Սղնախ ամրոց
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Սղնախ (այլ կիրառումներ)
Կիկլոպյան ամրոց, գտնվում է Հայաստանի Շիրակի մարզի Քեթի գյուղից 2 կմ հյուսիս-արևմուտք, ծովի մակերևույթից 2000 մ բարձրության վրա։ Այն տեղադրված է Շիրակի լեռնաշղթայի «Սղնախներ» կոչվող երկու բարձունքների գագաթներին, որոնք շրջապատի նկատմամբ ունեն գերիշխող դիրք։
 Քեթիի կիկլոպյան ամրոց | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | մշակութային արժեք և ամրոց |
| Տեղագրություն |  Հայաստան |
| Հասցե | Շիրակի մարզի Քեթի գյուղից 2 կմ հյուսիս-արևմուտք, բարձր լեռան վրա, նույնանուն սարին |
| Վարչական միավոր | Քեթի[1] |
| Երկիր | Հայաստան[1] |
| Կառուցված | Ք.Ա. 3-րդ հազարամյակ |
| Բաց է հանրության համար | այո |
| |
ՆկարագրությունԽմբագրել
Հարավարևելյան ամրաշինությունը փոքր է, զբաղեցնում է 600 մ2 տարածություն և մյուսից բաժանվում է թամբաձև գոգավորությամբ։ Հյուսիս-արևմտյանը՝ միջնաբերդը, ավելի մեծ է և զբաղեցնում է 1.2 հեկտար տարածություն։ Այն պարսպապատված է և ունի բլրի եզրագծին համապատասխան հատակագիծ։ Գլխավոր մուտքի մոտ պարիսպը ամրացված է երկու քառանկյունի փոքր աշտարակներով։ Բարձունքի հյուսիսային և հյուսիս-արևելյան կողմերում կան չորս շարք ղարավանդապատեր, որոնք պաշտպանել են բարձունքի լանջերը։ Նման երկու շարք դարավանդապատեր նկատվում են և հարավ-արևմտյան լանջերին։ Հարավ-արևելյան ամրաշինության հյուսիսային կողմից սկսվող և նույն ուղղությամբ ձգվող պարիսպը միաշար է ու դրված է թեք լանջերին կառուցված հարթակների վրա։ Այն ունի մոտ 110 մետր երկարություն։ Չնայած այլ հատվածներում դրա մնացորդները չեն պահպանվել, սակայն, տեղանքից ելնելով, ամրոցը զբաղեցրել է շուրջ 7 հեկտար տարածություն, որի ներսում գտնվել են վերոհիշյալ երկու ամրաշինությունները։ Այս երկու ամրաշինությունները ներառված են եղել մի ընդհանուր համալիրում։
Միջնաբերդն առավել լավ պաշտպանված կառույց է։ Բացի նշված պարսպից և դարավանդների վրա կառուցվա ծ պաշտպանական համակարգից, այն ունի նաև առանձին հատվածներում ներս և դուրս ընկած մասեր և կեղծ աշտարակներով պարիսպ, որը շարված է արանքները մանր քարերով լցված բնական որձաքարի երկու շարքով։ Պարսպի լայնությունն է 1.8 մ (երբեմն հասնում է 4 մետրի) և կառուցված է լեռան գագաթի եզրագծով, որն առանձին հատվածներում կցված է անմատչելի ժայռերին։ Միջնաբերդն ունի երկու մուտք։ Առաջինը գտնվում է պարսպի հ յուսիս-արևմուտքում և երկու կողմերից պաշտպանված է խոշոր որմահերցերով, որոնք ունեն 4-7 մ երկարություն և 1 մ լայնություն։ Միջնաբերդի պաշտպանական համալիրը լրացուցիչ ամրացված է մուտքից 12 մ հեռավորությամբ կառուցված անկյունաձև և մուտքից 20 մ հեռավորության վրա գտնվող 60 մ երկարությամբ հյուսիսից հարավ ձգվող խուլ պատով։ Սրանց ներառած տարածությունները կատարել են «քարե պարկի» դեր, ուր թշնամին ներխուժելու դեպքում հանդիպում էր խուլ պատերի և չորս կողմից ընկնում հարվածի տակ։ Ամրաշինական այս հնարքը տարածված էր Հայաստանի ուշ բրոնզի և երկաթի ժամանակաշրջանի[2], ինչպես նաև ուրարտական[3] ամրոցներում։ Երկրորդ մուտքը գտնվում է միջնաբերդի արևմտյան պարսպի հարավային հատվածում և ունի 2 մ լայնություն։
Այն ներսի կողմից պաշտպանված է 17 մ երկարությամբ երկու զուգահեռ պատերով, որոնք, հավանաբար, նույն «քարե պարկի» դերն են կատարել։ Այսպիսի «դռներ-միջանցքներ» հանդիպում են հյուսիս-արևելյան Հայաստանի նշված ժամանակաշրջանի մի շարք ամրոցներում, որոնք կառուցված են պարսպի արտաքին կողմում, երբեմն էլ ներսում[4]։ Միջնաբերդում և պահակային ամրոցում պահպանվել են բազմաթիվ ուղղանկյունաձև կացարանների հետքեր, իսկ դրանց միջև եղած տարածությունում այդպիսիք բացակայում են։