Քարազկեռի
| Քարազկեռի | |
| |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Բույսեր (Plantae) |
| Վերնաբաժին | Բարձրակարգ բույսեր (Embryophyta) |
| Տիպ/Բաժին | Անոթավոր բույսեր (Tracheophyta) |
| Ենթատիպ | Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes) |
| Կարգ | Վարդածաղկավորներ (Rosales) |
| Ընտանիք | Վարդազգիներ (Rosaceae) |
| Ենթաընտանիք | Խնձորայիններ (Maloideae) |
| Ցեղ | Քարազկեռի (Amelanchier) Medik., 1789 |
Քարազկեռի[1] (լատին․՝ Amelanchier), վարդազգիների ընտանիքին պատկանող բույսերի ցեղ։
Նկարագրություն խմբագրել
Տերևաթափ թուփ է 0,5֊3 մետր բարձրությամբ։ Երիտասարդ ընձյուղները ծածկված են խիտ թաղիքանման աղվամազով։ Տերևները ձվածրաձև են, 4֊6 սմ երկարությամբ և 2֊3 սմ լայնությամբ, ամբողջաեզր, միայն երբեմն գագաթնային մասում, ատամնաեզր, կաշվեկերպ, թե՛ հիմքում և թե՛ գագաթում կլորավուն, գագաթին կարճ, սրածայր հավելվածով, երբեմն՝ փոսիկով, վերևի կողմից մերկ, ներքևից՝ ծածկված թաղիքասպիտակ աղվամազով, որը պահպանվում է մինչև պտուղների հասունացումը։
Ծաղիկներն ունեն սպիտակ կամ բաց դեղնավուն պսակ` հավաքված 4֊6 ծաղիկներից կազմված ողկույզներում; Սռնակն ազատ է, կարճ, բաժակաթերթիկները եռանկյունաձև են, պատված թաղիքանման աղվամազով, պահպանվում են հասունացած պտղի վրա։ Պտուղը 10 մմ տրամագծով փոքրիկ խնձոր է` քաղցր ու հյութալի։ Լինում է սև` կապտավուն խավով պատած, կամ կարմիր` մանուշակագույն խավով պատած։
Ծաղկում է մայիսին, պտուղները հասունանում են հուլիս-օգոստոսին։
Բուժիչ հատկություններ ունեն բույսի կեղևը, ծաղիկը, տերևը, պտուղը։ Կեղևը պարունակում է դաբաղանյութեր, տերևը` ասկորբինաթթու, ծաղիկը և պտուղը` նաև ռուտին և կարոտին։
Պտուղները պարունակում են մինչև 12 % շաքար, մոտ 1 % թթուներ, 0,5 % դաբաղանյութեր, մոտ 40 % ասկորբինաթթու, կարոտին, ներկանյութեր։
Էկոլոգիական խումբը՝ XIII:
Տարածվածություն խմբագրել
Հայտնի են 19 տեսակ և մի քանի հիբրիդային ձևեր, որ աճում են հյուսիսային կիսագնդի մեղմ գոտիներում՝ Հյուսիսային Ամերիկայում, Հյուսիսային Աֆրիկայում, Կենտրոնական և Հարավային Եվրոպայում, Կովկասում, Ղրիմում, Ճապոնիայում։
Հեշտ հարմարվում են պայմաններին, լայնորեն տարածված են աշխարհով մեկ, այդ թվում Թուրքիայում, Իրանում, Փոքր Ասիայում։ Հայաստանում հանդիպում է Աշոցքում, Սևանի ավազանում, Վայքում[2]։
Հանդիպում է նաև վայրիացած տեսակը։ Սերմերը տարածում են թռչունները։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «Բուսանունների հայերեն-լատիներեն-ռուսերեն-անգլերեն-ֆրանսերեն-գերմաներեն բառարան, Ռուբեն Սերոբի Ղազարյան - քարազկեռի». www.nayiri.com. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 14-ին.
- ↑ Հարությունյան Լ․ Վ․, Հարությունյան Ս․ Լ․, Հայաստանի դենդրոֆլորան, հ. 1, Երևան, «Լույս հրատարակչություն», 1985, էջ (366)։