«Զգացմունք»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 1.
'''Զգացմունք''' , իր [[Պահանջմունքների տեսությունը|պահանջմունքների]] օբյեկտների նկատմամբ մարդու վերաբերմունքի ([[դիրքորոշում|դիրքորոշման]]) սուբյեկտիվ արտացոլումն ու [[ապրում|ապրումը]] որպես ներհոգեկան [[գործընթաց]]։ Զգացմունքն [[Անձ|անձիանձ]]ի կայուն [[վերաբերմունք|վերաբերմունքն]]ն է և դրսևորվում է հուզական տարբեր վիճակների ձևով։ Տարբեր իրադրություններում կարող է դրսևորվել [[ոգևորություն|ոգևորության]], [[ուրախություն|ուրախության]], [[զայրույթ|զայրույթի]], [[թախիծ|թախծի]] կամ այլ [[հուզական վիճակներ|հուզական վիճակներով]]։ Զգացմունքը կարելի է դիտել նաև որպես ավելի բարդ հոգեկան կազմավորման` դիրքորոշման բաղադրիչներից մեկը և հոգեկան արտացոլման ձև։
 
'''Զգացմունքը'''«Զգացմունք»-ը «զգալ» [[բայ]]ի անվանական ձևն է։ Այս [[բառ]]ըն առաջին անգամ [[անգլերեն]]ում կիրառվել է ՝է՝ նկարագրելու համար դիպչելու ֆիզիկական [[զգացողություն]]ը՝ զգալու կամ ընկալման միջոցով։ <ref>https://en.wiktionary.org/wiki/feel#Etymology_1</ref> [[Լատիներեն]]ում "sentire" <ref>https://en.wiktionary.org/wiki/sentire</ref> նշանակում է զգալ, լսել կամ հոտ առնել։
[[Հոգեբանություն|Հոգեբանության]] մեջ [[զգացմունք]] բառը սովորաբար օգտագործվում է նկարագրելու համար էմոցիաների սուբյեկտիվ գիտակցված փորձը։ <ref>VandenBos, Gary (2006) ''APA Dictionary of Psychology''. Washington, DC: American Psychological Association</ref> [[Ֆենոմենոլոգիա]]ն և հետերոֆենոմենոլոգիան փիլիսոփայական մոտեցումներ են, որոնք տալիս են զգացմունքների մասին որոշ հիմնական գիտելիքներ։ [[Հոգեթերապիա]]յի մի շարք դպրոցներում թերապևտները ձեռք են բերում իրենց հիվանդների զգացմունքների մասին որոշակի գաղափարներ, որի շնորհիվ էլ առկա է մեթոդաբանություն տերմինը։ Զգացմունքներ կիսելու կամ այլ մարդկանց զգացմունքները հասկանալու մեջ որոշակի դեր ունեն նաև [[ներանձնային հարաբերություններ|ներանձնային հարաբերությունների]] մասին որոշ թեորիաներ։
Ֆիզիկական աշխարհի մասին իմացությունը անպայմանորեն չի առաջանում համամարդկային ռեակցիաներում, սակայն տարբեր է լինում՝ կախված, թե ով ինչպես է հսկում իրավիճակը, ինչպես է իրավիճակը կապված ընդունողի նախկին փորձերի հետ և մի շարք այլ գործոններով։ Զգացմունքները նաև գիտակցական վիճակներ են, որոնք կարող են առաջանալ [[հույզեր|հույզերի]],[[տրամադրություն|տրամադրության]] կամ [[ցանկություն|ցանկությունների]] ժամանակ։
Տող 15.
== Զգացմունքներ բանական ==
[[Իմացական գործընթացներ|Իմացական գործընթացում]] ,խնդիրներ լուծելիս առաջ եկող զգացմունքները` [[հետաքրքրասիրություն|հետաքրքրասիրությունը]],[[զարմանք|զարմանքը]], տարակույսը,[[ոգեշնչում|ոգեշնչումը]] և այլն:
 
[[Մտավոր գործունեություն|Մտավոր գործունեության]] գործընթացում առաջացած ապրումները նշանակում է ինտելեկտուալ զգացմունք: Այդ զգացմունքի օրինակն է հետաքրքրությունը, զարմանքը, վստահությունը, խնդրի ճիշտ որոշման և անհաջողության կասկածի, նոր զգացողության արթնացումը` ավելի խորը գիտելիքներ փնտրելու համար:
Ինտելեկտուալ զգացմունքներն արտահայտում են մարդու վերաբերմունքն իր մտքերի և հետևանք` ինտելեկտուալ գործունեության: Ինտելեկտուալ զգացմունքները կապված են մարդու մտավոր, ճանաչողական գործունեությամբ և անընդհատ ուղեկցում են նրան:
 
Իրականացվող ճանաչողական գործունեությունն առաջացնում է ապրումների ելևէջներ: Զարմանքի զգացմունքն առաջանում է այն ժամանակ, երբ մարդը հանդիպում է ինչ որ նորին, անծանոթին, անսովորին: Զարմանալու կարողությունը շատ կարևոր որակ է, խթան է ճանաչողական գործունեության: Կասկածի զգացմունքն առաջանում է վարկածի անհամապատասխանության և ենթադրության որոշակի փաստերի և կշռադատության հիման վրա: Նա կարևոր պայման է հաջողակ ճանաչողական գործունեության, քանի որ արթնացնում է ստացված նյութի մանրազնին ստուգում:
 
Վստահությաան զգացմունքը ծնվում է գիտակցությունից, իրականությունից և վստահության փաստից, ենթադրությունից և վարկածից, որը պարզվում է բազմակողմանի ստուգումից:
 
Տող 25 ⟶ 28՝
*գեղագիտական,
*բանական զգացմունքները:
 
Դրանք մարդու ամենաբարդ ու բազմատեսակ դրսևորումներ ունեցող զգացմունքներն են, որոնք անձի սոցիալականացման,մտավոր ու բարոյական զարգացման ընթացքում քանի գնում ավելի խորն ու տարբերակված են դառնում:
 
Բարձրագույն զգացմունքներն ունեն վառ արտահայտված հասարակական [[բնավորություն]] և վկայում են մարդու վերաբերմունքը հասարակական էության տարբեր կողմերի և կյանքի ի հայտ գալուն:
 
Բարձրագույն զգացմունքի բովանդակությունը, նրանց ուղղությունն որոշվում են մարդկանց [[աշխարհայացք|աշխարհայացքով]], բարոյական [[վարք|վարքի]] օրենքներով և էսթետիկական գնհատականներով:
 
=== Սեր ===
Մարդու բարձրագույն զգացմունքներից մեկը, որը ունենալիս զգացմունքի առարկան գնահատվում է որպես բարձրագույն արժեք, որով այդ զգացմունքն ունեցողը իմաստավորում է իր կյանքը և հանուն որի պատրաստ է դիմելու իր շահերի և նույնիսկ անձի զոհաբերման: [[Սեր|Սիրո]] դրսևորումները մոր, երեխաների, հակառակ սեռի ներկայացուցչի, հայրենիքի, այլ մարդկանց նկատմամբ, անշուշտ էականորեն տարբեր զգացմունքներ են, թեև այդ բոլոր տեսակների համար բնորոշ է վերը նշված հիմնական առանձնահատկությունը` սիրո առարկան բարձրագույն արժեք և կյանքը իմաստավորորող գործոն համարելը:
Տող 33 ⟶ 40՝
== Զգացմունքներ բարոյական ==
Բարոյական զգացմունքները այն [[դիրքորոշում|դիրքորոշումների]] սուբյեկտիվ [[ապրումներ|ապրումներն]] են,որ մարդիկ տածում են [[բարոյական նորմեր|բարոյական նորմերի]], դրանք իրագործող կամ խախտող գործողությունների նկատմամբ: Բարոյական զգացմունքների օրինակներ են`պարտքի, ընկերասիրության, [[Հայրենասիրություն|հայրենասիրության]],սիրո, [[ատելություն|ատելության]],ցավակցության,[[համակրանք|համակրանքի]] և այլ զգացմունքները:
 
Բարձրագույն զգացմունքների ոլորտում բարոյականութան զգացմունքը զբաղեցնում է հատուկ տեղ: Բարոյական զգացմունքներն առաջանում և զարգանում են մարդկանց ընդհանուր գործունեության ընթացքում և փորձում են ազդել տվյալ [[հասարակություն|հասարակությունում]] փաստացի տիրապետող բարոյական նորմին: Նրանք առաջանում են իրենց սեփական և այլ անձանց [[վարք|վարքի]] և [[արարք|արարքների]] ազդեցության տակ: Այդ ապրումներն ինքնատիպ հետևանքի արարքների գնահատականն է, նրանց համապատասխանեցումը կամ անհամապատասխանեցումը բարոյականության նորմերին, որոնց մարդը համարում է կարևոր իր և մյուսների համար: Դրական արարքների գնահատականը ծնում է մարդու մոտ բավարվածության զգացմունք, բացասականը` ներքին բողոք:
 
Բարոյական զգացմունքներին վերաբերվում են [[համակրանք|համակրանքի]] և [[հակակրանք|հակակրանքի]], [[կախվածություն|կախվածության]] և օտարացման, հարգանքի և անտեսման, ընդունելիության և անշնորհակալության, սիրո և ատելության զգացմունքները:
Բարոյական զգացմունքների շարքում հատուկ տեղ կարելի է առանձնացնել ընկերության, սիրո և [[Խիղճ|խղճի]] զգացմունքները:
 
Բարոյական զգացմունքի յուրահատկությունը նրանց գործածելիությունն է, այսինքն վառ արտահայտված բեմական [[բնավորություն|բնավորությունը]]: Դրանք իրականացվում են ոչ միայն [[մտահղացում|մտահղացումներում]] և ապրումներում, այլ նաև ակտիվ գործունեության մեջ, որում մարդը տալիս է իր ողջ ուժը և էներգիան: Զգացմունքը կարող է երկար ցուցաբերվել նաև ամենօրյա կյանքում:
 
== Զգացմունքներ գեղագիտական ==
Գեղեցկության կամ տգեղության, ողբերգականի կամ կոմիկականի, [[հումոր|հումորի]], [[ծաղր|ծաղրի]], սքանչացման և այլ ապրումներ, որ մարդն ունենում է երևույթների կամ մարդկանց գեղագիտական (հակագեղագիտական) կողմերն ընկալելիս: Արարքները ևս, բացի բարոյական զգացմունքներից, առաջ են բերում նաև գեղագիտական զգացմունքներ:
 
Գեղագիտական զգացմունքն առաջանում և զարգանում է մարդու կողմից լավագույնի ընդունմամբ և ստեղծմամբ: Քանի անգամ մենք չենք հիացել բնության գեղեցկությամբ և արվեստի գլուխգործոցով, մենք ուզում ենք կրկին և կրկին վայելել այն: Գեղեցիկը գրավում է մեծ չափով, ինչքան մարդն ավելի խորն է մտնում գեղեցիկի մեջ, այնքան շատ է այն հասկանում:
 
Էսթետիկական զգացմունքն առաջանում է ոչ միայն գեղեցկության ընդունմամբ: Բարոյական գեղեցիկը ծնում է էսթետիկական զգացմունք: Մենք ոչ հաճախ ենք հիանում գեր բարոյական [[Անձ|անձի]] ի հայտ գալով` ովքեր ապրում են ի օգուտ շրջապատի: Այդպիսի մարդիկ մեզ մոտ խորհուն հարգանքի զգացմունք են ծնում: Այդ օրինակով ներկայացված զգացմունքի բաժանումն առանձին տեսակների` հանդես է գալիս մի քանի պայմանական աստիճանով:
 
Տող 46 ⟶ 58՝
Աշխատանքային, խաղային կամ որևէ այլ տեսակի գործունեության ընթացքիև արդյունքների հետ կապված զգացմունքները`
*բավարարվածությունը,
*հրճվանքը.,
*հափշտակվածությունը, և այլն:
 
== Զգացմունքների ամբիվալենտություն ==
Որևէ առարկայի, երևույթի կամ [[մարդ|մարդու]] նկատմամբ տածվող հուզական [[դիրքորոշուն|դիրքորոշման]] երկակի բնույթը, հակադիր գգացմունքների միավորումը մեկ բարդ դիրքորոշման մեջ: Օրինակ, սիրելի [[Անձ|անձը]] մեզանում միաժամանակ կարող է առաջ բերել և՛ [[հիացմունք]], և՛ [[զայրույթ]]: [[Խանդ|Խանդն]] իր մեջ ներառում է ինչպես սիրո, այնպես էլ ատելության տարրեր: Միաժամանակ կարելի է գտնվել ուրախ և թախծոտ [[հոգեվիճակ|հոգեվիճակում]]: [[Զգացմունքներ|Զգացմունքների]] և [[հույզեր|հույզերի]] ամբիվալենտությունը (երկարժեքությունը) ներքին [[կոնֆլիկտ|կոնֆլիկտի]] դրսևորում է։
 
«[[Ամբիվալենտություն]]»տերմինը տերմինն առաջարկել է շվեյցարացի հոգեբույժ էԷ. Բլեյլերը:
 
== Զգացմունքների համառոտ նկարագրությունը ==
Զգացմունքը, ինչպես մարդու հուզական հարաբերությունները, ըստ բազմատեսակ հայտնությունների և իրականության կողմերի, արտահայտվում է [[բնավորություն|բնավորության]] վերաբերմունքի յուրահատկություններով, տվյալ մարդու`նրա մտավոր [[համոզմունք|համոզմունքներով]] և նրա ներքին աշխարհով:
Զգացմունքը չափազանց տարատեսակ և բազմանկյուն է, ինչպես իր բովանդակությամբ, այնպես էլ իր նշանակությամբ: Երբ [[19-րդ դար|19-րդ դարի]] [[Հոգեբան|հոգեբանները]] փորձել են ստեղծել զգացմունքների հավաքածու, նրանք բախվել են մեծ դժվարությունների, քանի որ զգացմունքների նրբությունը և տարբերակումներն անվերջ են:
 
Անձնական և հասարակական կյանքում նոր պայմանները, նոր հանգամանքները ծնում են նոր զգացմունքներ: Նորը` իր բնավորությամբ և բովանդակությամբ գործունեության աղբյուրն է նոր ապրումների և ձևավորումն է նոր զգացմունքների: Զգացմունքները դասակարգվում են ոչ միայն ներածությամբ, այլ նաև ուժով: Ուժով ձգտելը օբյեկտին, արտահայտվում է [[կիրք|կրքով]] և տարվածությամբ:
 
Զգացմունքների հատուկ խումբը ներառում է բարձրագույն զգացմունքները` բարոյական, գեղագիտական,բանական:
Մտավոր գործունեության գործընթացում առաջացած [[ապրումներ|ապրումները]] նշանակում է ինտելեկտուալ զգացմունք: Այդ զգացմունքի օրինակն է հետաքրքրությունը, զարմանքը, վստահությունը, խնդրի ճիշտ որոշման և անհաջողության կասկածի, նոր զգացողության արթնացումը` ավելի խորը գիտելիքներ փնտրելու համար:
Բավարարության զգացմունքն առաջանում է աշխատանքի հետևանքից:
 
Բանական զգացմունքին է վերաբերվում, նաև [[հումոր|հումորի]] և հեգնանքի զգացմունքը, որտեղ հանդես է գալիս մարդու վերաբերմունքը ճանաչողներին և գնահատվող օբյեկտին:
 
Հումորի զգացմունքներն ցուցաբերվում են տեսիլքով կամ դեմքին, որը մի կողմից գնահատվում է դրական, և առաջանում է բարեհոգի ծիծաղ: Հումորի զգացմունքը տիպիկ է բարեհոգի մարդկանց, ովքեր սիրում են կյանքը և նրբությունը զգացողներին, ինչպես գեղեցիկը, այնպես էլ անվնաս թերություները և թուլությունները: Հեգնանքի զգացմունքն արտահայտումն է սուր կրիտիկական վերաբերմունքն աշխարհին, մարդկանց և ինքն իրեն: Հեգնանքում իսկապես գնահատվում է իդեալական [[դիրքորոշում|դիրքորոշումը]]: Բանական զգացմունքներին է պատկանում նաև պայքարը նորի և առաջընթացի համար: Նա բեկվում է բոլոր ճանաչողական արվեստի գործունեության ոլորտում` [[գիտություն|գիտության]] և [[տեխնիկա|տեխնիկայի]], [[մշակույթ|մշակույթի]] և [[արվեստ|արվեստի]]:
 
Բարձրագույն զգացմունքները մարդու մոտ առաջանում են բավարարվածության կամ չբավարարվածության հիմքի վրա` նրա բարձր հոգևոր [[Պահանջմունքների տեսությունը|պահանջմունքներում]]:
 
Մարդու գոյության տասնյակ հազարավոր տարիները բնորոշված են նրա գիտակցական գործունեությամբ։ Արարելու, բովանդակալից ապրելու նրա ձգտումը կապված է գլխավորապես նրա [[հոգեվիճակ|հոգեվիճակներից]], զգացմունքային վերաբերմունքից շրջապատող առարկայական աշխարհի և երևույթների նկատմամբ։
Հուզազգացմունքայնության արտաքին նշանները տարբերակված են՝ միմիկ (դեմքի մկանների շարժումներ) և [[մնջախաղ]] (մարմնի մասերի շարժումներ) ռեակցիաներ։ Այլ խոսքով մարդկային զգացմունքները բնորոշվում են նրա արարքների բարդ համալիրի, բառերի և նրանց հետ կապված [[էքսպրեսիա|էքսպրեսիայի]] միջոցով (միմիկա, պանտոմիմիկա, [[ինտոնացիա]] և այլն)։
 
Մարդու ցանկացած գործունեություն սերտորեն կապված է զգացմունքների հետ։ Այս կամ այն ձևով արտահայտելով իր զգացմունքները՝ [[Անձ|անձը]] հուզական ազդեցություն է թողնում շրջապատի մարդկանց վրա։ Հաջողությունները կամ անհաջողությունները գործունեությունում առաջացնում են համապատասխան զգացմունքներ։ Մեծ դեր են կատարում զգացմունքները մարդու իմացական գործունեության մեջ, որը և որոշում է նրա ակտիվությունը և պասիվությունը։
 
Առաջին դեպքում (ակտիվ-ստենիկ) զգացմունքները բարձրացնում են մարդու կենսագործունեությունը, ուժ են հաղորդում նրան և մղում ակտիվ գործունեության։
 
Երկրորդ դեպքում (պասիվ-աստենիկ) զգացմունքները թուլացնում են մարդու կենսագործունեությունը, նրա [[կամք|կամքը]], ջանասիրությունը։ Զգացմունքայնության վերոհիշյալ ձևակերպումները պայմանավորված են անհատական որոշակի առանձնահատկություններով և մասնավորապես՝ տվյալ անձի համար իրեն հատուկ վարքագծով։ Կարևոր են նաև այն հանգամանքները, որոնցում առաջանում են մարդու զգացմունքները;
Ցանկացած գործունեության ընթացքում, նրա որոշակի փուլերում, բացահայտվում է զգացմունքային որոշակի հակադրություն, լարվածություն([[ստրես]]) և լիցքաթափում, կրիտիկական վիճակներ, որոնք հանգում են հաջողության կամ անհաջողության։ Աովորաբար մարդը նման վիճակներ կրում է պատասխանատու ելույթներից առաջ (քննություններ, մրցումներ և այլն)։
 
Երևույթի ուժն ու խորությունը խիստ կախված են մարդու նախասիրություններից, հայացքներից, [[համոզմունք|համոզմունքներից]], ինչպես նաև նրա կենսական հիմնական հարաբերություններից՝ առարկայական աշխարհի և երևույթների հետ։
 
Մարդու կյանքում զգացմուքայնությունը իր արտահայտությունը գտնում է ընթացքի առանձնահատկության և մարդու վարքագծի ու գործունեության վրա ունեցած ազդեցության տարբերությամբ։ Դրանք են՝ [[տրամադրություն|տրամադրությունը]], էֆեկտները, [[կիրք|կրքերը]]։
 
Հոգեբանության մեջ տարբերվումտարբերում են զգացմունքների երկու տեսակ՝
* ստորին
* բարձր։
 
Այն զգացմունքները, որոնք կապված են անձի միայն ֆիզիոլոգիական պահանջմունքների բավարարման հետ, անվանվում են ստորին զգացմունք (սովը, կշտանալը, ծարավը, սրտխառնոցը և այլն)։ Նրանք ազդարարում են մարդու ֆիզիկական վիճակի բավարարվածության մասին։
Բարձր զգացմունքները ներառում են մարդու հոգևոր կյանքի բարդ և կարևոր կողմերը՝ [[բարոյականություն|բարոյականությունը]], [[վարք|վարքի]] [[մշակույթ|մշակույթը]], գե֊ղագիտական զգացմունքները։ Դրանք համեմատաբար բարդ են և ունեն հարուստ բովանդակություն։ Զգացմունքների այս տեսակը հնարավորություն է տալիս որոշելու մարդու [[բնավորություն|բնավորությունը]], [[Խառնվածք|խառնվածքը]], [[Ընդունակություններ|ընդունակությունները]], [[հետաքրքրություն|հետաքրքրությունները։]] Բարձր զգացմունքների բաղադրիչները զուգակցելով՝ ավելի ցայտուն են արտահայտվում [[Արվեստ|արվեստում]], որտեղ բարոյականի, ինտելեկտուալի և գեղագիտականի համադրումից ստեղծվում է արվեստի ստեղծագործությունը։
Բարձր զգացմունքները ներառում են մարդու հոգևոր կյանքի բարդ և կարևոր կողմերը՝ [[բարոյականություն|բարոյականությունը]], [[վարք|վարքի]] [[մշակույթ|մշակույթը]], գե֊ղագիտական զգացմունքները։ Դրանք համեմատաբար բարդ են և ունեն հարուստ բովանդակություն։ Զգացմունքների այս տեսակը հնարավորություն է տալիս որոշելու մարդու [[բնավորություն|բնավորությունը]], [[Խառնվածք|խառնվածքը]], [[Ընդունակություններ|ընդունակությունները]], [[հետաքրքրություն|հետաքրքրությունները։]] Բարձր զգացմունքների բաղադրիչները զուգակցելով՝ ավելի ցայտուն են արտահայտվում [[Արվեստ|արվեստում]], որտեղ բարոյականի, ինտելեկտուալի և գեղագիտականի համադրումից ստեղծվում է արվեստի ստեղծագործությունը։
 
== Ներքին զգացողություն ==
Ներքին զգացողությունը ինչ– որինչ–որ բանի հանդեպ բնազդական էմոցիոնալ ռեակցիան է։ Այն կարող է լինել բացասական (անհանգստության զգացողություն) կամ դրական (վստահելու [[զգացողություն]])։ Նման զգացողությունը ընդհանուր առմամբ համարվում է գիտակից [[միտք|մտքի]] կողմից չկառավարվող զգացմունք և ավելի շուտ բնազդային, քան բանական դրսևորում։ Ներքին զգացողություն արտահայտությունը կարելի է կիրառել որպես կարճ տերմին՝ նկարագրելու անհատի որջախոհությունը, այն [[ըմբռնում|ըմբռնումը]], թե "«ինչն է ճիշտ անելը"», օրինակ վիրավոր անցորդին օգնելը,մութ նրբանցքներով չանցնելը և ընդհանրապես տվյալ իրավիճակում բնազդական զգացմունքներով առաջնորդվելը։ Այն կարող է նաև վերաբերվել պարզ տարածված արտահայտությունների, որոնք միշտ ճիշտ են՝ "«[[Ջուր|ջուրըջուր]]ը թաց է"», "«[[Կրակ|կրակըկրակ]]ը տաք է"», կամ այն կարող է վերաբերվելվերաբերել այն մտքերին, որոնք [[անհատ|անհատը]]ն ընդունում է բնազդաբար՝ առանց հաշվի առնելու ճիշտը։
 
== Ծանոթագրություններ ==
Տող 86 ⟶ 112՝
== Աղբյուրներ ==
* {{cite book|author=Նալչաջյան Ա․ Ա․|title=Հոգեբանական բառարան||location=Երևան||edition=Լույս||year=1984 թ.||page=240}}
 
[[Կատեգորիա:զգացմունքներ]]
[[Կատեգորիա:Հոգեբանություն]]
[[Կատեգորիա:զգացմունքներԶգացմունքներ]]
[[Կատեգորիա:Ֆենոմենոլոգիա]]
[[Կատեգորիա:հոգեբանություն]]