Բաճկոն
Բաճկոն, կարճ արտաքին հագուստ, տղամարդու և կնոջ կարճ վերնազգեստ։ Հագել են շապկի վրայից։ Կարվել է բրդյա, բամբակյա, թավշյա միագույն կամ գծանախշերով կտորներից։ Կանացի բաճկոն՝ նաև մետաքսյա կտորից։ Եղել են ամենօրյա աշխատանքային և տոնական բաճկոններ։ Ունենալով միատեսակ ձևվածք՝ բաճկոնները տարբերվում էին կտորի որակով և զարդարման ձևով։ Փոքր բաճկոն կամ բաճկոնակ կոչվում է անթև վերնազգեստելակը։ Բաճկոն հագնում էին Հայաստանի գրեթե բոլոր գավառներում՝ մինչև 20-րդ դարի սկիզբը[1]։ Երբեմն այն հակադրվում է վերարկուի հետ։
Ժամանակակից բաճկոնները պատրաստված են ջրակայուն գործվածքներից (կաշի, ջինս)[2]), ինչպես նաև բնական ու արհեստական մորթուց։ Բաճկոնները հաճախ կարվում են մեկուսացված ծածկով[3]։ Երբեմն բաճկոնները մատակարարվում են ճարմանդով և գլխարկով։
Պատմություն խմբագրել
Բաճկոնների ծագման բազմաթիվ վարկածներ կան, այնուամենայնիվ, կարճ արտաքին տաք հագուստները հայտնի են եղել հին ժամանակներից՝ տարբեր ժողովուրդների շրջանում։ Հյուսիսային ժողովուրդների շրջանում այն հայտնի է եղել դեռևս մեզոլիթի դարաշրջանից (Օլենեոստրովսկու գերեզմանոց)։ Ալյասկայի բաճկոնը էսկիմոսների ավանդական հագուստն է, որից եզրակացվել է, որ հենց նրանք են հորինել բաճկոնները[4]։ Ճապոնացիների (հաորի կամ ձյուդոյի), ինչպես նաև ռուսների (զիպուն) ավանդական արտաքին կարճ հագուստը հաճախ դիտվել է որպես բաճկոն[5]։
Հինավուրց ժամանակներից Եվրոպայում հագել են բաճկոններ, իսկ միջնադարում անգլիացիները հագել են կաշվե բաճկոններ[6] և ֆրանսիական աղեղնավորներ[7] (ծակոտկեն և կոտարդի)։ Վերածննդի դարաշրջանում բաճկոնը դարձել է իսպանական տարազի բաղկացուցիչ մասը։ 17-րդ դարում դրանք կրել են մուշկետիստները[8], իսկ 18-րդ դարում՝ հուսարները[9] և դրագունները[10]։ Բարձր դասերի շրջանում բաճկոններ կրելու նորաձևությունը ներդրվել է 1860 թվականին իտալացի հեղափոխական Գարիբալդիի կողմից, իսկ Գարիբալդիի բաճկոնը հաճախ անվանել են վերնաշապիկ և պատրաստել են կարմիր քաշմիրից[11]։
XX դարում հանրաճանաչություն են ձեռք բերել այնպիսի համազգեստային բաճկոններ, ինչպիսիք են բամբակյա բաճկոնը, ֆրենչը, բուշլատը և աֆգանկան։
Ստուգաբանություն խմբագրել
Հայերեն «բաճկոն» բառն ունի իրանական ծագում[12]։
Ռուսերեն և լեհերեն (լեհ.՝ Kurtka) բաճկոն բառն ունի թյուրքական, ալանային (համեմատիր կուրեթ, օսեթ կյուրթ՝ բեշմետի անուն է) կամ պարսկերեն ծագում (համեմատի՛ր kurt, պարս.՝ کرتا ) և հայտնի է 17-րդ դարից։ Մեկ այլ վարկածի համաձայն՝ «կուրտկա» բառը ծագել է գերմանական «kurz» բառից՝ «կարճ»։ Արևմտյան եվրոպական լեզուներով բաճկոնը կոչվել է ժակետ։
Նկարագրություն խմբագրել
Բաճկոնները հագուստի տեսակ են, որոնք նախատեսվել են քամուց, ցրտից և անձրևից պաշտպանվելու համար։ Բաճկոնները նւյն բնութագիրն ունեն են այգիների բաճկոնների հետ, բայց դրանցից տարբերվում են երկարությամբ, որոնք կարող են տարբեր լինել գոտկատեղից ներքև մինչ ազդրի կես, բայց ոչ ներքևում։
Բաճկոններն ունեն հետևյալ հատկությունները.
- գլխարկ (երբեմն թաքնված է բաճկոնի մանյակում),
- առջևի ամբողջական ճեղքվածք, փականով, խցիկով կամ վելկրո փակմամբ, որը հաճախ ծածկված է անվտանգության փչակով,
- подкладку (которая может быть стеганой или подбитой утеплителем, например, синтепоном или пухомպաստառապատում (որը կարող է ծածկվել ծածկով , օրինակ՝ սինթետիկ ձմեռող[13]), ժամանակակից ձմեռային բաճկոնները հագեցած են կլիմայի վերահսկմամբ,
- երկար թևքեր
Բացի այդ, բաճկոնները սովորաբար ունեն գոնե հետևյալ հատկություններից մեկը.
- ժանյակ կամ իրանի կամ արտադրանքի ներքևի մասը ձգելու այլ միջոց.
- ճարմանդներ որոնք սերտորեն շրջապատում են դաստակը, առաձգական կամ այլ ձգող տարրերով,
- մանյակ, ձմեռային բաճկոններն ունեն մորթյա զարդարանք[14]
- գրպաններ։
Բաճկոնների հետ կապված գոյություն ունի «նմանատիպ ապրանքներ» տերմինը, որը վերաբերում է հագուստի, որը բնութագրերով նման է բաճկոնի։ Այն վերաբերում է նաև հագուստին, որը բնորոշվում է որպես բաճկոն, բայց միայն մասնակի կտրվածքով և առջևի փակմամբ։ Տերմինը չի տարածվում առանց գլխարկի և պաստառի վրա։
Օգտագործում խմբագրել
Բաճկոնները աշխատանքի կամ համազգեստի մաս են (օրինակ՝ ոստիկանների)[15])հաճախ ընկերության լոգոտիպով[16], և հաճախ դրանք կրում են որպես ենթամշակույթի հատկանիշ (սափրագլուխների ռմբակոծիչ)[17] և կաշվե բաճկոն հեծանվորդների համար)։
Պատկերասրահ խմբագրել
-
Կաշվե բաճկոն -
Ռմբակոծիչ -
Բաճկոն`մեջքը բիզոնով -
Բաճկոն -
Սաֆարի բաճկոն
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Ожегов Сергей Иванович. «Словарь русского языка». Около 53 тысяч слов. Издание 8-ое, стереотип. — Москва: Издательство «Советская энциклопедия», 1970. — 900 с.
- ↑ «Cockpit: история авиации в куртках». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ նոյեմբերի 18-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 19-ին.
- ↑ Тамбовские школьники сидят в куртках на уроках
- ↑ «Куртка зимняя Аляска — наследие эскимоса!». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ սեպտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 7-ին.
- ↑ Хаори
- ↑ «Экипировка английского лучника и тактика при боевых действиях». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 11-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 19-ին.
- ↑ Французские лучники
- ↑ «История не по книжкам». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 13-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 7-ին.
- ↑ Русская кавалерия конца XVIII в.
- ↑ «Сабля офицера 19-го полка легких драгун». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 7-ին.
- ↑ ВЛИЯНИЕ ДЖУЗЕППЕ ГАРИБАЛЬДИ НА МИРОВУЮ МОДУ(չաշխատող հղում)
- ↑ Հրաչեայ Աճառեան։ Երեւանի Համալսարանի Հրատարակչութիւն, Երեւան, 1926
- ↑ «В Туле куртки Русского географического общества стали символами принадлежности к власти?». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 13-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 7-ին.
- ↑ «Меховая фантазия в куртках Gucci (Гуччи) нового сезона». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 19-ին.
- ↑ «Для ГАИ закупили новые куртки по 600 долларов». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 7-ին.
- ↑ Законен ли штраф за снятие рабочей куртки в жару?
- ↑ «Куртки». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 19-ին.
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Բաճկոն կատեգորիայում։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 259)։ 
|