Վիքիպեդիա

Քարավանատուն (Օրենբուրգ)

Օրենբուրգի քարավանատուն (բաշկիրերեն՝ Каруанһарай), պատմա-ճարտարապետական համալիր Ռուսաստանի Դաշնության Օրենբուրգ քաղաքում[1]։ Կառուցվել է 1837-1846 թվականներին կամավոր նվիրատվություններով` որպես Բաշկիր-Միշարի բանակի հրամանատարի գրասենյակ, «իրենց կարիքների և բիզնեսի համար» Օրենբուրգ ժամանող բաշկիրների և միշարների համար հյուրանոց, բաշկիրների համար արհեստանոց և ուսումնարան[1]։ Պատմամշակութային համալիրը բաղկացած է Բաշկիրյան ազգային տնից և մզկիթից։ Ճարտարապետ Ալեքսանդր Բրայուլովի բնօրինակ նախագիծը արվել է որպես ավանդական բաշկիրական աուլի ստիլիզացիա. կենտրոնում գերիշխող համալիր՝ ութանկյուն մզկիթով։


Քարտեզ
Քարտեզ

Քարավանատան կառուցում խմբագրել

 
1833-1842 թվականներին Օրենբուրգի ռազմական նահանգապետ Վասիլի Պերովսկին
 
Ալեքսանդր Բրյուլլով

19-րդ դարի առաջին կեսին Օրենբուրգում տեղակայված էր Օրենբուրգի առանձին կորպուսի հրամանատարությունը, որը ներառում էր Բաշկիր-Միշարի, Օրենբուրգյան կազակական, Ստավրոպոլի կալմիկների, Ուրալի կազակական զորքերը։ Արդյունքում, կանտոնների ղեկավարները և պաշտոնատար այլ անձինք ծառայողական գործերով հաճախ էին գալիս Օրենբուրգ։ Տարեկան Օրենբուրգ էր գալիս նաև անկանոն զորքերի մի փոքր զորախումբ։ Այնուամենայնիվ, 1822 թվականից ի վեր Օրենբուրգի բնակիչները ազատվեցին օթևանելու պարտավորությունից, ինչը եկվորների կացարանի հարցը ակտուալ էր դարձնում։ Այս խնդրի մի մասը լուծելու համար Օրենբուրգի ռազմական նահանգապետ Վասիլի Պերովսկին որոշեց ստեղծել հատուկ կացարան։ 1836 թվականի ապրիլի 20-ին Բաշկիրի և Միշարի կանտոնների ղեկավարներին ուղղված իր ուղերձում նա նշել է, որ «ըստ անհրաժեշտության և ծառայողական պարտականությունից ելնելով Օրենբուրգ եկող բաշկիրներն ու միշարները քաղաքում ոչ մի ապաստան չունեն», և հորդորեց նրանց նվիրատվություն կատարել «հյուրանոցի» կամ «քարավանատան» կառուցման համար»[2]։

19-րդ դարի առաջին կեսին Օրենբուրգը Ասիայի և Ռուսաստանի առևտրի խոշոր կենտրոն էր, ուստի կարևոր էր, որ շինարարության համար առաջարկվող շենքերի համալիրը այցելուների շրջանում որևէ բացասական ասոցիացիա չառաջացնի, այլ ունենա սովորական արտաքին ուրվագծեր։ Սա կանխորոշեց շինարարության պահանջները։ Ճարտարապետները պետք է նախագծեին «տուն բաշկիրական զորքի ռազմական գրասենյակի համար, մինարեթ մզկիթով, Օրենբուրգ ժամանող բաշկիր պաշտոնյաների և ավելի ցածր պաշտոն զբաղեցնողների համար նախատեսված կացարաններ, արհեստանոցներ։ Այս բոլոր շենքերը քարից են»[2]։

Ի սկզբանե նախատեսվում էր համալիրը տեղավերլ ամրոցի մեջ։ Միաժամանակ, քաղաք ժամանած բաշկիրների և միշարների համար զորանոցները պետք է նախատեսված լինեին մինչև 20 պաշտոնյաների համար՝ յուրաքանչյուր սենյակում տեղավորելով երկու կամ ավելի մարդ, իսկ ցածր պաշտոն զբաղեցնողների համար պետք է կազմակերպվեր մեկ կամ երկու մեծ սենյակ, որը կտեղավորեր մինչև 100 մարդ։ Այդ տարածքներում պետք է լիներ ընդհանուր խոհանոց[2]։

1836 թվականի աշնանը նախագծերի աշխատանքները վստահվեց երկու ճարտարապետների՝ Միխայիլ Կորինֆսկուն և Ալեքսանդր Բրյուլլովին։ Կորինֆսկու նախագիծը մերժվեց, քանի որ, ըստ Վ. Պերովսկու, ճարտարապետի առաջարկած համալիրի տեսքը չէր համապատասխանում դրա նպատակին։ Ալեքսանդր Բրյուլլովի նախագիծը հաստատվեց 1837 թվականի հունվարի 19-ին։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Валеева М. Г., Кутушев Р. Н. Караван-сарай // Башкирская энциклопедия. — Уфа: Башкирская энциклопедия, 2007. — Т. 3. — С. 320-321. — 672 с. — ISBN 978-5-88185-064-7
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Загидуллин И. К. Из истории..., 2008, էջ 32

Գրականություն խմբագրել

  • Загидуллин И. К. Из истории Караван-сарайской мечети в Оренбурге (до 1917 г.) // Фаизхановские чтения : материалы четвёртой ежегодной научно-практической конференции: "Развитие институтов многонационального и поликонфессионального Российского государства", [22 марта 2007 г.]. — Нижний Новгород: Медина, 2008. — С. 32-37. — 209 с.
  • Загидуллин И. К. Исламские институты в Российской империи: Мечети в европейской части России и Сибири. — Казань: Татар. кн. изд-во, 2007. — 416 с.
  • Калимуллин Б. Г. Караван-сарай в г. Оренбурге. — М.: Стройиздат, 1966. — 39 с.
  • Калимуллин Б. Г. Караван-сарай // Археология и этнография в Башкирии. — Уфа: Башкирское книжное издательство, 1964. — С. 176-189. — 284 с.
  • Валеева М. Г., Кутушев Р. Н. Караван-сарай // Башкирская энциклопедия. — Уфа: Башкирская энциклопедия, 2007. — Т. 3. — С. 320-321. — 672 с. — ISBN 978-5-88185-064-7.
  • Надырова Х. Г. Оренбургский караван-сарай. // Татарская энциклопедия. — Казань: институт Татарской энциклопедии, 2008. — Т. 4:М-П.. — С. 543-544. — 768 с. — ISBN 978-5-902375-05-0.
  • Башкиры и Оренбуржье: история и современность (к 150-летию Караван-Сарая). — Уфа—Оренбург, 1996. — 99 с.
  • Караван-Сарай. /Авт.-сост. Калимуллин Ф. Б. 2-е изд. — Уфа: Китап, 1995. — 71 с.
  • Танатов А. Влияние эпохи на причины и цели создания Караван-сарая. // Ватандаш. — 2004. № 8.
  • Утягулов Р. Звезда Караван-Сарая // Ватандаш. — 2001. № 12. — С. 159—162.
  • Янгузин Р. З. Караван-Сарай — национальная святыня башкирского народа //Оренбургской губернии — 250 лет: проблемы истории и культуры. Оренбург, 1994.
  • Этнополитическая мозаика Башкортостана. Очерки. Документы. Хроника. Том II. Башкирское национальное движение.. — 1992.
  • Кульшарипов М. М. К истории Караван-Сарая - башкирского народного дома // Ватандаш. — 2012. — № 3. — С. 86-91.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

  • Валеева М. Г., Кутушев Р. Н. Караван-Сарай // Башкирская энциклопедия / гл. ред. М. А. Ильгамов. — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2019. — ISBN 978-5-88185-306-8.
  • Кутушев Р. Н., Валеева М. Г Караван-сарай. // Башкортостан: краткая энциклопедия. — Уфа: Башкирская энциклопедия, 1996. — С. 324. — 672 с. — ISBN 5-88185-001-7
  • «Перечень объектов культурного наследия (памятников истории и культуры) расположенных на территории Оренбургской области (за исключением объектов археологического наследия) по состоянию на 24.07.2017 г.» (ռուսերեն). Министерство культуры и внешних связей Оренбургской области. 2017. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 27-ին.
 
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Քարավանատուն_(Օրենբուրգ)&oldid=9365566» էջից