Բագրատիոնիներ

Բագրատունիներ վրաց (վրաց.՝ ბაგრატიონები, «Բագրատիոնիներ»), թագավորական հարստություն Վրաստանում 9-19-րդ դարերում։ Մի շարք գիտնականների ուսումնասիրություններում պարզված է, որ վրաց Բագրատունիների հիմնադիրը եղել է 775 թվականին ծագումով հայ Վասակ Բագրատունին։ 9-րդ դարի կեսից Բագրատունիները հաջողությամբ պայքարել են Տփղիսի արաբական ամիրայության դեմ. նրան աջակցել են հայ Բագրատունիները։ Վերջիններս խալիֆայի կողմից 862 թվականից, սկսած Աշոտ Ա-ից, ճանաչված էին Հայոց և Վրաց իշխանաց իշխաններ։ Այնուհետև Բագրատունիները պայքարել են վրացական հողերը միավորելու համար։ Այս ուղղությամբ առաջինը լուրջ քայլեր է արել Բագրատ III (978-1014 թթ.)։ Բագրատի հաջորդները պայքարել են սելջուկ-թուրքերի և տեղական անհնազանդ իշխանների դեմ։ Վրաց Բագրատունիների ականավոր ներկայացուցիչներն էին Դավիթ Շինարարը (1089-1125 թթ.), Գեորգի III (1156-1184 թթ.), Թամարը (1184-1213 թթ.)։ Սելջուկ-թաթարների արշավանքների հետևանքով Բագրատունիները թուլացել են և դարձել հարկատու Ոսկե Հորդային։ Գեորգի V–ին հաջողվել է ազատվել մոնղոլներին հարկ տալուց, միավորել երկիրը։ Լենկթեմուրի արշավանքների, ֆեոդալական երկպառակությունների հետևանքով Բագրատունիների իշխանությունը վերստին թուլացել է։ 1801 թվականին, Վրաստանի Ռուսաստանին միանալուց հետո, Բագրատունիների թագավորական իշխանությունը վերացվել է։

Գրականություն խմբագրել

Baddeley, JF, Gammer M (INT) (2003), The Russian Conquest of the Caucasus, Routledge (UK), ISBN 0-7007-0634-8 (First published in 1908; 1999 edition, reprinted in 2003)
Lang, DM (1957), The Last Years of the Georgian Monarchy: 1658—1832, New York։ Columbia University Press.
Rapp, SH (2003), Studies In Medieval Georgian Historiography: Early Texts And Eurasian Contexts, Peeters Bvba ISBN 90-429-1318-5.
A. Khakhanov. «Histoire de la Georgie», Paris, 1900 (in French)
A. Manvelichvili. «Histoire de la Georgie», Paris, 1951 (in French)
A. Manvelishvili. «Russia and Georgia. 1801—1951», Vol. I, Paris, 1951 (in Georgian)
K. Salia. «History of the Georgian Nation», Paris, 1983
Kartlis Tskhovreba, vol. I—IV, Tbilisi, 1955—1973 (in Georgian)
P. Ingorokva. Giorgi Merchule (a monograph), Tbilisi, 1954 (in Georgian)
E. Takaishvili. «Georgian chronology and the beginning of the Bagratid rule in Georgia».- Georgica, London, v. I, 1935
Sumbat Davitis dze. «Chronicle of the Bagration’s of Tao-Klarjeti», with the investigation of Ekvtime Takaishvili, Tbilisi, 1949 (in Georgian)
«Das Leben Kartlis», ubers. und herausgegeben von Gertrud Patch, Leipzig, 1985 (in German)
V. Guchua, N. Shoshiashvili. «Bagration’s».- Encyclopedia «Sakartvelo», vol. I, Tbilisi, 1997, pp. 318–319 (in Georgian)