Վարդագույն կակադու
| Վարդագույն կակադու | |
 Վարդագույն կակադու (արու) | |
 Վարդագույն կակադու (էգ) | |
| Դասակարգում | |
| Ենթատիպ | Ողնաշարավորներ (Vertebrata) |
| Դաս | Թռչուններ (Aves) |
| Ենթադաս | Տիպիկ թռչուններ (Neognathae) |
| Վերնակարգ | Neoaves |
| Կարգ | Թութակակերպեր (Psittaciformes) |
| Ընտանիք | Cacatuidae |
| Ցեղ | Eolophus |
| Տեսակ | Վարդագույն կակադու (E. roseicapilla) |
| Միջազգային անվանում | |
| Eolophus roseicapilla | |
| Տարածվածություն և պահպանություն | |
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝  Քիչ մտահոգող տեսակ  Տաքսոնի տարածվածությունը | |
Վարդագույն կակադու, կամ գալա[1] (լատին․՝ Eolophus roseicapilla[2], հոմ.՝ Eolophus roseicapillus, Kakatoe roseicapillus), կակադուների ընտանիքի թռչուն, ցեղի միակ տեսակն է։
Տարածվածություն խմբագրել
Վարդագույն կակադուն կակադուների ամենատարածված տեսակն է[3]. նրա արեալը ներառում է Ավստրալիայի գրեթե ողջ տարածքը, ինչպես նաև Թասմանիան (որտեղ հայտնվել է մարդու շնորհիվ) և մոտակա այլ կղզիներ։ Նախքան եվրոպացիների ժամանումը հիմնականում բնակվել է գետերի հովիտներում՝ մայրցամաքի ներքին, անապատային կլիմա ունեցող շրջաններում։ Ծառերի ու թփերի հատումը, գյուղատնտեսության զարգացումը, ամբարտակների կառուցումը հանգեցրել են վարդագույն կակադուների արեալի զգալիորեն մեծացման։ Դրանում առանձնահատուկ դեր են ունեցել հացահատիկային մշակաբույսերի ցանքատարածությունները, որոնք զգալիորեն մեծացրել են թռչունների կերային բազան[4]։ Արագ էքսպանսիայի օրինակն իրենց գրքում ներկայացրել են ավստրալիացի թռչնաբաններ Դենիս Սաունդերսն (Denis Saunders) ու Ջոն Ինգրեմը (John Ingram). եթե 20-րդ դարի սկզբում վարդագույն կակադուները եղել են բավական հազվադեպ հանդիպող թռչուններ մայրցամաքի հարավ-արևմուտքում, ապա դարավերջին, երբ զարգացել է այսպես կոչված «հացահատիկային գոտին» (Wheatbelt), նրանք դարձել են բազմաթիվ և սովորական տեսակ՝ դուրս մղելով ծառերի փչակներում բնադրող թռչունների մյուս տեսակներին[5]։
Կենսակերպ խմբագրել
Սկզբնական շրջանում բնակեցրել են անտառածածկ տարածքներն ու մարգագետինները կիսաանապատային գոտիներում, սակայն ներկայում բնակվում են երկրի բոլոր բաց տարածքներում, սավաննաներում, ներառյալ նաև մշակվող տարածքներն ու լեռները, կիսաանապատային գոտիները, հարթավայրերը, մարգագետիններն ու բացատները, դաշտերը, ցանքատարածությունները, քաղաքները, այգիներն ու գոլֆի մարզադաշտերը։ Հազվադեպ հանդիպում են անտառներում։ Կազմում են փոքր (մինչև 20 առանձնյակից կազմված) կամ մեծ (200-1000 առանձնյակներ) երամներ։ Վարում են նստակյաց կյանք։ Օրվա մեծ մասը հանգստանում են ծառերի սաղարթում՝ միաժամանակ կրծելով նրա կեղևն ու տերևները։ Երեկոյան ջուր խմելուց հետո բաժանվում են զույգերի ու թռչում գիշերելու մշտական վայր։ Անձրևի ժամանակ կազվոմ են գլխիվայր՝ լայն բացված թևերով։ Չորային տարածքներում (Ավստրալիայի հյուսիս) բնակվող թռչունները երաժշտի շրջանում տեղափոխվում են այլ վայր։ Գետնի վրա քայլում են դանդաղ։ ԹՌչուն են արագ, մինչև 70 կմ/ժ արագությամբ։ Սնվում են բույսերի սերմերով, հացահատիկով (հատկապես ցորեն և վարսակ), արևածաղկի սերմերով, մրգերով ու հատապտուղներով (պասիֆլորա, մանգո, պապայա), ընկույզով, արմատներով, ընձյուղներով, բույսերով, ծաղիկներով, բողբոջներով, միջատներով ու նրանց թրթուրներով։ Շատ են սիրում Emex australis։ Սնվում են վաղ առավոտյան և երեկոյան, հիմնականում գետնին՝ հավաքվելով մեծ երամներով։ Սնվելիս թռչուններիս մեկը հսկում է։
Բազմացում խմբագրել
Բները գտնվում կաուչուկատու բույսերի բարձր փչակներում։ Նախնտրում են այն փչակները, որ գտնվում են 4-20 մետր բարձրության վրա։ Մուտքը մաքրված է մինչև բնափայտը, իսկ ներսում ծածկված է էվկալիպտի տերևներով։ Դնում են 3-5 ձու, որոնց վրա թխսում են երկու թռչունները, իսկ գիշերները՝ միայն էգերը։ Ճուտերը դուրս են գալիս 1 ամիս (25 օր) անց, իսկ մոտավորապես ևս 1 ամիս (49 օր[6]) անց թռչում են բնից։
Բնից հեռանալուց հետո ճուտերը հավաքվում են այսպես կոչված «մանակապարտեզներում», որոնց կազմում ներառվում է մինչև 100 թռչուն։ Նրանք իրենց ծնողներին ճանաչում են ձայնից և մշտապես վերադառնում են հարազատ բույն կերի հետևից։ Ավելի ուշ ընտանիքները կազմում են մինչև 1000 թռչուններից բաղկացած երամներ։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Коблик, 2001, էջ 322
- ↑ Бёме Р. Л., Флинт В. Е. Пятиязычный словарь названий животных. Птицы. Латинский, русский, английский, немецкий, французский / Под общ. ред. акад. В. Е. Соколова. — М.: Рус. яз., «РУССО», 1994. — С. 118. — 2030 экз. — ISBN 5-200-00643-0.
- ↑ Rowley, 1997, էջ 275
- ↑ Lindenmayer & Burgman, 2005, էջ 175
- ↑ Saunders & Ingram, 1995
- ↑ Alderton, David (2003). The Ultimate Encyclopedia of Caged and Aviary Birds. London, England: Hermes House. էջ 205. ISBN 978-1-84309-164-6.
Գրականություն խմբագրել
- Иерусалимский, Иван. Попугаи и певчие птицы. Виды, содержание, обучение. — Рипол Классик, 2007. — 336 с. — ISBN 978-5-94194-073-4.
- Коблик, Е. А. Разнообразие птиц (по материалам экспозиции Зоологического музея МГУ). — Изд. МГУ, 2001. — Т. Ч. 2 (Отряды Курообразные, Трёхпёрсткообразные, Журавлеобразные, Ржанкообразные, Рябкообразные, Голубеобразные, Попугаеобразные, Кукушкообразные). — 396 с. — ISBN 5-211-04072-4.
- Остапенко, В. А. Декоративные и певчие птицы. Энциклопедия живой природы в доме. — ЗооВетКнига, 2017. — 279 с. — ISBN 978-5-905106-95-8.
- Cameron, Matt. Cockatoos. — CSIRO Publishing, 2008. — 230 p. — ISBN 978-0643092327.
- Lindenmayer, David; Burgman, Mark. Practical Conservation Biology. — CSIRO Publishing, 2005. — 624 p. — ISBN 978-0643090897.
- Mulawka, John. The Cockatoos: A Complete Guide to the 21 Species. — McFarland, 2014. — 296 p. — ISBN 978-0786479252.
- Rowley, I. 1997. Family Cacautidae (Cockatoos) in del Hoyo, J., Elliott, A., & Sargatal, J., eds. Volume 4: Sandgrouse to Cuckoos // Handbook of the birds of the world. — Barcelona : Lynx Edicions, 1997. — ISBN 8487334229.
- Saunders, Denis A.; Ingram, John A. Birds of southwestern Australia: An atlas of changes in the distribution and abundance of the wheatbelt fauna. — Surrey Beatty & Sons, 1995. — 296 p. — ISBN 978-0949324573.
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վարդագույն կակադու» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վարդագույն կակադու» հոդվածին։ |