«Եգիպտոս»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (- , +,, -, +, , - + ) |
|||
Տող 27.
|established_date3 = [[հունիսի 18]] [[1953]]
|area_rank = 30-րդ
|area = 1, 001, 449
|areami² = 386, 660
|percent_water = 0.632
|population_estimate = 85 294 388
|population_estimate_year = 2013
|population_census = 72, 798, 000<ref name="pop1882-2006"/>
|population_census_year = 2006
|population_density = 84
Տող 40.
|GDP_PPP = $559.843 միլլիարդ
|GDP_PPP_rank =
|GDP_PPP_per_capita = $6, 652
|GDP_PPP_per_capita_rank =
|Gini = 30.8
Տող 56.
|calling_code = +20
}}
'''Եգիպտոս''' ({{lang-ar|مصر}} Մըսր/Miṣr {{IPA|[misˤɾ]}}, {{lang-hy|Ղպտայք}}
Սահմանակից է [[Իսրայել]]ին, [[Պաղեստինի Պետություն|Պաղեստինյան ինքնավարությանը]] ([[Գազայի հատված]]), [[Սուդան]]ին և [[Լիբիա]]յին։ Հյուսիսում ափերը ողողվում են [[Միջերկրական ծով|Միջերկրական]], իսկ արևելքում՝ [[Կարմիր ծով]]երի ջրերով։ Երկու ծովերը իրար միացված են [[Սուեզի ջրանցք]]ով։
Տող 165.
Եգիպտոսը հանրապետություն է. Պետության ղեկավարը նախագահն է, որը միաժամանակ նաև զինված ուժերի գլխավոր հրամանատարն է։ Կառավարության ղեկավարը վարչապետն է։ Գերագույն օրենսդիր մարմինը միապալատ [[Եգիպտոսի խորհրդարան|Ազգային ժողովն]] է։ Խորհրդարանի ստորին պալատը՝ Ժողովրդական ժողովը, (''Մեջլիս Աշ-Շաաբ'') կազմված է 518 պատգամավորներից, որից 508-ը ընտրվում են մեծամասնական ընտրակարգով, իսկ 10 պատգամավորները նշանակվում են նախագահի կողմից. Ժողովրդական ժողովում կան քվոտաներ աշխատավորների ու գյուղացիների, ինչպես նաև կանանց համար։ [[2011]] թ.-ի [[հունվարի 29]]-ին վերականգնվեց 1981 թ.-ին դե-ֆակտո վերացած փոխնախագահի պաշտոնը։ Նոր փոխնախագահ է նշանակվել Եգիպտոսի հետախուզության նախկին ղեկավար Օմար Սուլեյմանը<ref>[http://lenta.ru/news/2011/01/29/omar/ Lenta.ru: Мубарак назначил главу разведки вице-президентом]</ref>։ [[2011]] թ.-ի [[փետրվարի 11]]-ին նախագահ Մուբարաքը փոխանցեց իշխանությունը Գերագույն զինվորական խորհրդին։ 2012 թ.-ի հունիսի 21-ին Մուհամմեդ Մուրսին դարձավ Եգիպտոսի նախագահ։
[[Եգիպտոսի նախագահական ընտրություններ (2012)|Վերջին նախագահական ընտրությունները]] տեղի ունեցան մայիսի 23-ին ու 24-ին (1-ին փուլ) և հունիսի 16-ին ու 17-ին (2-րդ փուլ)։ Մուհամմեդ Մուրսին հաղթեց ընտրություններում՝ հավաքելով 51, 73 % ձայն։ Խոշոր ընդդիմադիր հոսանքներ են Մուսուլման եղբայրներ (արգելված է. անդամները մասնակցում են, որպես անկախ թեկնածուներ) և Նոր Վաֆդ կուսակցությունները։
== Տնտեսություն ==
[[Պատկեր:Zad-Cairo.jpg|thumb|230px|Կահիրեի բիզնես կենտրոնը]]
[[Պատկեր:USS America (CV-66) in the Suez canal 1981.jpg|thumb|[[Սուեզի ջրանցք]]. Նրա շահագործումից ստացված հասույթը 2011 թվականին կազմել է $5, 22 մլրդ.]]
{{main|Եգիպտոսի տնտեսություն}}
Տող 176.
'''Թույլ կողմեր''. Կախվածությունը ներկրումից։ Ահաբակչության վտանգը բերել է տուրիզմից ստացվող շահույթի ժամանակավոր անկման։ [[2009]] թվականին տուրիզմից ստացվող շահույթը կրկին իջել է ճգնաժամի պատճառով։
ՀՆԱ-ն մեկ շնչի հաշվով [[2008]] թ.-ին կազմել է 5, 4 հազար դոլլար (աշխարհում 135-րդ տեղը)։ Գյուղատնտեսության ճյուղում զբաղված է բնակչության 32 %-ը, արդյունաբերության՝ 17 %, սպասարկման ոլորտում՝51 %-ը։ Գործազրկություն՝8, 4 % (2008 թ.), աղքատության շեմից այն կողմ՝ բնակչության 20 %-ը։
Լեռնաարդյունաբերությունը զարգացած է Կարմիր ծովի ափին՝ նավթի, գազի, ֆոսֆատների արդյունահանում, Նեղոսի հովտում՝ երկաթի հանքաքարի, Նեղոսի դելտայում՝ կերակրի աղի։
Տող 185.
=== Արտաքին առևտուր ===
Արտահանումը 2008 թվականին՝ 29, 9 մլրդ. դոլլար՝ [[նավթ]] և նավթամթերք, [[բամբակենի|բամբակ]], տեքստիլ արտադրանք։
Հիմնական գնորդներ՝ [[Իտալիա]] - 10, 3 %, [[ԱՄՆ]] - 7, 7 %, [[Իսպանիա]] - 6, 7 %, [[Սաուդյան Արաբիա]] - 5 %.
Ներկրումը [[2008]] թվականին՝ 56, 6 մյրդ. դոլլար՝ արդյունաբերական արտադրանք, պարեն, քիմիական արտադրանք, անտառանյութ, վառելիք։
Հիմնական ներկրողները՝ [[ԱՄՆ]] - 10, 6 %, [[Չինաստան]] - 10, 2 %, [[Իտալիա]] - 7, 5 %, [[Գերմանիա]] - 7 %, [[Սաուդյան Արաբիա]] - 6 %.
== Վարչական բաժանում ==
Տող 204.
[[Պատկեր:Egypt demography.png|thumb|right|250px|Եգիպտոսի դեմոգրաֆիական կորը]]
{{main|Եգիպտոսի բնակչություն}}
* Բնակչության թիվը՝ 80, 5 միլիոն (2010 թ.-ի հուլիս, 16-րդ տեղը աշխարհում)։
* Տարեկան աճը՝ 2 % (պտղաբերությունը՝ 3 ծնունդ)։
* Կյանքի միջին տևողությունը՝69, 8 տարի տղամարդիկ, 75, 1 կանայք։
* Ազգային կազմը՝ արաբներ՝ 98 %, նաև՝ [[նուբիացիներ]], [[Բեջա (ազգություն)|բեջա]], [[բերբերներ]] և այլք։
* Կրոնական կազմը՝ մուսուլմաններ (հիմնականում [[Սուննի իսլամ|սուննիներ]])՝ 90 %, [[Քրիստոնեություն|քրիստոնյաներ]]՝ [[ղպտիներ]]՝ 9 %, այլ քրիստոնյաներ՝ 1 %.<ref name="U.S.Dept of State/Egypt"/><ref name="FCO/Egypt/">{{cite web|url=http://www.fco.gov.uk/en/about-the-fco/country-profiles/middle-east-north-africa/egypt|title=Egypt from "Foreign and Commonwealth Office"|date=օգոստոսի 15, 2008|publisher=[[Foreign and Commonwealth Office|Foreign and Commonwealth Office -UK Ministry of Foreign Affairs]]|archiveurl=http://www.webcitation.org/6CI40kVBk|archivedate=2012-11-19}}<!-- 90 % of 76.5 million --></ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.am/?id=xrGL7o69KBIC&pg=PA145&lpg=PA145&dq=coptic+orthodox|title=Who are the Christians in the Middle East?|date=հունիսի 18, 2009|publisher=Betty Jane Bailey | isbn=978-0-8028-1020-5}}</ref>
Տող 213.
[[Պատկեր:Egypt 2010 population density1.png|right|thumb|Եգիպտոսի բնակչության խտությունը (մարդ/քկմ<sup>2</sup>)]]
Եգիպտոսը [[Մերձավոր Արևելք]]ի ամենաշատ բնակեցված երկիրն է, և բնկաչությամբ երկրորդ երկիրը [[Աֆրիկա]]յում. բնակաչությունը կազմում է 80, 5 միլիոն մարդ՝ 2010 թվականի տվյալներով<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/eg.html |title=CIA – The World Factbook |publisher=Cia.gov |date= |accessdate=փետրվարի 1, 2011}}</ref>։ Բնակչությունն արագ աճել է 1970–2010 թվականներին՝ պայմանավորված բժշկության նվաճումների և գյուղատնտեսության արտադրողականության բարձրացման՝<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/in_depth/6496585.stm |title=The limits of a Green Revolution? |publisher=BBC News |date=մարտի 29, 2007 |accessdate=2010 թ․ օգոստոսի 25}}</ref> այսպես կոչված [[Կանաչ հեղափոխություն|Կանաչ հեղափոխության]] հետ<ref>{{cite web|author=Posted 8 April 2000 by admin|url=http://www.foodfirst.org/media/opeds/2000/4-greenrev.html|title=Food First/Institute for Food and Development Policy|publisher=Foodfirst.org|date=ապրիլի 8, 2000|accessdate=2010 թ․ օգոստոսի 25|archiveurl=http://www.webcitation.org/6CI41pnCz|archivedate=2012-11-19}}</ref>։ [[Նապոլեոն]]ի արշավանքի ժամանակ Եգիպտոսի բնակչությունը ընդամենը 3 միլիոն էր<ref>[http://countrystudies.us/egypt/55.htm Egypt — Population], ''U.S. Library of Congress''</ref>։ 1939 թվականին Եգիպտոսի բնակչությունը կազմում էր 16, 5 միլիոն մարդ<ref>«''[https://books.google.am/books?id=gbe8RIn-ADgC&pg=PA207&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false Many histories deep: the personal landscape poets in Egypt, 1940-45]''». Roger Bowen (1995). p.207. ISBN 0-8386-3567-9</ref>։
Բնակչությունը հիմանանում կենտրոնացած է Նեղոսի երկայնքով և դելտայում (մասնավորապես՝ [[Կահիրե]]ում և [[Ալեքսանդրիա]]յում), ինչպես նաև [[Սուեզի ջրանցք]]ի մոտակայքում։ Բնակչության մոտ 90 % դավանում է [[իսլամ]], մնացածները՝ [[քրիստոնեություն]], մասնավորապես՝ [[Ղպտի ուղղափառ եկեղեցի]]<ref name="Factbook">{{cite web|url=https://www.ia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/eg.html#People|title=Egyptian people section from the World Factbook|work=[[World Fact Book]]|accessdate=2007 թ․ հունվարի 29}}</ref>։ Բացի կրոնական պատկանելությունից եգիպտացիները բաժանվում են նաև խոշոր քաղաքային կենտրոններում ապրողների և [[ֆելլահներ]]ի՝ գյուղական տեղանքում ապրող ֆերմերների։
| |||