Արևմտյան Անտարկտիդա
Արևմտյան Անտարկտիդա կամ Փոքր Անտարկտիդա, Անտարկտիդայի երկու խոշոր շրջաններից մեկը, այն մայրցամաքի այն մասը, որը գտնվում է արևմտյան կիսագնդում և ընդգրկում է Անտարկտիդայի թերակղզին։ Այն արևելյան Անտարկդիտայից առանձնացված է Տրանսանտարկտիկական լեռներով և ծածկված է արևմտյան Անտարկտիդայի սառցե շերտով։ Այն ընկած է Ռոս ծովի (անգլ.՝ Ross Sea) (մասամբ ծածկված Ռոս ծովի սառցե շերտով) և Վեդդել ծովի (անգլ.՝ Weddell Sea) միջև (մեծ մասամբ ծածկված Ֆիլչներ-Ռոնե (անգլ.՝ Filchner-Ronne Ice Shelf) սառցե շերտով)։ Այն կարելի է համարել հսկայական թերակղզի, որը ձգվում է հարավային բևեռից դեպի հարավային Ամերիկայի ծայրը։
| Արևմտյան Անտարկտիդա | |
|---|---|
.jpg) | |
| Տեսակ | տարածաշրջան և աշխարհագրական օբյեկտ |
| Մայրցամաք | Անտարկտիդա |
| Վարչատարածք | Անտարկտիկայի համաձայնագրի տարածք |
 | |
 | |
 | |
Արևմտյան Անտարկտիդան հիմնականում ծածկված է Անտարկտիդայի սառցե շերտով, բայց կան նշաններ, որ եղանակային փոփոխությունները որոշակի ազդեցություն են թողնում և սառցե շերտը սկսում է նեղանալ։ Անտարկտիդա թերակղզու ափերը արևմտյան Անտարկտիդայի այն միակ մասերն են, որոնք (ամռանը) չեն սառչում։ Սրանք կազմում են Անտարկտիդայի Մարիլենդյան տունդրաները և ունեն ամենատաք կլիման Անտարկտիդայում։ Ժայռերը ծածկված են մամուռներով և քարաքոսերով, որոնք կարողանում են հաղթահարել ձմռան սաստիկ ցուրտը և աճման կարճ սեզոնը։
Վայր և նկարագրություն խմբագրել
Արևմտյան Անտարկտիդան գտնվում է Տրանսանտարկտիկական լեռների Խաղաղ օվկիանոսյան կողմում, ընդգրկում է Անտարկտիդայի թերակղզին (Գրահամ Լենդի և Փալմեր լենդի հետ) Էլսվորտ Լենդի, Մարիա Բիրդ և Կինգ Էդվարդ VII Լենդի հետ, տարածքը ծովեզրյա կղզիներից ընդգրկում է Ադելաիդա կղզին և սառցե զառիթափ վայրերը, մասնավորապես Ֆիլչներ-Ռոնե սառցե շերտը Վեդդել ծովում և Ռոս սառցե շերտը Ռոս ծովում։
Արևմտյան Անտարկտիդան անվանակոչվել է 20-րդ դարի սկզբին[1], անվան օգտագործումը սովորական դարձավ երկրաֆիզիկական ուսումնասիրությունների արդյունքում, միջազգային տարուց հետո (1957–1958) , որոնք բացահայտեցին, որ Տրանսանտարկտիկական լեռները օգտակար տարածաշրջանային սահման են Արևմտյան Անտարկտիդայի և Արևելյան Անտարկտիդայի միջև։ Անտարկտիդայի անվանումների խորհրդատվական հանձնաժողովը (US-ACAN) հաստատեց անունը 1962 թվականին։
Արևմտյան Անտարկտիդան մեծապես ծածկված է հաստ սառցե շերտով, այսպես կոչված Արևմտյան Անտարկտիդայի սառցե շերտով։ Վերջին տասնամյակում սառցե շերտը ցույց է տվել զանգվածի նվազման նշաններ[2]։
Արևմտյան Անտարկտիդայի երկրաբանական պատմությունը ամփոփված է 2020 թվականի հրատարակությունում[3]։
Մարիլենդիա - Անտարկտիկական տունդրա խմբագրել
Արևմտյան Անտարկտիդայի որոշ մասեր ծածկված չեն սառցե շերտով (Անտարկտիդայի օազիս), դրանք Անտարկտիդա թերակղզու ափերն են, մի ամբողջ կենսաբազմազան տարածաշրջան՝ հայտնի որպես Մարիլենդիա Անտարկտիկական տունդրա ։ Այս տարածքը Անտարկտիդայի ամենատաք կլիման ունի, մամուռով և քարաքոսով ծածկված ժայռերը ամռան ամիսներին ձյունից զերծ են, չնայած որ եղանակը շարունակում է մնալ բավականին ցուրտ, իսկ աճման սեզոնը ՝ շատ կարճ։
-
Արևմտյան Անտարկտիդայի գրեթե դատարկ քարտեզ -
Անտարկտիդայի աշխարհագրական քարտեզ
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Balch, 1902; Nordenskiöld, 1905)
- ↑ «Antarctic ice sheet is an 'awakened giant'». New Scientist. 2005 թ․ փետրվարի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունվարի 26-ին.
- ↑ Jordan, Tom A.; Riley, Teal R.; Siddoway, Christine S. (2020). «The geological history and evolution of West Antarctica». Nature Reviews Earth & Environment (անգլերեն). 1 (2): 117–133. doi:10.1038/s43017-019-0013-6. ISSN 2662-138X.