Տարօրինակություն (ֆիզիկա)

Տարօրինակություն (անգլ.՝ strange - տարօրինակ), ուժեղ փոխազդող տարրական մասնիկները (հադրոնները) բնութագրող ադիտիվ քվանտային թվերից մեկը^[1]^[2]։

$S=-(n_{\text{s}}-n_{\bar {\text{s}}})$

Նշանակվում է S տառով։ Յուրաքանչյուր հադրոնի վերագրվում է տարօրինակության որոշակի ամբողջ արժեք։ Մասնիկի և համապատասխան հակամասնիկի S-երը համընկնում են մեծությամբ և տարբերվում նշանով (հակամասնիկինը +1-ից, մասնիկինը –1-ից)։ Զրոյից տարբեր S ունեցող հադրոնները կոչվում են տարօրինակ մասնիկներ։ Ուժեղ փոխազդեցություններին չմասնակցող մասնիկներին (ֆոտոններ, լեպտոններ) վերագրվում է S=0 արժեք։ Տարօրինակության առավելագույն արժեքը, որը դիտվել է փորձով, հավասար է S –3-ի (Ω- և Q-հիպերոններին)։ Չի բացառված, սակայն, որ գոյություն ունեն տարօրինակության ավելի մեծ արժեք ունեցող հադրոններ։

Պահպանություն

Ուժեղ և էլեկտրամագնիսական փոխազդեցություններով պայմանավորված պրոցեսներում տարօրինակությունը պահպանվում է, այսինքն՝ սկզբնական մասնիկների S-երի գումարը հավասար է փոխազդեցությունից ծնված մասնիկների գումարային S-ին։ Տարօրինակությունը կարող է չպահպանվել թույլ փոխազդեցություններով պայմանավորված պրոցեսներում (մասնավորապես տրոհման պրոցեսներում)^[3]։

Բացատրել այն փաստը, որ որոշակի մասնիկներ, ինչպիսիք են կաոնները կամ հիպերոնները, Σ և Λ, հեշտությամբ են առաջացել մասնիկների բախումներում, սակայն քայքայվել են շատ ավելի դանդաղ, քան սպասվում էր իրենց մեծ զանգվածների և մեծ արտադրության լայնական հատույթների համար^[4]։ Նկատի ունենալով, որ բախումները, կարծես, միշտ առաջացնում են այս մասնիկների զույգեր, ենթադրվեց, որ դրանց առաջացման ընթացքում պահպանվել է նոր պահպանվող մեծություն, որը կոչվում է «տարօրինակություն», բայց չի պահպանվել դրանց քայքայման ընթացքում։ Մեր ժամանակակից ընկալմամբ, տարօրինակությունը պահպանվում է ուժեղ և էլեկտրամագնիսական փոխազդեցությունների ժամանակ, բայց ոչ թույլ փոխազդեցությունների ժամանակ։ Հետևաբար, տարօրինակ քվարկ պարունակող ամենաթեթև մասնիկները չեն կարող քայքայվել ուժեղ փոխազդեցության միջոցով և պետք է քայքայվեն շատ ավելի դանդաղ թույլ փոխազդեցության միջոցով։ Դեպքերի մեծ մասում այս քայքայումները տարօրինակության արժեքը փոխում են մեկ միավորով։ Սակայն սա պարտադիր չէ, որ ճիշտ լինի երկրորդ կարգի թույլ ռեակցիաների դեպքում, որտեղ կան խառնուրդներ՝ K⁰ և նրա հակամասնիկ մեզոններ։ Ընդհանուր առմամբ, տարօրինակության աստիճանը կարող է փոխվել թույլ փոխազդեցության ռեակցիայում +1, 0 կամ −1-ով (կախված ռեակցիայից)։

Տես նաև

Ծանոթագրություններ

↑ Jacob, Maurice (1992). The Quark Structure of Matter. World Scientific Lecture Notes in Physics (անգլերեն). Vol. 50. World Scientific. doi:10.1142/1653. ISBN 978-981-02-0962-9.
↑ Tanabashi, M.; Hagiwara, K.; Hikasa, K.; Nakamura, K.; Sumino, Y.; Takahashi, F.; Tanaka, J.; Agashe, K.; Aielli, G.; Amsler, C.; Antonelli, M. (2018 թ․ օգոստոսի 17). «Review of Particle Physics». Physical Review D (անգլերեն). 98 (3): 030001. Bibcode:2018PhRvD..98c0001T. doi:10.1103/PhysRevD.98.030001. hdl:10044/1/68623. ISSN 2470-0010. PMID 10020536. «pages 1188 (Mesons), 1716 ff (Baryons)»
↑ Margetis, Spyridon; Safarík, Karel; Villalobos Baillie, Orlando (2000). «Strangeness Production in Heavy-Ion Collisions». Annual Review of Nuclear and Particle Science (անգլերեն). 50 (1): 299–342. Bibcode:2000ARNPS..50..299S. doi:10.1146/annurev.nucl.50.1.299. ISSN 0163-8998.
↑ Griffiths, David J. (David Jeffery), 1942– (1987). Introduction to elementary particles. New York: Wiley. ISBN 0-471-60386-4. OCLC 19468842.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 11, էջ 628)։

[1] Jacob, Maurice (1992). The Quark Structure of Matter. World Scientific Lecture Notes in Physics (անգլերեն). Vol. 50. World Scientific. doi:10.1142/1653. ISBN 978-981-02-0962-9.

[2] Tanabashi, M.; Hagiwara, K.; Hikasa, K.; Nakamura, K.; Sumino, Y.; Takahashi, F.; Tanaka, J.; Agashe, K.; Aielli, G.; Amsler, C.; Antonelli, M. (2018 թ․ օգոստոսի 17). «Review of Particle Physics». Physical Review D (անգլերեն). 98 (3): 030001. Bibcode:2018PhRvD..98c0001T. doi:10.1103/PhysRevD.98.030001. hdl:10044/1/68623. ISSN 2470-0010. PMID 10020536. «pages 1188 (Mesons), 1716 ff (Baryons)»

[3] Margetis, Spyridon; Safarík, Karel; Villalobos Baillie, Orlando (2000). «Strangeness Production in Heavy-Ion Collisions». Annual Review of Nuclear and Particle Science (անգլերեն). 50 (1): 299–342. Bibcode:2000ARNPS..50..299S. doi:10.1146/annurev.nucl.50.1.299. ISSN 0163-8998.

[:0-4] Griffiths, David J. (David Jeffery), 1942– (1987). Introduction to elementary particles. New York: Wiley. ISBN 0-471-60386-4. OCLC 19468842.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)

[1]

[2]

[3]

[4]