Ալթայերեն (մինչև 1948՝ օյրոտերեն), ալթայցիների հիմնական լեզուն, Ալթայի Հանրապետության պաշտոնական լեզուն։ Պատկանում է թյուրքական ընտանիքին։ Ունի կցական, համադրական կառուցածք, բնորոշվում է հնչյունների ներդաշնակությամբ։ Կիրիլիցայի հիման վրա առաջին անգամ 19-րդ դարի 40-ական թվականներին։ 1920-ականներին այբուբենը վերակազմվում է լատինական, իսկ 1938 թվականից՝ կրկին կիրիլիցայի հիման վրա[5]։ Խոսողների թիվը՝ 55 720[3]:

Ալթայերեն
Ալթայ
Տեսակլեզու և կենդանի լեզու
ԵնթադասKyrgyz–Kipchak?[1]
ԵրկրներՄոսկվա, Չինաստան
ՇրջաններԱլթայի Հանրապետություն
Ալթայի երկրամաս
Պաշտոնական կարգավիճակԱլթայի Հանրապետություն
Խոսողների քանակ55 720 մարդ[2]
Լեզվակիրների թիվը55 720[3]:
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի լեզվի կարգավիճակոչ նպաստավոր[4]
ԴասակարգումԱլթայան լեզուներ
Թյուրքական լեզվախումբ
Հին ալթայան լեզուներ
Գրերի համակարգԿիրիլիցա
IETFalt
ISO 639-2alt
ISO 639-3alt

Նկարագիր

խմբագրել

Պատկանում է թյուրքական լեզուների արևելյան ճյուղի կիրգիզա–ղփչաղական խմբին։ Ունի վեց բարբառ, որոնք բաժանվում են երկու խմբի՝ հյուսիսային (տուբա, քումանդինի, չալկանյան) և հարավային (ալթայական, տելենգիտ, տելեատյան)։

Ժամանակակից Ալթայերեն գրական լեզուն ստեղծվել է Հոկտեմբերյան հեղափոխությունից հետո՝ բուն ալթայական (ալթայկիժի) բարբառի հիման վրա։

Գրության հիմքը 1928 -1938 թվականներին եղել է լատինական, հետագայում՝ ռուսական այբուբենը։

Տես նաև

խմբագրել

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. Glottolog / H. Hammarström, R. Forkel, M. HaspelmathMax Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
  2. http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab6.xls
  3. 3,0 3,1 «Համառուսական մարդահամարի արդյունքներ (2010)». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հոկտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 27-ին.
  4. Անհետացման եզրին գտնվող աշխարհի լեզուների ատլաս
  5. Հ. Զ. Պետրոսյան, Ս. Ա. Գալստյան, Թ. Ա. Ղարագյուլյան, Լեզվաբանական բառարան (խմբ. Էդ. Բ. Աղայան), Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի հրատարակչություն», 1975, էջ 4։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 161