Արծկեի գավառակ

Արծկե, գավառակ Արևմտյան Հայաստանում, Վանի վիլայեթի Վանի գավառում։ Կենտրոնը Արծկե բերդաքաղաքն էր։

Գավառակ
Արծկե
Վարչական տարածք	Արևմտյան Հայաստան
Վիլայեթ	Վանի վիլայեթՎանի վիլայեթ
Գավառ	Վանի գավառ
Այլ անվանումներ	Ադիլջևազ, Ադլջևազ, Ադլջուզա, Ալճավազ, Ալջավազ, Ատիլճևազ, Ատլճավազ, Արծկեո գավառ, Արձկե, Արջավազ, Էլջեվաս
Ազգային կազմ	հայեր
Տեղաբնականուն	արծկեցի
Ժամային գոտի	UTC+3

Համապատասխանում էր Մեծ Հայքի Տուրուբերան աշխարհի Խորխոռունյաց գավառի մի մասին։ Թուրքերը գավառն անվանում էին Ալջավազ, Ադլջևազ։

Աշխարհագրություն

Արծկեն ուներ լեռնային, բլրածածկ տարածք։ Ունի բարեբեր հողեր։ Արծկեն ծածկված էր պտղատու այգիներով։ Առատ էին ընկուզենիներն ու ծիրանիները։

Գավառակի դարավանդի վրա գտնվում է Սիփան լեռը, որը դարավանդները հասնում են մինչև Մանազկերտի և Բուլանըխի սահմանները։ Լեռը հանդիսանում է գավառակը սնող հորդաբուխ ջրերի շտեմարան։

Կլիմա

Ունի բարեխառն կլիմա։

Բնակչություն

XIX դարի երկրորդ կեսին ուներ 30000 բանկիչ, որից՝ 25000-ը՝ հայեր։

Պատմություն

1895-1896 թվականների ջարդերի Արծկե քաղաքի և գավառակի բնակչությունը մեծ զոհեր տվեցին։ Հայ բնակչության մեծ մասը զոհվեց 1915 թվականի մեծ եղեռնի ժամանակ։ Փրկվածները գաղթեցին Արևելյան Հայաստան։

Տնտեսություն

Բնակչության հիմնական զբաղմունքը դաշտավարություն, այգեգործություն և ոչխարաբուծությունն էր։ Գավառը հռչակված էր իր ցորենով։

Պատմամշակութային կառույցներ

Արծկեն ուներ 30 եկեղեցի, 3 վանք։ Հայտնի կառույցներից էին Արծկե բերդաքաղաքից հյուսիս՝ Սիփան նեռան լանջին գտնվող Երաշխավոր կամ Սքանչելագործ հռչակավոր վանքը, որի ավերակները պահպանվել են մինչև այժմ։ Նշանավոր էր Արծկե անառիկ բերդը։

Կրթություն

XIX դարի երկրորդ կեսից գործում էին 10-ից ավելի ցածր կարգի կրթարաններ։

Վարչական բաժանում

XIX դարի երկրորդ կեսին ուներ 140 գյուղ։ Գավառի նշանավոր գյուղերից էին Աղբյուր, Անուշ, Առնջկույս, Արջրա (Առջիա), Բարկուտ, Գարաքեշիշ, Գոզոխ (Գյազուխ), Դաշկուն (Տաշխուն), Էգեձոր, Խոռանց, Կժինորշեն, Կոճեր, Հառին (Առին), Հուռու, Մանիս, Մուրխուս, Նորշնչըղ, Պեշնագոմեր, Վիճակացռուկ, Սիփան Վարի, Սիփան Վերի գյուղերը։

Տես նաև

• Վանի նահանգի հայաբնակ բնակավայրեր

Աղբյուրներ

• «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան» (5 հատորով), 1986-2001 թթ., Երևանի Համալսարանի հրատարակչություն