Վասիլ Բժիշկ

Վասիլ Բժիշկ (հայերեն՝ նաև Բարսեղ կամ Բարսիլ), հայ քահանա և բանաստեղծ, որն եղել է Մարաշի ֆրանկ տիրակալ Բալդուինի խոստովանահայրը։

Կյանք և գործունեություն

Վասիլ Բժիշկը, որպես քահանան և խոստովանահայր Բոլդուինի՝ Մարաշի ֆրանկ տիրոջ, գրել է նրա մահախոսականը՝ վերջինիս զոհվելու կապակցությամբ Եդեսիայի ճակատամարտում 1146 թվականին։ Վասիլի եկարատև ճառը կամ փառաբանությունը ապահովել է մեզ ավելի շատ տեղեկություններով Բալդուինի մասին, քան Մարաշի որևէ այլ տիրակալի։

Բալդուինի մահախոսականը

Վասիլը Բալդուինին նկարագրել է որպես հայերեն վարժ տիրապետողի։ Նա խոսել է իր արժանիքների մասին հիպերբոլիկ բառերով.

Գեղեցիկ երիտասարդ, խիզախ և հզոր մարտիկ, հնարամիտ, իմաստուն և խելամիտ իշխան, որի կյանքն այնքան կարճ էր, այս քաջ և հմայիչ մարդ»։ Նրան անվանել է գերի, որը չի կարող փրկվել։ Նա նաև ներկայացրել է իր կյանքը որպես նախազգուշացում ֆրանկների մյուս առաջնորդներին, քանի որ Բալդուինը «չզղջացող, ամբարտավան և չար էր։ - Վասիլ Բժիշկ

Ճառի այս հատվածը գրվել է առաջին դեմքով, այսինքն՝ Բալդուինի անունից։ Նրան կշտամբել են (ավելի ճիշտ՝ ինքն իրեն է կշտամբել) անարդարության, շքեղության, իշխանության ցանկության, ագահության և բռնության համար։ Չնայած Վասիլի թվարկած բոլոր թերություններին՝ նա ձեռնպահ է մնացել հատուկ արարքներ թվարկելուց, հայտարարել է, որ «իր բոլոր մեղքերը ներվել են, և նա բուժվել է իր անդադար խոստովանությամբ և այնուհետև՝ իր արյան հեղմամբ մեծ աշխարհում»։ Վասիլի խոսքերով՝ Բալդուինը իր մահից առաջ վերջին խոստովանություն է արել՝ ողբալով ծնողների մահվան և եղբոր հետ վատ հարաբերությունների համար՝ որպես պատիժ իր մեղքերի համար։ Վասիլի ճառը ներառվել է Գրիգոր քահանայի տարեգրության մեջ։ Ըստ 13-րդ դարի հայ պատմիչ Սմբատ Գունդստաբլի՝ Վասիլն ինքն է իր պոեմի պատճենները բաժանել հյուսիսային Սիրիայի, հատկապես Անտիոքի ֆրանկներին։ Սա, հավանաբար, նպաստել է Բալդուինի հետագա համբավին : Գիտնականները տարակարծիք են այն հարցում, թե արդյո՞ք Վասիլի ճառը պետք է դիտարկել նաև որպես ֆրանկների տիրապետության նկատմամբ հայերի խիստ մերձեցումն արտահայտող, թե՞ որպես ֆրանկների հանդիմանություն՝ հայերին ճնշելու համար։ Վասիլի կողմից ճակատամարտում Բալդուինի մահը որպես մեղքից մաքրող ճանապարհ պատկերելը համահունչ է խաչակրաց արշավանքների աստվածաբանությանը և ներկայացրել է արևմտյան ազդեցությունը։ Աստվածաբանության մյուս ոլորտներում, ըստ երևույթին,նկատելի է նաև, որ Վասիլը ուժեղ արևելյան ազդեցություն է ունեցել Բալդուինի վրա։

Գրականություն

• Beech, George T. (1996). «The Crusader Lordship of Marash in Armenian Cilicia, 1104–1149». Viator. 27: 35–52. doi:10.1484/j.viator.2.301121.
• MacEvitt, Christopher (2007). The Crusades and the Christian World of the East: Rough Tolerance. University of Pennsylvania Press.
• Runciman, Steven(1952). A History of the Crusades, Volume II: The Kingdom of Jerusalem and the Frankish East. Cambridge: Cambridge University Press.

Հրատարակություններ

• Basile, docteur en théologie, "Oraison funèbre de Baudouin, comte de Marasch et de K'eçoun", in des Historiens des Croisades, Documents arméniens, vol. 1 (Paris, 1869), pp. 204–222.