Ալթայերեն
Ալթայերեն (մինչև 1948՝ օյրոտերեն), ալթայցիների հիմնական լեզուն, Ալթայի Հանրապետության պաշտոնական լեզուն: Պատկանում է թյուրքական ընտանիքին: Ունի կցական, համադրական կառուցածք, բնորոշվում է հնչյունների ներդաշնակությամբ: Կիրիլիցայի հիման վրա առաջին անգամ 19-րդ դարի 40-ական թվականներին: 1920-ականներին այբուբենը վերակազմվում է լատինական, իսկ 1938 թվականից՝ կրկին կիրիլիցայի հիման վրա[6]: Խոսողների թիվը՝ 55 720[7]:
 Ալթայ | |
|---|---|
| Տեսակ | լեզու[1], կենդանի լեզու[2] և definitely endangered language? |
| Ենթադաս | լեռնային ալթայի լեզուներ և ղփչաղերեն |
| Մասն է | լեռնային ալթայի լեզուներ |
| Երկրներ | Մոսկվա, Չինաստան |
| Շրջաններ | Ալթայի Հանրապետություն Ալթայի երկրամաս |
| Պաշտոնական կարգավիճակ | Ալթայի Հանրապետություն |
| Խոսողների քանակ | 55 720 մարդ[3] |
| Լեզվակիրների թիվը | 55 720[4]: |
| ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի լեզվի կարգավիճակ | ոչ նպաստավոր[5] |
| Դասակարգում | Ալթայան լեզուներ |
| Գրերի համակարգ | Կիրիլիցա |
| IETF | alt |
| ISO 639-2 | alt |
| ISO 639-3 | alt |
 | |
ՆկարագիրԽմբագրել
Պատկանում է թյուրքական լեզուների արևելյան ճյուղի կիրգիզա–ղփչաղական խմբին։ Ունի վեց բարբառ, որոնք բաժանվում են երկու խմբի՝ հյուսիսային (տուբա, քումանդինի, չալկանյան) և հարավային (ալթայական, տելենգիտ, տելեատյան)։
Ժամանակակից Ալթայերեն գրական լեզուն ստեղծվել է Հոկտեմբերյան հեղափոխությունից հետո՝ բուն ալթայական (ալթայկիժի) բարբառի հիման վրա։
Գրության հիմքը 1928 -1938 թվականներին եղել է լատինական, հետագայում՝ ռուսական այբուբենը։
Տես նաևԽմբագրել
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ Ethnologue — 19 — Dallas, Texas: SIL International, 2016.
- ↑ https://iso639-3.sil.org/code/alt
- ↑ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab6.xls
- ↑ Համառուսական մարդահամարի արդյունքներ (2010)
- ↑ Անհետացման եզրին գտնվող աշխարհի լեզուների ատլաս
- ↑ Հ. Զ. Պետրոսյան, Ս. Ա. Գալստյան, Թ. Ա. Ղարագյուլյան, Լեզվաբանական բառարան (խմբ. Էդ. Բ. Աղայան), Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի հրատարակչություն», 1975, էջ 4։
- ↑ Համառուսական մարդահամարի արդյունքներ (2010)
ԳրականությունԽմբագրել
- Баскаков Н. А. Алтайский язык. — М., 1958.
- Грамматика алтайского языка, составленная членами Алтайской духовной миссии. — Казань, 1869.
- Дыренкова Н. П. Грамматика ойротского языка. — М.-Л., 1940.
- Тощакова Т. М. Грамматика ойротского языка. — Новосибирск, 1939.
- Исследования по алтайскому языку: Сборник научных трудов/ Под ред. А. Э. Чумакова. — Горно-Алтайск: РИО ГАГУ, 2003. — 160 с.
- Ерленбаева Н. В. Бытовая лексика алтайского языка. — Горно-Алтайск: РИО ГАГУ, 2008. — 184 с.
- Բառարաններ
- Баскаков Н. А., Тощакова Т. М. Ойротско-русский словарь. С приложением краткого грамматического очерка ойротского языка Н. А. Баскакова. — М., 1947.
- Вербицкий В. И. Словарь алтайского и аладагского наречий тюркского языка. — Казань, 1884.
- Коргунбаева Н. И. Алтайско-русский — русско-алтайский словарь. — Горно-Алтайск, 1991.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ 
|