Ակատենանգո

Ակատենանգո
Տեսակ	լեռ և հրաբուխ
Երկիր	Գվատեմալա
Տեղադրություն	Գվատեմալա
Վերջին ժայթքում	1972 թվականի նոյեմբերից դեկտեմբեր
Բարձրություն (ԲԾՄ)	3976 մետր մ
Սմիթսոնիան կոդ	342080

Ակատենանգո, ստրատոհրաբուխ, որը գտնվում է Գվատեմալայում Անտիգուա քաղաքի մոտ։ Հրաբուխը ունի երկու լեռնագագաթ։ Պիկո Մայորը (ամենաբարձր լեռնագագաթը) և Յեպոկապան (3880մ), որը նաև հայտնի է որպես Տրես Հերմանաս (երեք քույրեր)։ Ակատենանգոն միացած է Վոլկան դե Ֆուեգոյի հետ։ Իսկ հրաբխային համալիրը հայտնի է որպես Լա Հորքուետա։

Նկարագրություն

Ֆուեգո-Ակատենանգո լեռնազանգվածը բաղկացած է հինգ կամ ավել հրաբխային ջերմանցքների շարանից։ Հյուսիսից հարավ հրաբխային հայտնի կենտրոններ են հին Ակատենանգոն, Յեպոկապան, Պիկո Մայոր դե Ակատենանգոն, Մեսետան և Ֆուեգոն։ Հրաբխային առաջին ժայթքումները առաջին անգամ տեղի են ունեցել ավելի քան 200,000 տարի առաջ։ Չնայած, որ զուգընթաց հրաբխային կենտրոններից շատերը ակտիվ են եղել, հրաբխային միտումը հյուսիսից հարավ այդքան էլ հին ժամանակներից առկա չի^[1]։

Այս հսկայական հրաբխային համալիրը գտնվում է Խաղաղ օվկիանոսյան ափամերձ հարթավայրից դեպի հարավ 3500մ բարձր և Գվատեմալյան սարահարթից 2000մ բարձր դեպի հյուսիս։ Հրաբխային համալրիը կազմված է մի շարք ժայթող կենտրոնների մնացորդներից, որոնք էլ պարբերաբար փլուզվելով՝ ձևավորել են հսկայական բեկորներով ձյունահյուսեր։ Այս ձյունահյուսերից ամենախոշորը իր ակունքից ընդարձակվել է ավելի քան 50 կիլոմետրով՝ ծածկելով 300 քառակուսի կիլոմետր տարածք^[1]։

Ժայթքման պատմությունը

Ակատենանգոյի միակ հայտնի պատմական ժայթքումները տեղի են ունեցել 20-րդ դարում 1924 և 1927 թվականների միջև։ Այս պոռթկումները առաջացրել են բալիստիկ հրաբխային ռումբեր, որոնք ընկել են գագաթային խառնարանների շրջակայքում։

Նախապատմական ժամանակներում Ակատենանգոն ժայթքել են՝ առաջացնելով լայնատարած հանքավայրեր, պիրոկլաստիկ հոսքեր և լավային հոսքեր։ Անցած 80,000 տարիներին տեղի են ունեցել բազմաթիվ ժայթքումներ։ Ակատենանգոյի ամենավերջին պայթուցիկ ժայթքումները տեղի է ունեցել 1,900 տարի առաջ (Պիկո Մայոր), 2,300 տարի առաջ (Պիկո Մայոր) և մոտավոր 5,000 տարի առաջ (Յեպոկապա)։

Գվատեմալայի գլխավոր հրաբուխները

Հրաբխային վտանգները

Հրաբուխները մեծ հավանականությամբ կարող են առաջացնել խոշոր ձյունահյուսեր, որոնք կարող են հեղեղել Խաղաղ օվկիանոսյան ափամերձ հարթավայրի ընդարձակ տարածքները։ Հրաբուխների շրջակայքի տարածքներում ավելի քան 100,000 մարդ պոտենցիալ վտանգի տակ է։

Տնտեսություն

Ակատենանգոյի հովիտը Անակաֆեի հռչակավոր սուրճ արտադրող շրջան է։

Պատկերասրահ

Վոլկան դե Ակատենանգո, գիշերային տեսարան Վոլկան դե Ֆուեգոյից
Մայրամուտը Ակատենանգոյի և Ֆուեգոյի ետևից

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Vallance, J.W.; Schilling, S.P.; Matías, O.; Rose, W.I.; Howell, M.M (2001). «Volcano Hazards at Fuego and Acatenango, Guatemala». USGS Open-File Report 01-431. USGS.

Արտաքին հղումներ

Excerpts from: Vallance, et al., 2001, Volcano Hazards at Fuego and Acatenango, Guatemala: USGS Open-File Report 01-431 (անգլ.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ակատենանգո» հոդվածին։

[usgs-1] 1,0 ^1,1 Vallance, J.W.; Schilling, S.P.; Matías, O.; Rose, W.I.; Howell, M.M (2001). «Volcano Hazards at Fuego and Acatenango, Guatemala». USGS Open-File Report 01-431. USGS.

[1]