Ադի իբն Զայիդ ալ-Իբադի
Ադի իբն Զայիդ ալ-Իբադի (արաբ․՝ عدي بن زيد, ոչ ուշ քան 550, Իրաք - մոտ 600), նախաիսլամական շրջանի արաբ բանաստեղծ։
Ադի իբն Զայիդ ալ-Իբադի | |
|---|---|
| Ծնվել է | ոչ ուշ քան 550 |
| Ծննդավայր | Իրաք |
| Վախճանվել է | մոտ 600 |
| Մասնագիտություն | բանաստեղծ և համաժամանակյա (սինխրոն) թարգմանիչ |
| Լեզու | արաբերեն |
| Քաղաքացիություն |  Սասանյան Պարսկաստան |
| Աշխատավայր | Հորմիզդ IV |
| Ամուսին | Al-Ḥurqah? |
Կենսագրություն խմբագրել
Իբն Զայիդը ծագումով ազնվական Արաբական ընտանիքից էր, որը պատկանում էր նեստորական՝ Իբադ անունը կրող համայնքին[1]։ Հայրը, որի անունը Զայիդ էր, Լահմիդ պետության մայրաքաղաք Ալ-Խիրա քաղաքի տիրակալն էր (գտնվում էր Էլ-Կուֆայից հարավ՝ ներկայիս Իրաքում)։ Այն ժամանակ այդ երկրում իշխող Քաբուս թագավորը երիտասարդին ուղարկել է Իրան, որտեղ նա սովորել է պարսկերեն և ստացել փայլուն կրթություն, այնուհետև ծառայել է որպես քարտուղար և արաբերենից թարգմանիչ Սասանյան Շահնշահ Խոսրով Փարվիզ II-ի արքունիքում՝ Կտեսիֆոն քաղաքում[2]։ Արաբական ավանդույթի համաձայն, իբն Զայիդը առաջինն էր, ով արաբական գրությունը մտցրել է վարչական օգտագործման մեջ[1]։
Մոտ 580 թվականին, երբ Ադին գտնվում էր Դամասկոսում (որտեղ գրել է իր առաջին բանաստեղծությունները), նրա հայրը մահանում է, և շահնշահը իբն Զայիդին նվերով ուղարկում է բյուզանդական կայսրի մոտ։ Պատասխան նվերները Տիզբոնին փոխանցելուց հետո Ադին վերադառնում էհայրենիք Ալ-Հիրա, որտեղ 582 թվականին նպաստում է ան-Նուման III թագավորի իշխանության գալուն, որը, ի նշան երախտագիտության, Ադիին կնության է տալիս իր դստերը՝ արքայադուստր Հինդին։ Բացի այդ, Ադին դառնում է միապետի ազդեցիկ խորհրդական, սակայն, ժամանակի ընթացքում իբն Զայիդի թագավորի հետ հարաբերությունները վատանում են, Ադին զրպարտվում է դավաճանության մեջ, բանտարկվում, իսկ ավելի ուշ մահապատժի ենթարկվում։ Արքայադուստր Հինդի հետ բանաստեղծի ամուսնության և նրա սպանության պատմությունը դարձել է «Ադի իբն Զայիդի և Մարիայի պատմության» թեման «Հազար ու մի գիշեր» ֆիլմից։
Ստեղծագործություն խմբագրել
Ադի իբն Զայիդը, լինելով Ալ-Հիրայի ամենահայտնի բանաստեղծը[1], այսպես կոչված «գինու պոեզիայի» դասական ներկայացուցիչն է, որը նկատելի ազդեցություն է ունեցել այս ժանրի հետագա բանաստեղծների վրա[2]։ Միևնույն ժամանակ, Ադիի բանաստեղծությունը, որը նվիրված է աշխարհի ստեղծմանը և անկմանը, հիմք է տալիս այս տեքստը համարել Ուշ անտիկ դարաշրջանի քրիստոնեական գրականության վավերական ստեղծագործություն[1]։
Ադի իբն Զայիդի դիվանը (բանաստեղծությունների ժողովածու) մեզ չի հասել. նրա բանաստեղծական փորձերը պահպանվել են միայն անթոլոգիաներում ցրված հատվածներում։ 18-19-րդ դարերի արաբ բանասերների շրջանում իբն Զայիդի պոեզիան համեմատաբար ցածր գնահատական է ստացել իր «քաղաքային» բնույթի պատճառով (բեդվինների ստեղծագործություններն այն ժամանակ համարվում էին օրինակելի մոդելներ) և իր լեզվի վրա Խիրայի բարբառի ազդեցության պատճառով[3]։
Բանտում գտնվելու ընթացքում բանաստեղծը գրել է մի շարք էլեգիական բանաստեղծություններ՝ լի տխրությամբ, մտորումներ աշխարհի ունայնության և մարդկային երջանկության փոփոխականության մասին[2]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Дмитриев, Кирилл [libking.ru/books/sci-/sci-religion/547083-kirill-dmitriev-poeticheskaya-shkola-al-hiry-i-istoki-arabskoy-vinnoy-poezii-na-primere-kafiyyi-adi-ibn-zayda-al-ibadi.html Поэтическая школа ал-Хиры и истоки арабской винной поэзии на примере кафиййи ‘Ади ибн Зайда ал-‘Ибади].
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Կաղապար:Из КЛЭ
- ↑ «АДИ ИБН ЗАЙД АЛЬ-ИБАДИ». www.pravenc.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ սեպտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
Գրականություն խմբագրել
- Книга тысячи и одной ночи : в 8 т. / пер. с араб. М. А. Салье; предисл. М. Горького; под ред. акад. И. Ю. Крачковского; оформл. Л. П. Зусмана. — 2-е. — М. : ГИХЛ, 1959. — Т. 4. — 495 с. — 300 000 экз.
- Hainthaler, Theresia Adi Ibn Zayd al-Ibadi, the Pre-Islamic Christian Poet of al-Hira and his Poem Nr. 3 Written in Jail(անգլ.) // Parole de l'Orient. — 2005. — Т. 30. — С. 157—172. — ISSN 2156-2253.