Քուենյա
Քուենյան արհեստական լեզու է՝ ստեղծված Ջոն Թոլքինի կողմից իր Միջերկրի համար՝ որպես էլֆական լեզու։ Թոլքինը սկսել է աշխատել քուենյայի վրա սկսած 1910-ական թվականներից և ժամանակի ընթացքում փոփոխել այն՝ հասցնելով վերջնական կատարելության։
 Quenya,  | |
|---|---|
 Նմուշ Ա՜հ, ինչպես ոսկի, ընկնում են տերևները քամով, երկար տարիներ անթիվ, ծառերի թևերի պես։ Քուենյական «Namárië» պոեմի սկիզբը տենգվարով և լատինատառ։ | |
| Տեսակ | արհեստական լեզու և Էլֆական լեզուներ |
| Երկրներ | Էլդամար, Վալինոր |
| Գրերի համակարգ | տենգվար,սարատի, քիրթհ |
| IETF | qya |
| ISO 639-3 | qya |
 Middle-earth writing systems Վիքիպահեստում | |
Քուենյան բարձր էլֆերի լեզուն է, որոնք իրենց կոչում են քուենդի՝ նրանք, ովքեր խոսում են։ Քուենյա բառը թարգմանվում է որպես «լեզու», քանի որ էլֆերը առաջին խոսող էակներն էին Միջնաշխարհում, սակայն այն երբեմն թարգմանվում է որպես «էլֆերի լեզու»՝ այլ լեզուներին հակադրվելու համար։ Այս լեզվով խոսում են էլդարները՝ վանյարներն ու նոլդորները, բացառությամբ թելերիների, որոնք խոսում են թելերինով, նանդորինով և սինդարինով։ Քուենյան նաև ամենամեծ և ամենաուսումնասիրված էլֆական երկու լեզուներից մեկն է՝ սինդարինի հետ միասին։
Ամենալայնածավալ տեքստը քուենյայով «Մատանիների տիրակալը» սագայում «Մատանիների տիրակալը։ Մատանու եղբայրությունը» գրքում ներկայացված Namárië պոեմն է։ Մեր օրերում քուենյան զարգացվում է թոլքինամանների կողմից՝ ներառելով նորանոր բառեր ու արտահայտություններ և վերաճելով նեո-քուենյա լեզվի։
Լեզվի ոճերը
խմբագրելՔուենյան ունի երեք լեզվական ոճ․
- Պարմաքուեստա- գրքային ոճն է, որով գրված են էլֆական պոեմները, Այնուլինալեն և այլ դասական գործեր
- Տարքուեստա- պաշտոնական և ընդհանրական լեզուն՝ երկու տարբերակներով․ Վանյարին քուենյա և Նոլդրորին քուենյա
- Էքզիլիք քուենյա[1] - էքզիլիք նոլդորի խոսակցական լեզուն, ցածր լեզու
Քուենյայով գրականություն
խմբագրելՔուենյայով ստեղծված ամենալայնածավալ ստեղծագործությունը՝ գրված Թոլքինի կողմից, Namárië պոեմն է, որը ներկայացնում ենք ստորև։
Ai! laurië lantar lassi súrinen,
yéni únótimë ve rámar aldaron!
Yéni ve lintë yuldar avánier
mi oromardi lisse-miruvóreva
Andúnë pella, Vardo tellumar
nu luini yassen tintilar i eleni
ómaryo airetári-lírinen.
Sí man i yulma nin enquantuva?
An sí Tintallë Varda Oiolossëo
ve fanyar máryat Elentári ortanë,
ar ilyë tier undulávë lumbulë;
ar sindanóriello caita mornië
i falmalinnar imbë met, ar hísië
untúpa Calaciryo míri oialë.
Sí vanwa ná, Rómello vanwa, Valimar!
Namárië! Nai hiruvalyë Valimar.
Nai elyë hiruva. Namárië!
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ J.R.R. Tolkien, "Words, Phrases and Passages", Parma Eldalamberon 17, p. 128.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Քուենյա» հոդվածին։ |