«Ռիբոսոմ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
Պիտակներ՝ հետշրջված Վիզուալ խմբագիր |
No edit summary Պիտակ՝ Ձեռքով հետշրջում |
||
Տող 8.
| տեսակներ = չունի
}}
'''Ռիբոսոմներ,''' [[բջիջ|բջջի]] [[մեմբրան]] չունեցող օրգանոիդներն են, որոնցում կատարվում է [[սպիտակուց]]ի կենսասինթեզ<ref name="ReferenceA">Կենսաբանություն, հեղինակ [[Տիգրան Թանգամյան]], էջ 50-51</ref>։
== Հայտնագործում ==
Հայտնաբերվել է [[1955]] թվականին ռումինացի գիտնական Ջորջ Պալադեի կողմից, որի համար նա ստացավ [[Նոբելյան մրցանակ]]։ '''Ռիբոսոմ''' տերմինը առաջարկել է Ռիչարդ Ռոբերտսը [[1958]] թվականին։
== Կառուցվածք ==
Ռիբոսոմները բջջային ամենափոքր [[օրգանոիդ]]ներն են, սովորական լուսային մանրադիտակով անտեսանելի։ [[Պրոկարիոտ]] բջիջների ռիբոսոմների տրամագիծը 20 նմ, իսկ [[էուկարիոտ]]իկ բջիջներինը՝ 25-30 նմ է։ Ռիբոսոմների հայտնաբերումը և նրանց ուսումնասիրությունը հնարավոր դարձավ միայն էլեկտրոնային մանրադիտակի օգնությամբ։
:Ռիբոսոմների մեծ մասը տեղավորված է հատիկավոր [[էնդոպլազմային ցանց]]ի թաղանթի վրա խմբերով՝ 5 և ավելի/ առաջացնելով յուրովի շղթա, որում միմյանց են միանում ի-[[ՌՆԹ]]-ի թելանման [[մոլեկուլ]]ներով։ Այդ խմբի ռիբոսոմները կոչվում են պոլիռիբոսոմներ կամ պոլիսոմներ։
:Իսկ որոշ ռիբոսոմներ [[ցիտոպլազմա]]յում գտնվում են ազատ վիճակում։
:Ռիբոսոմներ կան նաև [[միտոքոնդրիում]]ներում, [[պլաստիդ]]ներում։ Յուրաքանչյուր բջջում կա մի քանի հազար ռիբոսոմ։
:Ռիբոսոմները գնդաձև են և կազմված երկու ենթամիավորներից՝ մեծ և փոքր։ Նրանց քանակը շատ մեծ է, հասնում 6-10000-ի։ :Ռիբոսոմների քանակը զգալիորեն մեծանում է ուժեղ աճող [[բջիջ]]ներում։ [[Սպիտակուց]]ի սինթեզի ինտենսիվության անկման դեպքում՝ օրինակ քաղցի ժամանակ, ռիբոսոմների քանակը խիստ ընկնում է։
:[[Պլաստիդ]]ների, [[քլորոպլաստ]]ների, [[միտոքոնդրիում]]ների ռիբոսոմները [[ցիտոպլազմա]]յին ռիբոսոմներից մանր են և հիշեցնում են [[բակտերիա]]լ ռիբոսոմներ<ref name="ReferenceA"/><ref name="ReferenceB">Ընդհանուր Կենսաբանություն, հեղինակ Նադեժդա Բեգլարյան, էջ 118-119</ref><ref name="ReferenceC">Կենսաբանություն, հեղինակ Սիսակյան, էջ 21</ref>։
== Բաղադրություն ==
[[Պատկեր:Ribosomes.jpg|մինի|Ռիբոսոմ]]
:Ռիբոսոմի բաղադրության մեջ մտնում է՝
[[Պատկեր:Ribosome shape.png|thumb|Ռիբոսոմի մեծ՝ կարմիր և փոքր՝ կապույտ ենթամիավորումները իրար հետ։]]
* 65% ռ-ՌՆԹ
* 35% ռիբոսոմային սպիտակուց կամ ռիբոնուկլեոպրոտեին<ref name="en.wikipedia.org"/>։
== Ֆունկցիաներ ==
:Ռիբոսոմի ֆունկցիան է սպիտակուցի սինթեզը։ Ռիբոսոմներում է տեղի ունենում [[ամինաթթու]]ների [[մոլեկուլ]]ների որոշակի դասավորությունը և պոլիպեպտիդային շղթայի առաջացումը<ref name="ReferenceB"/>։
== Առաջացում ==
:Ռիբոսոմների ենթամիավորների առաջացումը տեղի է ունենում [[կորիզակ]]ում, իսկ նրանց հավաքագրումը որպես ամբողջական ռիբոսոմ տեղի է ունենում [[ցիտոպլազմա]]յում<ref name="ReferenceC"/>։
== Տարածվածություն ==
:Ռիբոսոմները բնորոշ են բոլոր բջջաին օրգանիզմներին՝ սկսած [[բակտերիա]]ներից մինչև [[կաթնասուն]]ներ<ref name="ReferenceC"/>։
== Աղբյուրներ ==
* Ընդհանուր Կենսաբանություն, հեղինակ Նադեժդա Բեգլարյան, էջ 118-119
* Կենսաբանություն, հեղինակ [[Տիգրան Թանգամյան]], էջ 50-51
* Կենսաբանություն, հեղինակ Սիսակյան, էջ 21
== Ծանոթագրություններ ==
| |||