Վու-վեյ

Վու-վեյ (չին.՝ 無為, պրզ.՝ 无为, փինյին՝ wúwéi), հայեցողական և վերացական պասիվություն։

Այս բառը հաճախ թարգմանվում է որպես «անգործուն», «անջանք գործողություն» կամ «անգործ վիճակ», իսկ թարգմանության մեկ այլ տարբերակ է «մոտիվացիայի բացակայություն» կամ, ըստ Ի. Ա. Արսեեվի, «ինքնաբերականություն»։ Անգործության ամենագլխավոր հատկանիշը գործելու պատճառի կամ էլ նպատակի բացակայությունն է։ Չկա ո՛չ մտածմունք, ո՛չ հաշվարկ, ոչ էլ ցանկություն։ Մարդու ներքին էության և աշխարհում նրա գործողությունների միջև չկան միջանկյալ քայլեր։ Գործողությունը տեղի է ունենում հանկարծակի և, որպես կանոն, իր նպատակին է հասնում ամենակարճ ճանապարհով, քանի որ հենված է «այստեղ և հիմա» ընկալման վրա։ «Վու-վեյի» հակառակ իմաստն ունի «վեյ»-ը։

Վու-վեյի էություն խմբագրել

Համաձայն Լաո Ցզիի՝ «եթե ինչ-որ մեկը ցանկանում է տիրել աշխարհին և կառավարել այն, ապա նրան ձախողում է սպասում։ Որովհետև աշխարհը սուրբ «անոթ» է, որը կառավարել չի կարելի։ Իսկ եթե նույնիսկ մեկը ցանկանում է կառավարել աշխարհը, ապա ոչնչացնելու է այն։ Եթե մեկը ցանկանում է յուրացնել և սեփականացնել այն, ապա կորցնելու է»^[1]^[2]։

Չեխ փիլիսոփա Յակուբ Մատլը նշել է. ««իրերի չափի մեջ լինելուն» հետևելը մարդու կյանքի ամենագլխավոր խնդիրն է։ Անգործությունը կամ, ավելի շուտ, գործունեություն ծավալելը՝ առանց այդ չափը խախտելու (վու-վեյ), ոչ թե կործանարար պասիվության խրախուսում է, այլ մարդու և աշխարհի համակեցության բացատրությունն է, որը դաոն է»^[3]։

Փիլիսոփայական գիտությունների թեկնածու Ն. Գ. Պրյախինը նշում է, որ Լաո Ցզին մադուն և ողջ աշխարհը դիտարկել է որպես դաոյի օրինական արդյունք։ Այստեղից՝ մարդը, լինելով բնության մաս, պետք է ունենա իր ճանապարհը առաքինաբար անցնելու նպատակը (դե) և ապրի՝ համապատասխանելով բնությանը։ Լաո Ցզին չարության արմատները տեսել է մարդկանց՝ այն օրենքներից հեռանալու մեջ, որոնք նրանց կարգադրել է ինքը՝ բնությունը։ Այդ դեպքում ցանկացած գործունեություն հակասում է դաոյին և դառնում է ազգային դժբախտությունների պատճառ։ Նշանակում է՝ առօրեականության գլխավոր օրենքը պետք է դառնա անգործությունը՝ վու-վեյ։ Լաո Ցզին ասել է. «Չիմացողը չի ապացուցում, իսկ ապացուցողը չգիտի։ Իմաստուն մարդը ոչինչ չի կուտակում։ Նա ամեն ինչ անում է մյուս մարդկանց համար և ամեն ինչ տալիս է նրանց։ Իմաստուն մարդու դաոն գործունեությունն է առանց պայքարի»։

Այս առիթով Պրյախինը նշում է, որ «Անգործությունը, ինչպես արդեն պարզ է բերված մտորումներից, իրականում ոչ այլ ինչ է, քան գործունեություն, ընդ որում՝ բավականին ակտիվ գործունեություն, որը համապատասխանում է բնության օրենքներին, որոնք էլ իրենց հերթին համապատասխանում են դաոյին։ Վստահությունը, բարությունը և մարդկանց հանդեպ հոգատարությունը տարբերակում են «անդիմադրողականը»՝ մյուս դաոն»^[4]։

Ազդեցություն խմբագրել

Վու-վեյի սկզբունքը էական ազդեցություն է թողել Լև Նիկոլայեվիչ Տոլստոյի անգործության ուսմունքի վրա^[5]։

Տես նաև խմբագրել

Դաոսականություն

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Матл, 1991, Лао-цзы отвергает какое-либо усилие не только индивида, но и общества. Усилия общества, порождённые цивилизацией, ведут к противоречию человека и мира, к дисгармонии, ибо, «если кто-либо хочет овладеть миром и манипулирует им, того постигнет неудача. Ибо мир - это священный сосуд, которым нельзя манипулировать. Если же кто хочет манипулировать им, уничтожит его. Если кто хочет присвоить его, потеряет его»., էջ 54
↑ Кишукова, 2011, По мнению представителей Дао, если кто-либо хочет овладеть миром и манипулирует им, того постигает неудача. Это обусловлено тем, что мир — это священный сосуд, которым нельзя манипулировать. В том случае если кто-либо захочет манипулировать им, то он уничтожит его. «Если кто хочет присвоить его, потеряет его».
↑ Матл, 1991, էջ 54
↑ Пряхин, 2007, էջ 29
↑ Чень Бин Принцип неделания в религиозно-нравственном учении Л. Н. Толстого. — автореферат дис. ... кандидата философских наук. — Тула: Издательский центр Тул. гос. пед. ун-т им. Л. Н. Толстого, 2004. — 22 с. — 100 экз.

Գրականություն խմբագրել

ռուսերեն գրականություն

Матл Я. Философия древнего и средневекового Китая // История философии в кратком изложении / Пер. с чеш. канд. филос. наук И. И. Богута. — Мысль, 1991. — 591 с. — 100 000 экз. — ISBN 5-244-00552-9
Кишукова А. П. Социально-философский анализ человека как самоорганизующейся системы. — диссертация ... кандидата философских наук. — Пятигорск: Пятигор. гос. технол. ун-т, 2011. — 164 с.
Кобзев А. И. У ВЭЙ // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
Пряхин Н. Г. Проблема ненасилия и недеяния в восточной философии и культуре (Древняя Индия — Древний Китай) // Мир человека. — Обнинск: "Издательство "Вехи", 2007. — № 4. — С. 23—32. — ISSN 1999-7531.
Титаренко М. Л., Абаев Н. В. Вэй // Китайская философия. Энциклопедический словарь / Под ред. М. Л. Титаренко. — М.: Мысль, 1994. — 573 с. — ISBN 5-244-00757-2
Толстой Л. Н. Глава XXI. Неделание // Путь жизни. — 1911.
Слингерленд Э. И не пытайтесь! Древняя мудрость, современная наука и искусство спонтанности // Corpus scientificum / Пер. с англ. М. Солнцева — АСТ, 2017—512 c. — ISBN 978-5-17-086844-5

այլ լեզուներով գրականություն

Slingerland E. Effortless Action: Wu-wei as Conceptual Metaphor and Spiritual Ideal in Early China. — New York: Oxford University Press, 2003. — 368 p.

[Матл—1991—Лао-цзы_отвергает_какое-либо_усилие_не_только_индивида,_но_и_общества._Усилия_общества,_порождённые_цивилизацией,_ведут_к_противоречию_человека_и_мира,_к_дисгармонии,_ибо,_«если_кто-либо_хочет_овладеть_миром_и_манипулирует_им,_того_постигнет_неудача._Ибо_мир_-_это_священный_сосуд,_которым_нельзя_манипулировать._Если_же_кто_хочет_манипулировать_им,_уничтожит_его._Если_кто_хочет_присвоить_его,_потеряет_его».—54-1] Матл, 1991, Лао-цзы отвергает какое-либо усилие не только индивида, но и общества. Усилия общества, порождённые цивилизацией, ведут к противоречию человека и мира, к дисгармонии, ибо, «если кто-либо хочет овладеть миром и манипулирует им, того постигнет неудача. Ибо мир - это священный сосуд, которым нельзя манипулировать. Если же кто хочет манипулировать им, уничтожит его. Если кто хочет присвоить его, потеряет его»., էջ 54

[Кишукова—2011—По_мнению_представителей_Дао,_если_кто-либо_хочет_овладеть_миром_и_манипулирует_им,_того_постигает_неудача._Это_обусловлено_тем,_что_мир_—_это_священный_сосуд,_которым_нельзя_манипулировать._В_том_случае_если_кто-либо_захочет_манипулировать_им,_то_он_уничтожит_его._«Если_кто_хочет_присвоить_его,_потеряет_его».—-2] Кишукова, 2011, По мнению представителей Дао, если кто-либо хочет овладеть миром и манипулирует им, того постигает неудача. Это обусловлено тем, что мир — это священный сосуд, которым нельзя манипулировать. В том случае если кто-либо захочет манипулировать им, то он уничтожит его. «Если кто хочет присвоить его, потеряет его».

[Матл—1991——54-3] Матл, 1991, էջ 54

[Пряхин—2007——29-4] Пряхин, 2007, էջ 29

[5] Чень Бин Принцип неделания в религиозно-нравственном учении Л. Н. Толстого. — автореферат дис. ... кандидата философских наук. — Тула: Издательский центр Тул. гос. пед. ун-т им. Л. Н. Толстого, 2004. — 22 с. — 100 экз.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]