Հիպերոններ
Հիպերոններ, ֆիզիկայում հիպերոնը ցանկացած բարիոն է, որը պարունակում է մեկ կամ մի քանի s-քվարկներ, բայց չի պարունակում c-, b- կամ t-քվարկ։ Նաև հիպերոնի մոտ կա տարօրինակություն նվազագույնը -1-ն է իսկ առավելագույնը -3-ն է, բայց կարող է նաև ավելին լինել։ Նյութի այս ձևը կարող է կայուն ձևով գոյություն ունենալ որոշ նեյտրոնային աստղերի միջուկում[1]։ Հայտնաբերել են անգլիացի ֆիզիկոսներ Գ. Ռոչեստերը և Կ. Բատլերը 1947 թվականին, տիեզերական ճառագայթներում։ Հիպերոնները օժտված են բարիոնային լիցքով և տարօրինակությամբ, ծնվում են ուժեղ, էլեկտրամագնիսական և, հազվադեպ, թույլ փոխազդեցություններում, սակայն տրոհվում են հիմնականում թույլ փոխազդեցությամբ։ Հիպերոնները երբեմն ընդհանուր առմամբ ներկայացված են Y խորհրդանիշով[2]։
Հատկություններ և հետազոտություն
խմբագրելԵրեք u, d կամ s-քվարկների համակցությունը 3/2 ընդհանուր սպինով կազմում է այսպես կոչված բարիոնային դեկուպլետը։ Ստորին վեցը հիպերոններ են։ Լինելով բարիոններ, բոլոր հիպերոնները ֆերմիոններ են։ Այսինքն, նրանք ունեն կես ամբողջ թվի սպին և ենթարկվում են Ֆերմի-Դիրակի վիճակագրությանը։ Հիպերոնները բոլորն էլ փոխազդում են ուժեղ միջուկային ուժի միջոցով՝ դրանք դարձնելով հադրոնի տեսակներ։ Դրանք կազմված են երեք թեթև քվարկներից, որոնցից առնվազն մեկը տարօրինակ քվարկ է, ինչը նրանց դարձնում է տարօրինակ բարիոններ։ Հուզված հիպերոնային ռեզոնանսները և հիմքային վիճակի հիպերոնները, որոնց նշումում ներառված է «*» նշանը, քայքայվում են ուժեղ փոխազդեցության միջոցով։ Ω⁻-ի, ինչպես նաև ավելի թեթև հիպերոնների համար այս քայքայման ռեժիմը հնարավոր չէ՝ հաշվի առնելով մասնիկների զանգվածները և համի և իզոսպինի պահպանումը, որոնք անհրաժեշտ են ուժեղ փոխազդեցությունների դեպքում։ Փոխարենը, դրանք թույլ են քայքայվում չպահպանված հավասարության պատճառով։ Բացառություն է կազմում Σ⁰-ը, որը էլեկտրամագնիսական ճանապարհով քայքայվում է Λ՝ նույն համային քվանտային թվեր կրելու պատճառով։ Փոխազդեցության տեսակը, որի միջոցով տեղի են ունենում այս քայքայումները, որոշում է կյանքի միջին տևողությունը, այդ իսկ պատճառով թույլ քայքայվող հիպերոնները զգալիորեն ավելի երկարակյաց են, քան նրանք, որոնք քայքայվում են ուժեղ կամ էլեկտրամագնիսական փոխազդեցությունների արդյունքում[3][4]։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Schaffner-Bielich, Jürgen; և այլք: (2002), «Phase Transition to Hyperon Matter in Neutron Stars», Physical Review Letters, 89 (17): 171101, arXiv:astro-ph/0005490, Bibcode:2002PhRvL..89q1101S, doi:10.1103/PhysRevLett.89.171101, PMID 12398654, S2CID 18759347, 171101
- ↑ Tolos, L.; Fabbietti, L. (2020 թ․ մայիս). «Strangeness in nuclei and neutron stars». Progress in Particle and Nuclear Physics. 112: 41. arXiv:2002.09223. Bibcode:2020PrPNP.11203770T. doi:10.1016/j.ppnp.2020.103770. S2CID 211252559.
- ↑ Greiner, Walter (2001). «Structure of vacuum and elementary matter: from superheavies via hypermatter to antimatter.». In Arias, J.M.; Lozano, M. (eds.). An Advanced Course in Modern Nuclear Physics. Lecture Notes in Physics. Vol. 581. էջեր 316–342. doi:10.1007/3-540-44620-6_11. ISBN 978-3-540-42409-3.
- ↑ Martin, B. R. (2017). Particle physics (Fourth ed.). Chichester, West Sussex, United Kingdom. ISBN 9781118911907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 6, էջ 417)։ 
|