Ֆորթ Սմիթ, քաղաք Կանադայի հյուսիս-արևմտյան տարածքի հարավ-արևելյան մասում՝ Նևոլնիչյա գետի ափին՝ ոչ հեռու Ալբերտայի հյուսիս-արևմտյան սահմանից։ Մտնում է հարավնևոլիչյան շրջանի մեջ։ Հյուսիս-արևմտյան շրջանի նախկին մայրաքաղաքը, փաստորեն այդ ժամանակից հետո էլ է մայրաքաղաքի դեր կատարել։

Բնակավայր
Ֆորթ Սմիթ
ԵրկիրԿանադա Կանադա
Հիմնադրված էհոկտեմբերի 1, 1966 թ.
ԲԾՄ205±1 մետր
Բնակչություն2542 մարդ (2016)
Պաշտոնական կայքfortsmith.ca
Ֆորթ Սմիթ (Կանադա)##
Ֆորթ Սմիթ (Կանադա)

Պատմություն խմբագրել

Նախքան եվրոպացիների ժամանումը, Նևոլնիչիի հովտի (և ներկայիս Ֆորտ Սմիթի շրջանի) հիմնական բնակչությունը կազմում էր քրին ժողովուրդը։ Սակայն 1870 թվականից հետո այդ շրջանի էթնիկ կազմը սկսեց փոխվել. քրինը աստիճանաբար դուրս մղեց հյուսիսից գաղթած սլեյվի և չիպևայան ժողովրդին։ Վերջինիս ներկայացուցիչներն ապրում են այդ վայրերում մինչև այսօր։ Առաջին Եվրոպական վաճառականները, ովքեր այցելել են այդ վայրերը, եղել են Պետեր Փոնդ հյուսիս-արևմտյան ընկերությունից։

 
Ջոն Ֆրանկլինի արշավախմբի քարտեզ 1819—1820 թվականներ։ Նրանում արտացոլված է Նևոլնիչայի գետերը
 
Волок на Невольничьей реке. Около 1900 года
 
Նևոլնիչեի լեռնային վտակ իջած նավակ, մոտ 1900 թվական
 
Հուդզոնյան ծոցի ընկերության տրանսպորտը Ֆորթ Սմիթում, մոտ 1900 թվական

1872 թվականին հուդզոնովի ծոցի ընկերությունը կառուցել է "Սմիթս-լենդինգ" (այժմ Ֆիցջերալդ Ալբերտա (Fitzgerald, Alberta), Ալբերտա նահանգ անվամբ զանգակատան հարավային հատվածում։ 1874 թվականին Հյուսիսային շեմին կառուցվել է ևս մեկ ֆորպոստ՝ Ֆորթ Սմիթ։ Երկու ֆորպոստներն էլ իրենց անուններն են ստացել բրիտանացի և կանադացի գործարարի պատվին (քաղաքական գործիչ, դիվանագետ և բարերար Դոնալդ Սմիթի)։ Ֆորտ Սմիթը դարձել է կենսական կապող օղակ հարավային Կանադայի և Արևմտյան Արկտիկայի միջև ջրային հաղորդակցության համար։ Կանադայի պուշնինի առևտրականները օգտագործել են Fort Smith-ից դեպի Սմիթս Լենդինգ երթուղին, որը կառուցվել են այս բնիկ ժողովուրդները դարեր առաջ, որը թույլ է տվել շրջանցել դժվարին շեմերի չորս համակարգերը (Կասետային շեմերը, Պլիկանի շեմերը, Լեռնային շեմերը)[1]։

1876 թվականին Ֆորտ Սմիթ է տեղափոխվում Հռոմի կաթոլիկ առաքելությունը։ Այդ ժամանակ ֆորպոստն արդեն բարգավաճ բնակավայր էր[1]։

1886 թվականին Հուդզոնովի ծոցի ընկերությունը ջրի վրա է իջեցնում SS Wrigley շոգենավը, որը չվերթներ էր կատարում Ֆորթ Սմիթից դեպի Մաքենզի գետ։ Չորս տարի առաջ սկսել է գործել շոգենավ [2]:

Սկսած 1898 թվականից՝ ոսկե տենդը Յուկոնում նպաստել է քաղաքի բարեկեցության աճին, քանի որ շատ ոսկի որոնողներ ճանապարհորդում էին Յուկոն Ֆորթ Սմիթի միջոցով։ 1908 թվականին հայտնվել է ևս մեկ շոգենավ, 1911 թվականին Ֆորթ Սմիթը դառնում է հյուսիս-արևմտյան տարածքների վարչական կենտրոնը։ Օտտավայից քաղաք են ուղարկվում հնդիկ գործակալ, բնիկ ժողովուրդների հարցերով զբաղվող կառավարության ներկայացուցիչ և բժիշկ, իսկ հյուսիս-արևմտյան ձիասպորտի ոստիկանությունը քաղաքում ստեղծել է իր ջոկատը։ Դրա շնորհիվ Ֆորթ Սմիթը դարձել է ոչ միայն տրանսպորտային, այլ նաև Կանադայի արևմտաարկտիկական տարածքների վարչական կենտրոնը։ Կաթոլիկ առաքելությունում բացվել է քաղաքի առաջին հիվանդանոցը՝ Սուրբ Աննայի հիվանդանոցը (1914)։ Առաքելությունը նաև ստեղծել է Սուրբ Բրունոյի ագարակը, որն ապահովում է Կանադայի Արկտիկայի բոլոր կաթոլիկ առաքելությունները։ Աշխատել է մինչև 1920-ական թվականները, որից հետո փակվել է[1]։

1919 թվականին քաղաքում հայտնվում են առաջին տրակտորները, երբ Ալբերտա և արկտիկական տրանսպորտային ընկերությունը, դուստր ձեռնարկությունը թողարկել է երկու տրակտորներ գետի վրա մի կողմից մյուսը առևտրային բեռների տեղափոխման համար։ 1920 թվականին Ֆորթ Սմիթում դաշնային կառավարության ցուցումով կառուցվում է վարչական շենք, ինչպես նաև դատարանի շենքը, որը դառնում է առաջին դատարանը։ 1921 թվականի հունիսին Ֆորթ Սմիթի մասնաճյուղը բացում է Կանադայի Ռոյալ բանկը։ Ֆորթ Սմիթ գրասենյակը դառնում է բանկի առաջին գրասենյակը հյուսիս-արևմտյան տարածքներում[3]<ref>:

1920 թվականին Lamson & Hubbard Trading ընկերությունը շահագործման է հանձնել SS Distributor նավը, որը նախատեսված է իր առևտրային դիրքերը Մաքքենզի գետի երկայնքով սպասարկելու և հետագայում Հուդզոնի ծոցի ընկերությանը անցնելու համար։ 1922 թվականին ստեղծվել է Wood Buffalo (National Park) / Wood Buffalo National Park, նրա կառավարումը տեղակայվել է Ֆորթ Սմիթում։ 1924 թվականին Ֆորթ Սմիթը դարձել է հյուսիս-արևմտյան տարածքների և Յուկոնի ռադիոհամակարգերի առաջին կետը, որը ստեղծվել է Կանադայի թագավորական ազդանշանային կորպուսի կոմից։ 1928 թվականին քաղաքում կառուցվել է Ֆորթ Սմիթ օդանավակայանը Ըստ 1930-ական թվականների՝ Ֆորթ Սմիթի տնտեսության հիմքը նավերի շինարարությունն էր։ Northern Transportation Company ստեղծվել է որպես իրենց քաղաքի նավաշինարան։ 1938 թվականին ոսկու հայտնագործություն Յելոունայֆեում Ֆորթ Սմիթի համար տնտեսական խթան է հանդիսանում, քանի որ շատ ոսկի որոնողներ ուղևորվում են Յելոունայֆ նրա միջոցով։ Նույն թվականին քաղաքում կառուցվել է Անգլիկան առաքելության շենքը, իսկ 1939 թվականին՝ Անգլիկան եկեղեցին։ 1942-1943 թվականներին Ֆորթ Սմիթում, որտեղ այն ժամանակ բնակվում էր 250 մարդ, տեղավորվում է 2000 զինվորներից բաղկացած զորակազմը (ԱՄՆ-ի բանակ, որոնք ուղևորվում էին Նորման Ուելս՝ Քենոլ և Կանոլ մայրուղի խողովակաշարի կառուցման համար։ Այդ զինվորները կառուցում են Ֆորթ Սմիթի ճանապարհը դեպի Hey River: Ոսկու տենդի շնորհիվ 1945 թվականից հետո 10 տարվա ընթացքում Ֆորթ Սմիթի բնակչությունն աճել է հինգ անգամ։ Սա էապես ավելացրել է նրա դերը, նաև վարչական կենտրոնի և Մաքենզի գետի շրջանի տրանսպորտային հանգույցի դերը։ 1964 թվականին Ֆորթ Սմիթը ստացել է գյուղի պաշտոնական կարգավիճակ։ Իսկ երկու տարի անց՝ 1966 թվականի հոկտեմբերի 1-ին, նրան շնորհվել է նաև քաղաքի կարգավիճակ։

Այդ ժամանակ քաղաքում ապրում էր 2130 մարդ։ Նույն 1966 թվականին ավարտվել է Հեյ Ռիվեր տանող ճանապարհը, որը վերջնականապես կապել Է Ֆորթ Սմիթը Կանադայի հարավի հետ։ Դրանից հետո, սակայն, Ֆորթ Սմիթի դերը որպես ծովային տրանսպորտային հանգույցի կտրուկ նվազել է (հիմնական մասը բեռների սկսել է տեղափոխվել ճանապարհի վրա, այլ ոչ թե գետերի), և 1968 թվականին, երբ նավագնացությունը ավարտվել է։ 1967 թվականին հյուսիս-արևմտյան տարածքների մայրաքաղաքը տեղափոխվել է Յելոունայֆ, սակայն ազատ առևտրի գոտու հիմնական իշխանությունները դեռ երկար ժամանակ մնում էին Ֆորթ Սմիթում, քանի որ նոր մայրաքաղաքում չկար անհրաժեշտ ենթակառուցվածք։ 1968 թվականի օգոստոսի 9-ին Ֆորթ Սմիթում տեղի է ունեցել սողանք, որը զգալի վնաս է հասցրել քաղաքին և սպանել մեկ մարդու։ Սողանքի հետևանքները վերացվել են, իսկ ափերն ամրացվել են, որպեսզի նման բան թույլ չտան։

Ծանոթագրություններ խմբագրել