Վրանգելի տուն
Վրանգելի տուն (ռուս.՝ Дом Врангеля), շենք Ռուսաստանի Դոնի Ռոստով քաղաքում, որը կառուցվել է 1885 թվականին ճարտարապետ Նիկոլայ Դորոշենկոյի նախագծով[1]։ Այս տանն իր մանկությունն ու երիտասարդությունն է անցկացրել Սպիտակ շարժման գլխավոր առաջնորդներից մեկը՝ Պյոտր Նիկոլաևիչ Վրանգելը[2]։ Վրանգելի տունն ունի մշակութային ժառանգության տարածաշրջանային նշանակության օբյեկտի կարգավիճակ[3]։ Ներկայում շենքը գտնվում է վատ վիճակում և վերականգնման կարիք ունի[4]։
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | շենք |
| Երկիր |  Ռուսաստան |
| Տեղագրություն | Դոնի Ռոստով |
| Հիմնադրված է | 1885 |
| Ժառանգության կարգավիճակ | Ռուսաստանի մարզային նշանակության մշակութային ժառանգության օբյեկտ |
 | |
 | |
Պատմություն խմբագրել
Կազանսկի (այժմ՝ Գազետնի) նրբանցքում այս առանձնատունը կառուցվել է 1885 թվականին ճարտարապետ Նիկոլայ Ալեքսանդրովիչ Դորոշենկոյի նախագծով։ Սկզբում տունը պատկանել է տարբեր տերերի, բայց շուտով այն գնել է բարոն Նիկոլայ Եգորովիչ Վրանգելը[1]։ Աառանձնատանն ապրել է Վրանգելների ամբողջ ընտանիքը։ Նիկոլայ Եգորովիչը եղել է արվեստագետ գիտնական, գրող և հնաոճ իրերի հավաքորդ։ Նրա կինը՝ Մարիա Դմիտրիևնան, հայտնի է որպես Ռոստովում կանանց կիրակնօրյա առաջին դպրոցի բացման նախաձեռնող։ Նրանց ավագ որդին՝ Պյոտր Նիկոլաևիչ Վրանգելը, քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ դարձավ Սպիտակ շարժման առաջնորդներից մեկը[4]։
Խորհրդային իշխանության գալուց հետո շենքն ազգայնացվեց, և այնտեղ տեղակայվեց թիվ 68 «Օգոնյոկ» մանկապարտեզը։ 1990-ական թվականներին մանկապարտեզը փակվեց, և այդ ժամանակից ի վեր շենքը դատարկ էր[2]։ Ռոստովի մարզի վարչակազմի ղեկավարի 1998 թվականի հոկտեմբերի 9-ի թիվ 411 որոշմամբ Վրանգելի տունը վերցվեց պետական պաշտպանության տակ՝ որպես մշակութային ժառանգության տարածաշրջանային նշանակության օբյեկտ[3]։ 2006 թվականին դատարկ շենքն անվարձահատույց հանձնվեց Ռոստովի հոգևոր թեմին[4]՝ վերականգնողական աշխատանքներ կատարելու պայմանով[5]։ Թեմը նախատեսում էր վերականգնել շենքը և այնտեղ կազմակերպել կրթական կենտրոն ու թանգարան[6]։ 2011 թվականին տանը նախատեսվում էր ստեղծել Ալեքսանդր Սոլժենիցինի թանգարանը, որի ցուցադրությունը պետք է նվիրված լիներ երկու գործիչներին համահունչ դարաշրջանին[7]։ Սակայն Ռոստովի թեմը Վրանգելի տունը վերականգնելու համար միջոցներ չկարողացավ գտնել։ Միայն 2012 թվականին փոխարինվեց տանիքը և տեղադրվեցին ժամանակավոր պատուհաններ[4]։ Ընդհանուր առմամբ վերջին տարիների ընթացքում շենքի վիճակը ծայրահեղ վատացել է[5]։ 2011 թվականի սեպտեմբերին շենքի մոտ տեղի է ունեցել հանրային ակցիա, որը փորձել է պետության ուշադրությունը հրավիրել ճարտարապետական հուշարձանին[8]։ 2013 թվականի մարտին Ռոստովի թեմը Վրանգելի տունը վաճառել է 9 միլիոն ռուբլով։ Ստացված գումարով վերանորոգվել է Սուրբ Մարիամ Աստվածածին տաճարը։ Վրանգելի տան նոր սեփականատեր է դարձել «Մեխանիզացիայի կառավարում» ՍՊԸ-ն[4]։
2015 թվականին քաղաքային վարչակազմի խորհրդակցության ժամանակ արծարծվել է տունը քանդելու և նույն տեղում նրա կրկնօրինակը կառուցելու հարցը։ Ճարտարապետության հուշարձանի վերականգնումը գնահատվել է 130 միլիոն ռուբլի, պատճենի կառուցումը` ընդամենը 20։ Շենքը քանդելու գաղափարը խիստ քննադատության է ենթարկվել հանրության կողմից[9]։
2016 թվականին նախատեսվում էր վերակառուցել շենքը և այնտեղ կազմակերպել երիտասարդական ակումբ։ Նախնական հաշվարկներով` վերակառուցման արժեքը պետք է կազմեր մոտ 115 միլիոն ռուբլի[10]։
Վերակառուցումից հետո տունը պետք է դառնա Վրանգելի թանգարան։ Դոնի Ռոստովի վարչակազմի ղեկավար Սերգեյ Գորբանի խոսքերով` վերականգնման աշխատանքները, ամենայն հավանականությամբ, պետք է իրականացվեն ներդրողի կողմից, իսկ քաղաքային իշխանությունները կվարձակալեն վերակառուցված շենքը, որում կտեղակայվի գեներալին և XIX դարի վերջի - XX դարի սկզբի ժամանակահատվածի պատմությանը նվիրված ցուցադրություն[11][12]։ Ըստ իշխանությունների` դա կարող է օգտակար լինել քաղաքին զբոսաշրջիկներ գրավելու առումով[13]։
2017 թվականի սկզբին շենքն այդպես էլ վերջնականապես չէր վերականգնվել, ավելին` ենթարկվել էր վանդալության[14][15]։
Ճարտարապետություն և ձևավորում խմբագրել
Շենքի գլխավոր ճակատը, որը տեղակայված է Գազետնի նրբանցքում, ունի հարուստ դեկոր։ Այն բաժանված է ֆունկցիոնալ տարբեր նշանակությամբ` բնակելի և օժանդակ տարածքների։ Գլխավոր մուտքն ընդգծվում է երկսյունանոց դորիական նախամուտքով, որը պսակվում է ուղղանկյունաձև ատտիկոսով[1]։ Շենքի ներսույթում մասամբ պահպանվել է հինավուրց ծեփվածքը[2]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 «Ростовская епархия продала дом Врангеля». Новая газета. 2013 թ․ մարտի 8. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Ирина Ароян (2013 թ․ մարտի 27). «Детский сад мой и Врангеля». Московский комсомолец. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.(չաշխատող հղում)
- ↑ 3,0 3,1 «Ростов-на-Дону (объекты культурного наследия регионального значения)». Официальный портал Правительства Ростовской области. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 «Епархия продала домик Врангеля в Ростове-на-Дону». РИА Новости. 2013 թ․ մարտի 6. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
- ↑ 5,0 5,1 «Дом барона Врангеля: красота не спасла?» (ռուսերեն). Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 30-ին.
- ↑ Владимир Левендорский. «Печальный юбилей». voopiik-don.ru. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
- ↑ В доме Врангеля — музей Солженицына // Наше время : газета. —Ростов, 2011. — 23 декабря. — № 623.
- ↑ Админ. ««Красота спасёт красоту»» (ռուսերեն). voopiik-don.ru. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 30-ին.
- ↑ «Старинному особняку баронов Врангелей в центре Ростова грозит снос». Վերցված է 2018 Նոյեմբեր 21-ին.
- ↑ Алексей Сакунов (2013 թ․ հունիսի 26). «Новый собственник дома Врангеля в Ростове хочет сделать в нём молодёжный клуб». donnews.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 30-ին. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
- ↑ Репортер, Городской (2015 թ․ սեպտեմբերի 14). «В отреставрированном доме Врангеля откроют музей». Городской репортер – новости Ростова-на-Дону (ռուսերեն). Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 30-ին.
- ↑ «Дом Врангеля в Ростове восстановят в 2016 году». www.rostov.aif.ru. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 30-ին.
- ↑ «В Ростове восстановят дом Врангеля». Большой Ростов (ռուսերեն). Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 30-ին.
- ↑ «Вандальная надпись появилась на Доме Врангеля в Ростове». Privet-Rostov.ru - Главные новости Ростова и Ростовской области (ռուսերեն). Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 30-ին.
- ↑ «Вандалы в Ростове захватили Дом Врангеля и потребовали насилия над детьми». bloknot-rostov.ru. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 30-ին.