Ցեզիումի նիտրատ

Ցեզիումի նիտրատ, ալկալիական մետաղ ցեզիումի և ազոտական թթվի աղը՝ CsNO₃ բանաձևով։ Ունի անգույն հիդրոսկոպիկ փոշիներ՝ անհոտ։ Առաջացնում է բյուրեղահիդրատներ։

Ցեզիումի նիտրատ
Ընդհանուր տեղեկություններ
Դասական անվանակարգում	ցեզիումի նիտրատ
Ավանդական անվանում	ազոտաթթվային ցեզիում
Քիմիական բանաձև	CsNO₃
Ֆիզիկական հատկություններ
Արտաքին տեսք	անգույն բյուրեղներ
Մոլային զանգված	3,2E−25 կիլոգրամ գ/մոլ
Խտություն	3,685 գ/սմ³ գ/սմ³
Ջերմային հատկություններ
Հալման ջերմաստիճան	414; 417 °C °C
Մոլյար ջերմատարողություն	96,1 Ջ/(մոլ•Կ)
Գոյացան էնթալպիա	505 կՋ/մոլ կՋ/մոլ
Քիմիական հատկություններ
Լուծելիությունը ջրում	23,020; 13480 գ/100 մլ
Դասակարգում
CAS համար	7789-18-6
PubChem	62674
EINECS համար	232-146-8
SMILES	[N+](=O)([O-])[O-].[Cs+]
ЕС	232-146-8
ChEBI	56425
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Ստացում

Ցեզիումի նիտրատը ստացվում է ազոտական թթվի և ցեզիումի, նրա օքսիդի, հիդրօքսիդի և կարբոնատի փոխազդեցությունից․

${\mathsf {21\ Cs+26\ HNO_{3}\ {\xrightarrow {\ }}\ 21\ CsNO_{3}+\ NO\uparrow +\ N_{2}O\uparrow +\ N_{2}\uparrow +\ 13\ H_{2}O}}$

${\mathsf {Cs_{2}O+2\ HNO_{3}\ {\xrightarrow {\ }}\ 2\ CsNO_{3}+H_{2}O}}$

${\mathsf {CsOH+HNO_{3}\ {\xrightarrow {\ }}\ CsNO_{3}+H_{2}O}}$

${\mathsf {Cs_{2}CO_{3}+2\ HNO_{3}\ {\xrightarrow {\ }}\ 2\ CsNO_{3}+CO_{2}\uparrow +\ H_{2}O}}$

Ֆիզիկական հատկություններ

Ցեզիումի նիտրատը առաջացնում է անգույն հիդրոսկոպիկ բյուրեղներ, տարածական խումբը՝ P 6m2 կամ P 62m, a = 1,074 նմ, c = 0,768 նմ։ 154°С ջերմաստիճանային պայմաններում անցնում է խորանարդային ֆազի՝ a = 0,4499 նմ (170°С) մոլեկուլային պարամետրով։

Ջրային լուծույթում դիտվում են CsNO₃•H₂O (հալման ջերմաստիճան՝ 100°С) և CsNO₃•2H₂O (հալման ջերմաստիճան 32-36°С)։

Վակուումում՝ 450-500°С ջերմաստիճանային պայմաններում սուբլիմվում է առանց քայքայվելու, որը օգտագործվում է նրա մաքրման համար։ Հալված ցեզիումի նիտրատը ուժեղ օքսիդիչ է․ այն փոխազդում է քվարցի, պլատինի և շատ մետաղների հետ։

Քիմիական հատկություններ

• Բարձր ջերմաստիճանային պայմաններում քայքայվում է․

${\mathsf {2\ CsNO_{3}\ {\xrightarrow {490^{o}C}}\ 2\ CsNO_{2}+O_{2}\uparrow }}$

${\mathsf {4\ CsNO_{3}\ {\xrightarrow {700^{o}C}}\ 2\ Cs_{2}O+2\ N_{2}\uparrow +5\ O_{2}\uparrow }}$

• Փոխազդում է կոնցենտրիկ թթուների հետ՝ առաջացնելով բազմակի աղեր (n=1÷2)․

${\mathsf {2\ CsNO_{3}+{\mathit {n}}HNO_{3}\ {\xrightarrow {\ }}\ CsNO_{3}\cdot {\mathit {n}}HNO_{3}\downarrow }}$

• Ցեզիումի նիտրատը վերականգնվում է ատոմական ջրածնով․

${\mathsf {CsNO_{3}+2\ H\ {\xrightarrow {Zn,HCl,20^{o}C}}\ CsNO_{2}+H_{2}O}}$

${\mathsf {CsNO_{3}+8\ H\ {\xrightarrow {Zn,NaOH,100^{o}C}}\ CsOH+NH_{3}\uparrow +H_{2}O}}$

Գրականություն

• Лидин Р.А. и др. Химические свойства неорганических веществ: Учеб. пособие для вузов. — 3-е изд., испр. — М.: Химия, 2000. — 480 с. — ISBN 5-7245-1163-0.
• Плющев В. Е., Степин Б. Д. Химия и технология соединений лития, цезия и цезия. — М.: «Химия», 1970. — 408 с.
• Справочник химика / Редкол.: Никольский Б.П. и др.. — 2-е изд., испр. — М.-Л.: Химия, 1966. — Т. 1. — 1072 с.
• Справочник химика / Редкол.: Никольский Б.П. и др.. — 3-е изд., испр. — Л.: Химия, 1971. — Т. 2. — 1168 с.
• Химическая энциклопедия / Редкол.: Зефиров Н.С. и др.. — М.: Большая Российская энциклопедия, 1998. — Т. 5. — 783 с. — ISBN 5-85270-310-9.