարձել է վերջին տարիներին Ռուսաստանի խոշորագույն քաղաքական ակցիան[74]։ «Սպիտակ հաշվիչ » կազմակերպության գնահատականով՝ ակցիային մասնակցել է ավելի քան 22 հազար մարդ[75]։ Գլխավոր պահանջը եղել է անկախ թեկնածուների ընտրության թույլտվությունը։ Միտինգի ժամանակ և դրանից հետո, ըստ ОВД-Инфо-ի տվյալների, 7 մարդ է ձերբակալվել[76][77]։ Հանրահավաքի ժամանակ ելույթ ունեցած Ալեքսեյ Նավալնիի նախաձեռնությամբ թեկնածուները վերջնագիր են ներկայացրել Մոսկվայի իշխանություններին. եթե մեկ շաբաթվա ընթացքում չգրանցվեն պատգամավորության բոլոր անկախ թեկնածուները, ապա հուլիսի 27-ին տեղի կունենա չարտոնված հանրահավաք Մոսկվայի քաղաքապետարանի շենքի մոտ[78]։ Այս վերջնագիրը ներառվել է Իլյա Յաշինի հրապարակած անկախ թեկնածուների համատեղ հայտարարության մեջ, այն նաև քաղաքապետ Սոբյանինի առաջարկն էր՝ հանդիպելու և քննարկելու իրավիճակն ու Մարդու իրավունքների խորհրդին առաջարկելու արտապլանային նիստ անցկացնել և քննարկել Մոսկվայում տեղի ունեցող իրադարձությունները[79]։

Անկախ թեկնածուների թույլ չտալու շուրջ իրադարձությունները, մի շարք ԶԼՄ-ների կարծիքով, Մոսկվայում հանգեցրել են քաղաքական ճգնաժամի[80][81][82]։ Քաղաքապետարանին մոտ կանգնած մարդը «Վեդոմոստիին» հայտնել է, որ թեկնածուներին հանելու որոշումը կայացրել են հենց այնտեղ, այլ ոչ թե նախագահի աշխատակազմում։ Վարչակազմը, իբր, ինչ-որ ժամանակ առաջ ընդհանրապես հեռացվել է մոսկովյան քարոզարշավից՝ համարելով, որ իրեն ձեռնտու է, որպեսզի հանրությունը շեղվի Մոսկվայի քաղաքային դումայի ընտրությունների վրա և ուշադրություն չդարձնի այլ տարածաշրջաններում տեղի ունեցող իրադարձություններին։ Սակայն Գուդկովին և Նավալնիի մարդկանց թույլ չտալու որոշումը, Մոսկվայի քաղաքապետարանի աղբյուրի խոսքով, ընդունել են վարչակազմում[80]։

Հանդիպում Պամֆիլովայի հետ խմբագրել

 
Ընդդիմության հանդիպումը Պամֆիլովայի հետ
  Արտաքին տեսաֆայլեր
  Էլլա Պամֆիլովայի հանդիպումը պատգամավորի չթույլատրված թեկնածուների հետ[83]


Ռուսաստանի կենտրոնական հանձնաժողովի ղեկավար Էլլա Պամֆիլովան հուլիսի 23-ին հանդիպում է ունեցել անկախ թեկնածուներ Լյուբով Սոբոլի, Իվան Ժդանովի, Իլյա Յաշինի, Դմիտրիի և Գենադի Գուդկովների, Ելենա Ռուսակովայի, Սերգեյ Միտրոխինի, Կիրիլ Գոնչարովի, Կոնստանտին Յանկաուսկասի, Անաստասիա Բրյուխանովայի, Յուլիա Գալյամինայի հետ՝ իրավիճակը քննարկելու համար և հայտարարել, որ ընտրություններում գրանցել բոլոր նրանց, ովքեր ստորագրել են, անհնար կլինի[84]։ Ավելի վաղ նա հասկացրել էր, որ իրենց ստորագրությունները պետք է ստուգվեն[85]։ Անկախ թեկնածուները ԿԸՀ են ուղարկել բողոքներ ընտրատարածքային հանձնաժողովների մերժումների վերաբերյալ, սակայն Պամֆիլովան հայտնել է, որ իրենք չեն ենթարկվում ԿԸՀ-ին։ Սակայն հաջողվել է պայմանավորվել, որ ԿԸՀ-ի ներկայացուցիչները ներկա կլինեն չգրանցված թեկնածուների բողոքների քննությանը[86][87]։

Հաջորդ օրը Պամֆիլովան հայտարարել է, որ ցանկությունը «որպեսզի չգրանցեն այն թեկնածուներին, որոնք երեկ եկել էին, դա ոչ թե իշխանության ցանկությունն է, այլ մեր հարգարժան Նավալնիի ցանկությունը»։ Նա նաև ենթադրել է, որ առանց ստորագրությունների ստուգման բոլորին գրանցելու անկախ թեկնածուների պահանջը կարող է կապված լինել այն բանի հետ, որպեսզի «թափանցիկ, բացեիբաց ստուգեն, թե իրականում ինչ ունեն, այլ ոչ թե այն, ինչ հայտարարվում է հանրահավաքային ամբիոնից և մամուլում»[88][89]։

Քրեական գործեր, ձերբակալություններ և խուզարկություններ խմբագրել

Հուլիսի 24-ի առավոտյան ձերբակալվել է իր տան մուտքի մոտ Ալեքսեյ Նավալնին։ Նույն երեկոյան նա դատապարտվել է 30 օրվա ազատազրկման՝ հուլիսի 27-ի ակցիայի կոչ անելու համար[90][91]։ Մոսկվայի քննչական կոմիտեի Մոսկվայի վարչությունը քրեական գործ է հարուցել ՌԴ Քրեական օրենսգրքի 141-րդ հոդվածով՝ Ընտրական իրավունքների իրականացմանը կամ ընտրական հանձնաժողովների աշխատանքին խոչընդոտելը՝ Մոսկվայի քաղաքային ընտրական հանձնաժողովի շենքի մոտ տեղի ունեցած տարերային հանրահավաքի պատճառով։ Եթե ֆիգուրանտներին կիրառվի բռնության սպառնալիք, որի մասին ասվում է ՌԴ ՔԿ հաղորդագրության մեջ, ապա դա կարող է որակվել 141 հոդվածի 2-րդ մասով։ Նրա նկատմամբ առավելագույն պատիժը մինչ7 հինգ տարվա ազատազրկում է։  Քրեական գործի մասին Քննչական կոմիտեի հայտարարությունից կարճ ժամանակ անց ձերբակալվել է նաև Մոսկվայի Նավալնիի շտաբի համակարգող Օլեգ Ստեպանովը։ Նա դատապարտվել է 8 օրվա ազատազրկման՝ հուլիսի 27-ի ակցիայի կոչ անելու համար[92][93]։ Հուլիսի 24-ի երեկոյան ոստիկանությունը խուզարկություններ Է իրականացրել չգրանցված թեկնածուներ Դմիտրի Գուդկովի և Իվան Ժդանովի մոտ։ ոստիկանությունը խուզարկություններով եկել է նաև Ալեքսանդր Սոլովյովի և մունիցիպալ պատգամավոր Նիկոլայ Բալանդինի մոտ։ Իվան Ժդանովին խուզարկությունից հետո տարել են հարցաքննության։ Դմիտրի և Գենադի Գուդկովները, Լյուբով Սոբոլը, Ելենա Ռուսակովը և Յուլիա Գալյամինը հարցաքննության են կանչվել[94][95][96][97][98]։

Հուլիսի 26-ին Մոսկվայի դատախազությունը վարչական հետաքննություն է սկսել Մոսկվայի քաղաքային դումայի պատգամավորության 15 թեկնածուների նկատմամբ, որոնց մեծ մասը չի գրանցվել ընտրություններում, որպես հուլիսի 27-ին պլանավորված չարտոնված զանգվածային ակցիայի կազմակերպիչներ[99]։ Հուլիսի 26-ի երեկոյան խուզարկություններ են կատարվել Լյուբով Սոբոլի, Իվան Ժդանովի, Իլյա Յաշինի, Դմիտրի Գուդկովի և Յուլիա Գալյամինայի շտաբներում։ Խուզարկությունները (այդ թվում՝ գիշերային) տեղի են ունեցել Կոնստանտին Յանկաուսկասի ծնողների և տատիկի բնակարաններում՝ գրանցված թեկնածու Կլոչկովի, գրանցված թեկնածու Դարյա Բեսեդինայի, շտաբի պետ Գենադի Գուդկովի, մունիցիպալ պատգամավոր Վադիմ Կորովնինի հաշվառման հասցեով, Իլյա Յաշինի մոտ[100][101][102][103]։ Խուզարկությունից հետո, որն ավարտվել է գիշերվա ժամը 1-ին, Յաշինին նստեցրել են բանտարկյալներին տեղափոխող մեքենայի մեջ և տարել Տրոիցկի ոստիկանության բաժին[104]։

Հուլիսի 27-ի առավոտյան խուզարկություններ են կատարվել Յուլիա Գալյամինայի, Նավալնիի մամուլի քարտուղար Կիրա Յարմիշի և Կոռուպցիայի դեմ պայքարի հիմնադրամի աշխատակից Ռուսլան Շավեդինովի մոտ[103][105]։

Օգոստոսի 5-ի առավոտյան խուզարկություն է կատարվել «Աջ բլոկ» շարժման համակարգող և Մոսկվայի քաղաքային դումայի 38-րդ ընտրատարածքի պատգամավորության չգրանցված թեկնածու Վլադիմիր Բուրմիստրովի բնակարանում[106]։ Խուզարկությունից հետո Բուրմիստրովին ձերբակալել և տարել են ոստիկանության բաժին, որտեղ արձանագրություն են կազմել մանր խուլիգանության մասին հոդվածով (20.2 հոդվածի 1-ին մաս), տարել են Չերտանի դատարան և ձերբակալել երեք օրով[107]։

ՄՔԸՀ-ում գրանցումը մերժելու մասին ՏԸՀ-ի որոշումները բողոքարկելը խմբագրել

Հուլիսի 25-ին Մոսկվայի քաղաքային ընտրական հանձնաժողովը, ըստ թեկնածուների բողոքների վերլուծության աշխատանքային խմբի հանձնարարականի, հաստատել է ընտրատարածքային ընտրական հանձնաժողովների որոշումները թեկնածու Դմիտրի Գուդկովին, Իվան Ժդանովին, Կոնստանտին Յանկաուսկասին, Յուլիա Սերեբրյանսկային և Կոնստանտին Լիսիցեին գրանցումը մերժելու մասին[108]։ Լյուբով Սոբոլը թեկնածուների բողոքների ուսումնասիրման աշխատանքային խմբի նիստից հետո, որը որոշում է կայացրել չեղարկել գրանցումը մերժելու վերաբերյալ նրա բողոքը, հայտարարել է քր Մոսկվայի քաղաքային ընտրական հանձնաժողովի շենքում շարունակելու է իր հացադուլը՝ սպասելով Էլլա Պամֆիլովային[109][110][111][112]։

Հուլիսի 26-ին Մոսկվայի քաղաքային հանձնաժողովը հաստատել է Լյուբով Սոբոլի, Անդրեյ Բաբուշկինի, Ելենա Ռուսակովայի և Եկատերինա Իգնատովայի գրանցման մերժումները[113]։

Հուլիսի 30-ին Մոսկվայի քաղաքային ընտրական հանձնաժողովը չեղարկել Է 43-րդ շրջանի ընտրական հանձնաժողովի որոշումը Սերգեյ Միտրոխինի գրանցումը մերժելու մասին։ Դա դարձել է Մոսկվայի քաղաքային դումայի ընտրությունների գրանցման մերժման բողոքի առաջին բավարարումը[114]։ Տարածքային ընտրական հանձնաժողովը պետք է կրկին քննարկեր նրա թեկնածությունը[115], սակայն օգոստոսի 06-ին Տարածքային ընտրական հանձնաժողովը կրկին մերժել է գրանցումը։

Ընտրությունների դիտարկման հասարակական շտաբի ղեկավար Ալեքսեյ Վենեդիկտովի խոսքով՝ 9 թեկնածուներիբողոքների քննարկման ընթացքում ՄՔԸՀ-ի Աշխատանքային խմբում շտաբի ներկայացուցիչների դիրքորոշման շնորհիվ Ընդհանուր առմամբ վերադարձվել է 5011 ստորագրություն, որոնք նախկինում անվավեր են ճանաչվել[116]։

Հանդիպում Մարդու իրավունքների խորհրդի ներկայացուցիչների հետ խմբագրել

Հուլիսի 25-ին Մարդու իրավունքների խորհրդի անդամները հանդիպում են ունեցել ութ չգրանցված թեկնածուների հետ։ ՌԴ Մարդու իրավունքների խորհրդի անդամ Նիկոլայ Սվանիձեն ասել է, որ ինքն ու Իլյա Շաբլինսկին հուլիսի 27-ին դուրս կգան քաղաքապետարանի մոտ՝ որպես դիտորդ[117][118][119]։ Շաբլինսկին խոստացել է խնդրել ՌԴ նախագահ Ֆեդոտովին ԿԸՀ-ի մի քանի անդամների ընդգրկել ԿԸՀ-ի աշխատանքում՝ ընտրողների ստորագրություններն անվավեր ճանաչելու վերաբերյալ բողոքների քննությանը մասնակցելու համար[120]։

Ակցիա Մոսկվայի քաղաքապետարանի մոտ հուլիսի 27-ին խմբագրել

  Արտաքին տեսաֆայլեր
  Հուլիսի 27-ի իրադարձությունների սխեմա, «Դոժդ» հեռուստաալիք]]

Ակցիան հայտարարվել է որպես հանդիպում ընտրողների հետ, որը «Հավաքների, հանրահավաքների, ցույցերի, երթերի և պիկետների մասին օրենքով» չի պահանջում համաձայնեցում իշխանությունների հետ[121]։ ՌԴ Նախագահին առընթեր Մարդու իրավունքների խորհրդի ղեկավար Միխայիլ Ֆեդոտովը միաժամանակ հիշեցրել է, որ թեկնածուների հանդիպումները ընտրողների հետ նախատեսված են միայն շենքում և միայն ընտրական հանձնաժողովի սահմանած ժամին, և նշել է, որ շատ թեկնածուներ ընտրողներին համոզում են, որ անհրաժեշտ չէ նախապես տեղեկացնել իշխանության համապատասխան մարմիններին ընտրողների հետ հանդիպումներ անցկացնելու մասին[122]։ Մոսկվայի դատախազությունը[123], Ոստիկանությունը[124] և ՌԴ նախագահին առընթեր Մարդու իրավունքների խորհուրդը[125] ակցիայից առաջ զգուշացրել են չհամաձայնեցված հրապարակային միջոցառումների կազմակերպման և դրանց մասնակցության պատասխանատվության մասին։ Բացի այդ, իշխանությունները խոստացել են հանրահավաքի ժամանակ բռնել զինկոմիսարիատից թաքնվող երիտասարդներին՝ բանակ զորակոչվելու նպատակով[126]։

Առավոտյան ոստիկանությունը ձերբակալել է բողոքի ակցիայի ղեկավարներ՝ Իվան Ժդանովան, Լյուբով Սոբոլը, Դմիտրի Գուդկովան, Իլյա Յաշինան և Յուլիա Գալյամինան[127]։ Նրանք գտնվել են ոստիկանությունում և դատարաններում մինչև երեկոյան ժամը 7-ը։ Ակցիան սկսվել է ցերեկը ժամը 2-ին (ընդ որում առաջին ձերբակալությունները սկսվել են դեռ կեսօրին[128])։ Տվերի փողոցի երկայնքով կանգնեցվել են մետաղական ցանկապատեր, ավտոբուսներ և ավտոմեքենաներ։ Բջջային կապը վատ է աշխատել[129]։ Բոլոր խանութներն ու սրճարանները Տվերսկայա փողոցի և Պուշկինի հրապարակում չեն աշխատել։ Ոստիկանության քանակն աննախադեպ էր։  Ռոսգվարդիան և ոստիկանությունը չեն բացահայտում իրենց աշխատակիցների թիվը։ Սակայն լրագրողների տեղեկություններով՝ ցուցարարներին դիմակայելու համար Մոսկվա են տեղափոխվել ոստիկաններ հարևան շրջաններից՝ Վլադիմիրսկի, Կալուգայի, Ռյազանի, Տվերի, Տուլայի, Սմոլենսկի, Յարոսլավսկի և Մոսկվայի մարզերից[130]։ Ռոսգվարդեցիների թիվը միայն քաղաքապետարանի շենքի մոտ կազմում էր մոտ 500 մարդ։ Ռոսգվարդիայի հետ համատեղ աշխատել են քաղաքացիական հագուստով մարդիկ։ Ակցիան, «Վեդոմոստի» թերթի գնահատմամբ, հավաքել է առնվազն 5000 բողոքող (ՆԳՆ տվյալներով՝ 3500, ընդ որում՝ Իլյա Ազարի ձերբակալման արձանագրության մեջ ոստիկանությունը նշել է 10 000 մարդ[131]

Ռոսգվարդիան ցուցարարներին դուրս է մղել Տվերսկայա փողոցի նրբանցքից։ Ցուցարարները մի քանի ժամվա ընթացքում «զբոսնել են» Մոսկվայում՝ բղավելով Մոսկվայի քաղաքային դումայի թեկնածուների գրանցման և Մոսկվայի քաղաքապետ Սերգեյ Սոբյանինի հրաժարականի մասին պահանջները։ ԱԱնվտանգության դաշնային ծառայության շենքի մոտ բղավում էին Կորչի չեքիստների իշխանությունը։ Մի քանի րոպեով փակվել է Ցվետնոյ բուլվարի շրջանի Սադովոյե կոլցոյի երթևեկությունը[132][133]։

 
Հուլիսի 27-ին անկախ թեկնածուների ընդունելության երթը

Երեկոյան ժամը 5-ի սահմաններում ոստիկանությունը հանել է Նավալնի LIVE հեռուստաալիքի ստուդիայի դուռը, որը բողոքի հեռարձակում Էր իրականացնում YouTube-ում, և խուզարկություն է իրականացրել։ Հեռարձակումը վարող Վլադիմիր Միլովը և հեռուստաալիքի չորս աշխատակիցներ ձերբակալվել են[134]։ Միաժամանակ ոստիկանությունը եկել է «Դոժդ» հեռուստաալիքի խմբագրություն, որը նույնպես հեռարձակում էր իրականացնում, և գլխավոր խմբագրի Պերեպելովային է հանձնել Մոսկվայի քաղաքային ընտրական հանձնաժողովի աշխատանքին խոչընդոտելու քրեական գործով որպես վկա հարցաքննության ծանուցագիրը։ Մի քանի աշխատակիցների հետ զրուցելուց հետո ոստիկանությունը հեռացել է[135]։

Երեկոյան ժամը 7-ի սահմաններում դատավորները սկսել են հանկարծակի հետաձգել առավոտյան ձերբակալված թեկնածուների գործերով նիստերը։ Ազատության մեջ հայտնվելով՝ նրանք շարժվել են դեպի ՏՏրուբնայա հրապարակ, որտեղ հավաքվել են ցուցարարները[136]։ Այնտեղ նրանք կրկին ձերբակալվել են։

 
Ցուցարարների բախումը ոստիկանության հետ հուլիսի 27-ին

Երեկոյան ժամը 8-ին Հատուկ նշանակության ջոկատը մարդկանց դուրս է հանել Տրուբնայա հրապարակից։ Ձերբակալվածների ընդհանուր թիվը կազմել է 1074 մարդ, ՆԳՆ տվյալներով՝ 1373 մարդ[137]։ Պավել Չիկովը ակցիան ռեկորդային է համարել իր դիտարկումների ընթացքում ձերբակալվածների թվով[138]։ Ոստիկանությունը գործել է խիստ. մահակը է կիրառել ցրելու համար, արձակել է ծառայողական շներին[139]։ Տասնյակ մարդիկ են տուժել[140]։ Իլյա Յաշինը նոր հանրահավաքի է կանչել օգոստոսի 3ին[141][142]։

Դաշնային հեռուստաալիքների լրատվական հաղորդումներն անտեսել են ակցիան[143]։ Սակայն շուտով ՌԵՆ ՏՎ հեռուստաալիքը ցուցադրել է «Մարմնավորելով զոհին» ֆիլմը։ Այնտեղ պնդում էին, որ ակցիան մանրակրկիտ համակարգված է եղել, իսկ ցուցարարների շարասյունների գլխին, իբր, կանգնած են եղել թիմը բաժանող երիտասարդները[144]։

Ավելի ուշ ՌԴ մարդու իրավունքների խորհրդի ղեկավար Միխայիլ Ֆեդոտովը հայտարարել էր, որ հուլիսի 27-ի ակցիայի ժամանակ զանգվածային անկարգությունների նշաններ չի գտել[145]։

Հետևանքներ խմբագրել

Հուլիսի 30-ին դատարանները կալանավորել են 61 մարդու։  Մոսկվայի քաղաքային դումայի ձերբակալված թեկնածուները ձերբակալվել են 7-ից մինչեւ 30 օր ժամկետով[146]։ Վլադիմիր Միլովը 30 օր կալանքի է ենթարկվել։ Ոստիկանների վրա աղբարկղ նետած հանրահավաքի մասնակիցը ձերբակալվել է 2 ամսով։ 161 մարդ տուգանվել է[147]։ Օգոստոսի 2-ին 88 մարդ վարչական ձերբակալություններ է ստացել, 332-ը տուգանվել է

[148]։

Մոսկվայում մարդու իրավունքների հարցերով լիազորը հայտնել է, որ օրենսդրական կարգի առաջարկներ է պատրաստում. նա «գաղափարներ ունի [օրենսդրության] փոփոխության, այդ թվում՝ ստորագրահավաքի վերաբերյալ»։ Նրա խոսքով՝ «պետք է տեսնել, թե ինչ կարելի է անել, որպեսզի Մոսկվայում նման պատմություններ չլինեն»[149]։

Մոսգորտրանս պետական ունիտար ձեռնարկությունը, Ավտոմոբիլային ճանապարհներ ՊԲՀ-ն և Անկոր ՍՊԸ-ն հուլիսի 27-ին ակցիայի կազմակերպիչներին հայց են ներկայացրել մոտ 13 մլն ռուբլի վնասի փոխհատուցման մասին Մոսգորտրանսը քաղաքի կենտրոնում երթևեկելի մասի չթույլատրված փակումից վնասը գնահատել է 1,2 մլն ռուբլի, Ավտոմոբիլային ճանապարհները՝ 10,8 մլն ռուբլի (հայցի ընդհանուր գումարը՝ 11,4 մլն ռուբլի),  իսկ ԱՆԿՈՐԸ՝ Տվերսկայա փողոցում սրճարանի աշխատանքը կասեցնելու վնասը՝ 0,55 մլն ռուբլի[150])[151][152][153]։

Քրեական գործ՝ զանգվածային անկարգությունների վերաբերյալ խմբագրել

Հուլիսի 30-ին ՌԴ ՔԿ-ն քրեական գործ է հարուցել հուլիսի 27-ի զանգվածային անկարգությունների վերաբերյալ[154]։ Հաջորդ օրը Ռուսաստանի ԱԴԾ-ի սահմանադրական կարգի պաշտպանության և ահաբեկչության դեմ պայքարի ծառայությունը, ՆԳՆ ծայրահեղականությանը հակազդելու գլխավոր վարչությունը և ՌԴ ՆԳՆ Մոսկվայի գլխավոր վարչության ծայրահեղականությանը հակազդելու կենտրոնը զանգվածային խուզարկություններ են սկսել հանրահավաքի մասնակիցների մոտ[155][156]։

Գործով մեղադրյալների ցանկըը[157][158][159][160][161][162][163][164]։

Օգոստոսի 2-ին Քննչական կոմիտեն միավորել էր զանգվածային անկարգությունների և ոստիկանների նկատմամբ բռնություն գործադրելու գործերը[171]։

Օգոստոսի 13-ին ՌԴ մարդու իրավունքների խորհուրդը դիմել է ՌԴ գլխավոր դատախազին՝ խնդրելով ստուգել զանգվածային անկարգությունների վերաբերյալ քրեական գործ հարուցելու հիմնավորվածությունը, քանի որ Մարդու իրավունքների խորհրդի անդամները հուլիսի 27-ի և օգոստոսի 3-ի իրադարձությունների ժամանակ զանգվածային անկարգությունների նշաններ չեն հայտնաբերել[172]։

Օգոստոսի 22-ին 54 գիտնականներից բաղկացած խումբը հայտարարություն է հրապարակել՝ պահանջելով անհապաղ դադարեցնել քրեական հետապնդումը և ազատել հուլիսի 27-ի ակցիայի մասնակիցներին[173]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. Елена Русакова (2019 թ․ օգոստոսի 9). «Резолюция митинга 10 августа 2019 на Проспекте Сахарова».
  2. Политический кризис в Москве может усилиться
  3. Четыре сценария политического кризиса в Москве
  4. Два избирателя Сергея Собянина. Политический кризис в Москве
  5. «Екатерина Шульман о кризисе власти, политических репрессиях и митингах в Москве». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ օգոստոսի 16-ին. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 18-ին.
  6. Кто виноват в том, что в Москве разразился политический кризис. И почему мэрия к нему оказалась не готова
  7. «Муниципальные депутаты вышли на пикеты к избиркому Москвы. Они требуют пустить кандидатов от оппозиции на выборы в Мосгордуму». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 15-ին.
  8. «Московская акция в поддержку кандидатов в городскую думу. Главное». РБК. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 15-ին.
  9. «Дмитрий Гудков пожаловался в СК на конкурентов на выборах в Мосгордуму. Он обвиняет их в подделке подписей избирателей». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 15-ին.
  10. «Протесты в Москве 10 августа: на что обратили внимание немецкие СМИ».
  11. «Протест радикально изменился. Объясняем по пунктам — как именно».
  12. «Список задержанных на акции против недопуска кандидатов на выборы 27 июля 2019 года». Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 15-ին.
  13. «Мосгоризбирком посчитал давлением петицию с требованием допустить независимых кандидатов на выборы в Мосгордуму». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 15-ին.
  14. BFM.ru. «Разрешать или не разрешать новую протестную акцию? Комментарий Георгия Бовта» (ռուսերեն). BFM.ru - деловой портал. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 30-ին.
  15. «Четыре десятка участников акции 27 июля в центре Москвы получили административные аресты» (ռուսերեն). Эхо Москвы. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 30-ին.
  16. «Осветив деятельность Мосгоризбиркома в негативном свете, решили организовать вооруженное сопротивление. Текст постановления о возбуждении дела о массовых беспорядках в Москве».
  17. «Московское дело».
  18. «К делу о митингах в Москве подключилась Вторая служба ФСБ». РБК. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 26-ին.
  19. «Совет по правам человека попросил Генпрокуратуру проверить обоснованность возбуждения «московского дела»».
  20. «Лидер московских единороссов подаст в суд из-за расследования Навального». РБК. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  21. «ФБК опубликовал уже четвертое расследование, связанное с выборами в Мосгордуму — о ее председателе. «Сноб» собрал их вместе». snob.ru. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  22. «Лидер московских единороссов собирается подать в суд из-за расследования Алексея Навального» (ռուսերեն). Эхо Москвы. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  23. ««Нашли Карабаса-Барабаса»: лидер московских единороссов пообещал подать в суд из-за расследования ФБК | Общество» (ամերիկյան անգլերեն). Forbes.ru. 2019 թ․ հուլիսի 1. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  24. «Гудкова и Соболь не пускают на выборы в Мосгордуму». Ведомости. 14.07.2019.
  25. «Операция «Ыкторвна»». Новая Газета. 16.07.2019.
  26. «Любовь Соболь прекратила голодовку» (ռուսերեն). Interfax.ru. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  27. «Политолог назвал Сурайкина "спойлером" КПРФ» (ռուսերեն). РИА Новости. 20180319T0113+0300Z. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին.
  28. «Мосгоризбирком зарегистрировал в депутаты ранее судимого кандидата, работающего «калькулятором»» (ռուսերեն). Общая Газета. 2019 թ․ հուլիսի 16. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 31-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին.
  29. «Все кандидаты в Мосгордуму-2019: кто есть кто — Выборы в Мосгордуму 8 сентября 2019г» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին.
  30. «Штабы на лямках» (ռուսերեն). Новая газета - Novayagazeta.ru. 2019 թ․ օգոստոսի 1. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 2-ին.
  31. «Хроника объявленной революции. Почему последствия московского политического кризиса будут очень серьезными». snob.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին.
  32. «Парадокс Москвы: «ЕдРо» дистанцируется от партии премьера Медведева» (ռուսերեն). Рамблер/новости. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին.
  33. 33,0 33,1 33,2 33,3 33,4 33,5 33,6 33,7 Окружная избирательная комиссия по выборам депутата Московской городской Думы седьмого созыва по одномандатному избирательному округу № 43 (июль 2019). «Решения о регистрации, отказе в регистрации кандидатов, решения по заявлениям о снятии кандидатами своих кандидатур, решения, принимаемые в связи с утратой статуса кандидатом, решения об аннулировании регистрации кандидатов». Московская городская избирательная комиссия (mosgorizbirkom.ru). Արխիվացված է օրիգինալից (pdf) 2019 թ․ հուլիսի 30-ին. Վերցված է 30.07.2019-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  34. Несостоявшийся кандидат: как Мосизбирком бракует подписи
  35. Жалобы Яшина, Галяминой и Брюхановой на брак подписей признали необоснованными
  36. 36,0 36,1 Окружная избирательная комиссия по выборам депутата Московской городской Думы седьмого созыва по одномандатному избирательному округу № 2 (июль 2019). «Решения о регистрации, отказе в регистрации кандидатов, решения по заявлениям о снятии кандидатами своих кандидатур, решения, принимаемые в связи с утратой статуса кандидатом, решения об аннулировании регистрации кандидатов» (pdf). Московская городская избирательная комиссия (mosgorizbirkom.ru). Վերցված է 30.07.2019-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)(չաշխատող հղում)
  37. 37,0 37,1 [1] В подписях за Гудкова, Митрохина и Соболь нашли недопустимое количество брака
  38. 38,0 38,1 Окружная избирательная комиссия по выборам депутата Московской городской Думы седьмого созыва по одномандатному избирательному округу № 8 (июль 2019). «Решения о регистрации, отказе в регистрации кандидатов, решения по заявлениям о снятии кандидатами своих кандидатур, решения, принимаемые в связи с утратой статуса кандидатом, решения об аннулировании регистрации кандидатов» (pdf). Московская городская избирательная комиссия (mosgorizbirkom.ru). Վերցված է 30.07.2019-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)(չաշխատող հղում)
  39. 39,0 39,1 39,2 39,3 39,4 Окружная избирательная комиссия по выборам депутата Московской городской Думы седьмого созыва по одномандатному избирательному округу № 45 (июль 2019). «Решения о регистрации, отказе в регистрации кандидатов, решения по заявлениям о снятии кандидатами своих кандидатур, решения, принимаемые в связи с утратой статуса кандидатом, решения об аннулировании регистрации кандидатов» (pdf). Московская городская избирательная комиссия (mosgorizbirkom.ru). Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 30-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)(չաշխատող հղում)
  40. Мосгорсуд обязал зарегистрировать Митрохина кандидатом на выборах в Мосгордуму
  41. «Это не проверка подписей, это — расправа над кандидатами»
  42. Оппозиция добивается регистрации на выборах в Мосгордуму протестами
  43. «Соболь, Янкаускаса, Галямину, Жданова и Гудковых не допустили до выборов в Мосгордуму». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 20-ին.
  44. Суд отклонил жалобу Яшина на отказ в регистрации кандидатом в депутаты Мосгордумы
  45. BFM.ru. «Пускать или не пускать оппозиционеров на выборы в Мосгордуму? Комментарий Георгия Бовта» (ռուսերեն). BFM.ru - деловой портал. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 15-ին.
  46. Ведомости (2019 թ․ հուլիսի 14). «Оппозиция добивается регистрации на выборах в Мосгордуму протестами». www.vedomosti.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 15-ին.
  47. «Московская акция в поддержку кандидатов в городскую думу. Главное». РБК. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 15-ին.
  48. «39 человек задержаны в Москве в ходе разгона акции у здания Мосгоризбиркома» (ռուսերեն). Эхо Москвы. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 15-ին.
  49. ««Собянин, выходи»: сотни человек вышли протестовать против фальсификаций на выборах в Мосгордуму | Общество» (անգլերեն). Forbes.ru. 2019 թ․ հուլիսի 14. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 14-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 15-ին.
  50. «Список задержанных в связи с акцией у Мосгоризбиркома». ОВД-Инфо. 2019 թ․ հուլիսի 14. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 15-ին.
  51. «Разгон акции возле Мосгоризбиркома». Медиазона. 2019 թ․ հուլիսի 15. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 14-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 15-ին.
  52. «Оппозиционные кандидаты идут на встречу с главой Мосгоризбиркома». Радио Свобода. 2019 թ․ հուլիսի 15. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 15-ին.
  53. Оля Ромашова (2019 թ․ հուլիսի 15). ««Обмякшее тело легко дотащить до автозака». Рассказ студента, избитого полицейскими в автозаке возле Мосгоризбиркома». Медиазона. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 15-ին.
  54. «Марш несобравших». Коммерсант.
  55. «Мосгоризбирком отказал в регистрации девяти кандидатам в депутаты Мосгордумы». Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 15-ին.
  56. «Независимые кандидаты в Мосгордуму отказались от «кулуарной встречи» с главой Мосгоризбиркома». Meduza. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 15-ին.
  57. «Илью Яшина сняли с выборов в Мосгордуму. Его обвинили в применении административного ресурса». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 15-ին.
  58. «В Москве началась новая акция в поддержку независимых кандидатов в Мосгордуму». Meduza. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 15-ին.
  59. «За допуск на выборы независимых кандидатов». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ փետրվարի 25-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 31-ին.
  60. «"Яблоко" обжаловало отказ в регистрации кандидатов в депутаты Мосгордумы». РИА Новости. 17.07.2019.
  61. «Гудкову и Соболь отказали в регистрации на выборах в Мосгордуму». РБК. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 16-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 16-ին.
  62. «Соболь, Митрохина и Гудкова сняли с выборов в Мосгордуму» (ռուսերեն). www.kommersant.ru. 2019 թ․ հուլիսի 16. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 16-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 16-ին.
  63. 63,0 63,1 «В Москве началась акция в поддержку независимых кандидатов в Мосгордуму. В четвертый раз за четыре дня». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 17-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 17-ին.
  64. Мосгоризбирком прибавил в безотказности // Коммерсантъ.
  65. TV Rain Inc (2019 թ․ հուլիսի 17). «Путин наградил главу юридической службы Мосгоризбиркома». tvrain.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 18-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 18-ին.
  66. «Путин присвоил почетное звание главе юридического отдела Мосгоризбиркома». www.kommersant.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 18-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 18-ին.
  67. «Владимир Путин наградил начальницу юридического отдела Мосгоризбиркома». snob.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 18-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 18-ին.
  68. «От встречи до митинга. Как независимые кандидаты в Мосгордуму всю неделю собирались на Трубной» (ռուսերեն). mbk-news.appspot.com. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 20-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 20-ին.
  69. Удостоверение наличия // Коммерсантъ.
  70. «Любовь Соболь стала самым упоминаемым независимым кандидатом в поисковых запросах «Яндекса» за последний месяц» (ռուսերեն). Эхо Москвы. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 19-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 19-ին.
  71. ««Дело в том, что меня не существует»» (ռուսերեն). Новая газета - Novayagazeta.ru. 2019 թ․ հուլիսի 19. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 19-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 19-ին.
  72. «СПЧ предложил допустить к выборам в Мосгордуму всех собравших подписи». РБК. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 18-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 19-ին.
  73. «Мэрия Москвы согласовала митинг в поддержку оппозиционных кандидатов». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 15-ին.
  74. Зотова, Елизавета Фохт, Наталия (2019 թ․ հուլիսի 20). «"Это наш город!" Как прошел митинг за свободные выборы в Мосгордуму». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 20-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 20-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  75. «В Москве прошел митинг за допуск оппозиционеров на выборы в Мосгордуму». РБК. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 20-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 20-ին.
  76. ««За допуск на выборы». Митинг на проспекте Сахарова 20 июля 2019 года. Онлайн». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 21-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 22-ին.
  77. Оппозиция не хочет держать себя в рамках // Коммерсантъ.
  78. Ведомости (2019 թ․ հուլիսի 20). «Оппозиционеры выдвинули властям Москвы ультиматум». www.vedomosti.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 20-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 20-ին.
  79. Ведомости (2019 թ․ հուլիսի 20). «Оппозиционеры предложили Собянину встретиться и обсудить выборы в Мосгордуму». www.vedomosti.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 20-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 20-ին.
  80. 80,0 80,1 Ведомости (2019 թ․ հուլիսի 22). «Политический кризис в Москве может усилиться». www.vedomosti.ru. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 22-ին.
  81. «Леонид Гозман: Хроника объявленной революции. Почему последствия московского политического кризиса будут очень серьезными». Сноб. 22.07.2019. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 19-ին.
  82. «Два избирателя Сергея Собянина. Политический кризис в Москве». Republic. 15.07.2019.
  83. Էլլա Պամֆիլովայի հանդիպումը պատգամավորի չթույլատրված թեկնածուների հետ - Էխո Մոսկվա, 23.07.19
  84. Выборы в Мосгордуму. Памфилова встретилась с кандидатами в депутаты
  85. «Элла Памфилова: подписи незарегистрированных кандидатов стоит перепроверить». Афиша. 22.07.2019.
  86. ЦИК уполномочен наблюдать // Коммерсантъ.
  87. Ведомости (2019 թ․ հուլիսի 23). «Встреча с Памфиловой не убедила оппозиционеров в необходимости отказа от протестов». www.vedomosti.ru. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 23-ին.
  88. «Памфилова разглядела желание Навального снять независимых кандидатов с выборов в Мосгордуму» (անգլերեն). Медиазона. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 24-ին.
  89. «Памфилова: требование регистрировать всех кандидатов связано с боязнью проверки подписей». ТАСС. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 24-ին.
  90. «СКР возбудил дело из-за стихийного митинга у Мосгоризбиркома». Ведомости. 24.07.2019.
  91. «Алексея Навального арестовали на 30 суток» (ռուսերեն). Новая газета - Novayagazeta.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 24-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 24-ին.
  92. Ведомости (2019 թ․ հուլիսի 24). «СКР возбудил дело из-за стихийного митинга у Мосгоризбиркома». www.vedomosti.ru. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 24-ին.
  93. «Координатора московского штаба Навального арестовали на 8 суток за призыв к акции 27 июля» (անգլերեն). Медиазона. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 24-ին.
  94. Ведомости (2019 թ․ հուլիսի 24). «К Дмитрию Гудкову пришли с обыском». www.vedomosti.ru. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 24-ին.
  95. «К директору ФБК Ивану Жданову пришли с обысками» (ռուսերեն). Новая газета - Novayagazeta.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 24-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 24-ին.
  96. «Еще два обыска: правоохранители пришли к соратникам Гудкова Балдину и Соловьеву». www.znak.com. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 24-ին.(չաշխատող հղում)
  97. «Главное о ночных обысках и допросах незарегистрированных кандидатов в депутаты Мосгордумы». www.znak.com. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 25-ին.(չաշխատող հղում)
  98. «Выборы в Мосгордуму. Обыски и допросы». Медиазона. 25.07.2019.
  99. Ведомости (2019 թ․ հուլիսի 26). «Прокуратура начала расследование против не допущенных на выборы в Мосгордуму». www.vedomosti.ru. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 26-ին.
  100. «Следователи пришли с обыском в Фонд борьбы с коррупцией Навального». РБК. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 26-ին.
  101. «В офис Фонда борьбы с коррупцией пришли следователи». www.vedomosti.ru. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 26-ին.
  102. «Выборы в Мосгордуму. Обыски и допросы» (անգլերեն). Медиазона. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 26-ին.
  103. 103,0 103,1 «У сотрудников ФБК Алексея Навального продолжаются обыски». www.znak.com. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 27-ին.(չաշխատող հղում)
  104. «Илью Яшина после обыска отвезли в отдел полиции подмосковного Троицка. При обыске изъяли одну книгу». meduza.io. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 27-ին.
  105. TV Rain Inc (2019 թ․ հուլիսի 27). «К сотрудникам ФБК Кире Ярмыш и Руслану Шаведдинову пришли с обысками». tvrain.ru. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 27-ին.
  106. https://ovdinfo.org/express-news/2019/08/05/v-moskve-koordinatora-dvizheniya-pravyy-blok-zaderzhali-posle-obyska-v-ego
  107. https://tvrain.ru/news/v_moskve_zaderzhali_koordinatora_dvizhenija_pravyj_blok_posle_obyska_v_ego_kvartire-490948/
  108. «Мосгоризбирком отказал в регистрации пяти кандидатам в Мосгордуму» (ռուսերեն). Interfax.ru. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 25-ին.
  109. «В Мосгоризбиркоме объяснили вынос дивана с Соболь борьбой с клопами». РБК. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 26-ին.
  110. «Любовь Соболь вынесли из здания Мосгоризбиркома на диване» (ռուսերեն). Эхо Москвы. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 26-ին.
  111. «Полицейские на диване вынесли Любовь Соболь из Мосгоризбиркома». www.interfax.ru. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 26-ին.
  112. «Любовь Соболь задержали и отвезли в ОВД «Тверское»». www.kommersant.ru. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 26-ին.
  113. «Мосгоризбирком отказал Любови Соболь в регистрации кандидатом в депутаты городской думы». meduza.io. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 26-ին.
  114. TV Rain Inc (2019 թ․ հուլիսի 30). «Мосгоризбирком отменил отказ в регистрации Митрохина на выборы». tvrain.ru. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 30-ին.
  115. «Мосгоризбирком отменил решение об отказе в регистрации Сергея Митрохина кандидатом на выборах в Мосгордуму». meduza.io. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին.
  116. «Незарегистрированным кандидатам в Мосгордуму вернули пять тысяч подписей. Ни одному из них это не помогло». meduza.io. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին.
  117. «Члены СПЧ придут наблюдать на завтрашнюю акцию у московской мэрии» (ռուսերեն). Эхо Москвы. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 26-ին.
  118. «Члены СПЧ встретились с независимыми кандидатами в Мосгордуму» (ռուսերեն). Новая газета - Novayagazeta.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 25-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 25-ին.
  119. «Члены СПЧ встретились с независимыми кандидатами в Мосгордуму | Московская Хельсинкская группа». mhg.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 25-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 25-ին.
  120. BFM.ru. «Незарегистрированные кандидаты в Мосгордуму встретились с представителями СПЧ» (ռուսերեն). BFM.ru - деловой портал. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 26-ին. «По итогам этого обсуждения сегодня с участием представителей Совета по правам человека Илья Шаблинский, глава комиссии по избирательным правам, сказал, что попросит Михаила Федотова включить нескольких членов в работу Центральной избирательной комиссии. Есть такая договоренность, сотрудничество между СПЧ и Центральной избирательной комиссией. И когда будут рассматриваться жалобы кандидатов о признании недействительными их подписей, то в этой работе должны принять участие члены Совета по правам человека».»
  121. Вышли на Сахарова, выйдут на Тверскую? // Радио Свобода, 23.07.2019
  122. «Выборы в Мосгордуму Глава СПЧ призвал к соблюдению закона в связи с акцией 27 июля в Москве». 2019 թ․ հուլիսի 26. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 28-ին.
  123. «Прокуратура призвала москвичей не идти на несогласованную акцию 27 июля». 2019 թ․ հուլիսի 26. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 28-ին.
  124. «Полиция предупредила о недопустимости проведения в Москве акции 27 июля». 2019 թ․ հուլիսի 26. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 28-ին.
  125. «В СПЧ предостерегли от участия в несогласованной акции». 2019 թ․ հուլիսի 26. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 28-ին.
  126. «Уклонистов от военной службы будут искать на митинге в Москве 27 июля». ТАСС. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 1-ին.
  127. «Выборы в Мосгордуму. Обыски и допросы» (անգլերեն). Медиазона. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 28-ին.
  128. «Митинг у мэрии Москвы» (անգլերեն). Медиазона. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 28-ին.
  129. «Тысячи протестующих провели день в центре Москвы — без лидеров и при жестком противодействии силовиков. Репортаж Кристины Сафоновой».
  130. «Полицейским не заплатили за жесткий разгон митинга оппозиции 27 июля в Москве». www.znak.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ օգոստոսի 1-ին. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 1-ին.
  131. TV Rain Inc (2019 թ․ հուլիսի 27). «В протоколе задержания МВД оценило численность митингующих в Москве в 10 тысяч, на сайте — в 3,5 тысячи». tvrain.ru. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 27-ին.
  132. Тот самый Мартин (2019T08:20). «Шествие идет по Цветному бульвару в сторону Садового кольца.pic.twitter.com/laE1PtUYY7» (ռուսերեն). @martin_camera. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 28-ին.
  133. «Член СПЧ: действия полиции во время провокаций в центре Москвы законны». 2019 թ․ հուլիսի 27. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 28-ին.
  134. «Полиция ворвалась в студию «Навальный Live»». meduza.io. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 28-ին.
  135. «В редакцию телеканала «Дождь» пришла полиция». РБК. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 28-ին.
  136. «Илью Яшина отпустили на свободу. Он отправился митинговать в центр Москвы». meduza.io. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 28-ին.
  137. «Список задержанных на акции против недопуска кандидатов на выборы 27 июля 2019 года». «ОВД-Инфо» (ռուսերեն). 2019 թ․ հուլիսի 27. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 31-ին. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 2-ին.
  138. Deutsche Welle (www.dw.com). «Глава "Агоры" обещает задержанным в Москве адвокатскую поддержку в ЕСПЧ | DW | 28.07.2019» (ռուսերեն). DW.COM. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 28-ին.
  139. Олег Козловский (2019T08:16). «На каких фильмах росли эти омоновцы?pic.twitter.com/A10NFvwIJB» (ռուսերեն). @kozlovsky. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 1-ին.
  140. В Москве на мирных акциях были избиты десятки человек // Радио Свобода, 28.07.2019
  141. Ведомости (2019 թ․ հուլիսի 27). «Несколько тысяч москвичей вышли на улицы из-за выборов в Мосгордуму». www.vedomosti.ru. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 28-ին.
  142. Илья Яшин (2019T10:33). «У власти совсем сорвало крышу: она ведет себя просто садистски.
    Друзья, вы показали себя сегодня настоящими гражданами и героями. Но сейчас - поберегите себя.
    Наш следующий наш: большой митинг в Москве 3 августа, накануне апелляций в Центризбиркоме.pic.twitter.com/hMhSlpRD8Q»
    (ռուսերեն). @IlyaYashin. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 28-ին.
  143. «Не надейтесь, в России власть сильная! Как федеральные каналы рассказали о массовых задержаниях в Москве (Спойлер: почти никак)». meduza.io. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 28-ին. «Несмотря на то, что тысячи участников полдня ходили шествием по центру города и в какой-то момент даже перекрыли Садовое кольцо, об этом не рассказали ни в одном выпуске новостей на Первом канале, «России 1» и НТВ. Первый канал в итоговой программе «Время» также проигнорировал московскую акцию.»
  144. «РЕН ТВ показал фильм о протестах в Москве». Известия. 29.07.2019.
  145. «Президентский совет по правам человека не нашел признаков массовых беспорядков на акции в Москве 27 июля» (ռուսերեն). Эхо Москвы. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 13-ին.
  146. «Суд арестовал Дмитрия Гудкова на 30 суток» (ռուսերեն). Новая газета - Novayagazeta.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 30-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 30-ին.
  147. «Митинг у мэрии. После разгона» (անգլերեն). Медиазона. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 29-ին.
  148. «Мосгорсуд сообщил о 88 арестах и 330 штрафах для участников акции 27 июля» (ռուսերեն). Interfax.ru. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 2-ին.
  149. «Штрафы, аресты и предложения поменять законы». РБК. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 30-ին.
  150. ««Мосгортранс» объяснил подачу иска к организаторам акций в Москве». РБК. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  151. «Мосгортранс подал иски к участникам акции протеста 27 июля». 2019 թ․ օգոստոսի 9. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 9-ին.
  152. TV Rain Inc (2019 թ․ օգոստոսի 16). «От организаторов акции 27 июля потребовали 550 тысяч рублей из-за закрытия кафе». tvrain.ru. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  153. Ведомости (2019 թ․ օգոստոսի 16). «Иски на 13 млн рублей подали к Соболь, Навальному и другим оппозиционерам». www.vedomosti.ru. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  154. «СК возбудил дело о массовых беспорядках из-за акции 27 июля» (անգլերեն). Медиазона. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 30-ին.
  155. «В Москве начались обыски по делу о массовых беспорядках 27 июля» (անգլերեն). Медиазона. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին.
  156. «ФСБ и МВД проводят в Москве обыски у участников несанкционированной акции 27 июля». ТАСС. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին.
  157. Дело о московских выборах. Что мы знаем о первых обвиняемых в участии в «массовых беспорядках»
  158. По делу о массовых беспорядках задержан самый молодой член команды Гудкова(չաշխատող հղում)
  159. «Троим задержанным на акции 27 июля предъявили обвинение по делу о массовых беспорядках» (ռուսերեն). ОВД-Инфо. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 3-ին.
  160. «Участника митинга 27 июля после освобождения из-под ареста повезли в СК для предъявления обвинения» (ռուսերեն). ОВД-Инфо. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 3-ին.
  161. «Суд арестовал 12-го фигуранта "дела 27 июля"» (ռուսերեն). Interfax.ru. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 11-ին.
  162. «Волонтер от партии "Яблоко" признал вину в участии в массовых беспорядках в Москве». ТАСС. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 11-ին.
  163. «Режиссер Дмитрий Васильев находится в реанимации в тяжелом состоянии» (ռուսերեն). РИА Новости. 20190811T1231+0300Z. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 11-ին.
  164. «Особо опасный глюкометр» (ռուսերեն). Новая газета - Novayagazeta.ru. 2019 թ․ օգոստոսի 11. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 11-ին.
  165. 165,0 165,1 165,2 165,3 СК прекратил уголовное преследование четверых фигурантов «московского дела»
  166. Данила Беглеца приговорили к двум годам колонии по «московскому делу»
  167. Адвокат сообщил о снятии подозрений в «массовых беспорядках» с режиссера Васильева
  168. Обвиняемого по «московскому делу» Кирилла Жукова приговорили к 3 годам колонии
  169. Фигурант «московского дела» Евгений Коваленко получил 3,5 года колонии за брошенную в сторону омоновца урну
  170. Фигуранта «московского дела» Ивана Подкопаева приговорили к 3 годам колонии
  171. СК объединил дела о массовых беспорядках и применении насилия к полицейским в Москве
  172. Deutsche Welle (www.dw.com). «СПЧ обратился в Генпрокуратуру по делу о "массовых беспорядках" | DW | 13.08.2019» (ռուսերեն). DW.COM. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 13-ին.
  173. EchoMSK. «Блоги / EchoMSK: Заявление ученых: остановить каток политических репрессий!» (ռուսերեն). Эхо Москвы. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 22-ին.