Սենեքերիմ Մելքոնյան
| Այս հոդվածն աղբյուրների կարիք ունի։ Դուք կարող եք բարելավել հոդվածը՝ գտնելով բերված տեղեկությունների հաստատումը վստահելի աղբյուրներում և ավելացնելով դրանց հղումները հոդվածին։ Անհիմն հղումները ենթակա են հեռացման։ |
- Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Մելքոնյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։
Սենեքերիմ Արշակի Մելքոնյան (օգոստոսի 31, 1929, Թորոսգյուղ, Հայաստան - սեպտեմբերի 24, 2015,Հայաստան), հայ լեզվաբան, բանասիրական գիտությունների թեկնածու, պրոֆեսոր, հայոց լեզվի ոճաբանության հիմնադիր, թումանյանագետ։
Սենեքերիմ Մելքոնյան | |
|---|---|
| Ծնվել է | օգոստոսի 31, 1929 Թորոսգյուղ, Հայաստան |
| Մահացել է | սեպտեմբերի 24, 2015 (86 տարեկան) |
| Մասնագիտություն | լեզվաբան |
| Հաստատություն(ներ) | Գյումրու պետական մանկավարժական ինստիտուտ |
| Ալմա մատեր | Գյումրու պետական մանկավարժական ինստիտուտ |
| Գիտական աստիճան | բանասիրական գիտությունների թեկնածու (1955) |
| Տիրապետում է լեզուներին | հայերեն |
Կենսագրություն
խմբագրելՍենեքերիմ Մելքոնյանը ծնվել է 1929 թվականի օգոստոսի 31-ին՝ Շիրակի մարզի Թորոս գյուղում։ Բարձրագույն կրթությունն ստացել է Գյումրու (նախկինում՝ Լենինականի) Մ. Նալբանդյանի անվան պետական մանկավարժական ինստիտուտի լեզվագրական ֆակուլտետում, որն ավարտել է գերազանցության դիպլոմով։ Այնուհետև ուսումնառությունը շարունակել է Կիևի պետական համալսարանի լեզվաբանական առարկաների դասախոսների պատրաստման դասընթացներում։
Կոչումներ
խմբագրելԳիտական աստիճաններ և կոչումներ
- 1955թ․ – Բանասիրական գիտությունների թեկնածու
- 1960թ․ – Դոցենտ
- 1991թ․ – Պրոֆեսոր
1952 թվականից մինչ իր կյանքի ավարտը՝ 2015 թվականը, աշխատել է Գյումրու պետական մանկավարժական ինստիտուտում (այժմ՝ Շիրակի պետական համալսարան), երկար տարիներ ղեկավարել է հայոց լեզվի ամբիոնը, եղել լեզվագրական ֆակուլտետի դեկան։
Գիտական գործունեություն
խմբագրելՆրա գրչին է պատկանում հայոց լեզվի ոճաբանության առաջին բուհական դասագիրքը։ Հեղինակել է 5 մենագրություն և ավելի քան 80 գիտական հոդվածներ, որոնք տպագրվել են ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ արտերկրում՝ հայագիտական հանդեսներում, ժողովածուներում և մամուլում։ Նրա ուսումնասիրությունները հիմնականում վերաբերում են գեղարվեստական լեզվին, թումանյանագիտությանը, հայոց լեզվի պատմությանը, բառագիտությանը, շարահյուսությանը և ոճաբանությանը։
Նրա նպատակը ոչ թե սոսկ քերականական իրողությունների բացահայտումն էր (օրինակ՝ այս մակդիրը կամ բառը գործածել է բանաստեղծը), այլ դրանց դերի ու նշանակության ուսումնասիրությունը՝ ստեղծագործության գեղարվեստական ամբողջության մեջ։ Նա կարևորում էր, որ բուհերում և դպրոցներում դասաժամեր հատկացվեն հայոց լեզվի ոճաբանությանը, որպեսզի աշակերտները կարողանան խորապես ըմբռնել լեզվական միջոցների ազդեցությունն ու գործառույթը գրական ստեղծագործություններում։
Մանկավարժական գործունեություն
խմբագրելԵրկար տարիներ դասավանդել է Գյումրու պետական մանկավարժական ինստիտուտում, զբաղեցրել է հայոց լեզվի ամբիոնի վարիչի, ինչպես նաև լեզվագրական ֆակուլտետի դեկանի պաշտոնները։ Իր մանկավարժական գործունեության ընթացքում պատրաստել է բազմաթիվ ուսանողների, որոնք հետագայում դարձել են լեզվաբաններ, գրականագետներ և մանկավարժներ։ Նա եղել է նաև ՀՀ կրթության և գիտության նախարարությանն առընթեր հայոց լեզվի ուսումնամեթոդական խորհրդի անդամ, գիտական ղեկավար և պաշտոնական ընդդիմախոս թեկնածուական ատենախոսությունների համար։
Աշխատություններ
խմբագրելՍ․ Մելքոնյանը մեծապես նպաստել է թումանյանագիտության զարգացմանը։ Նրա գլխավոր աշխատանքներից են՝
• «Թումանյանի պոեզիայի լեզուն և ոճը» (1969), • «Հովհ. Թումանյանը և արևելահայ գեղարվեստական գրականության լեզուն» (1986),
•Թումանյանի հոգու կենսագրությունը։ Քառյակաշարը որպես քնարական պոեմ,Գյումրի, Դպիր, 2004։ ISBN 9993058246, ISBN 9789993058243
Հոդվածներ
խմբագրել- Բառական հոմանիշների ոճական կիրառությունը գեղարվեստական լեզվում. Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների, № 4, է. 11-23
- Բառային համանունների կիրառությունը գեղարվեստական խոսքում. Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների, № 12, է. 42-52
- Գեղարվեստական լեզվի բառապաշարի հարստացումը Հովհ. Շիրազի ստեղծագործություններում. Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների, № 2, է. 25-36
- Հովհ. Թումանյանը և հայ գեղարվեստական գրականության լեզվի զարգացումը. Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների, № 9, է. 23-40
- Հովհաննես Թումանյանի լեզվի էվոլյուցիան 80-90-ական թվականներին. Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների, № 8, է. 26-37
Հոդվածներ՝տպագրված ամսագրերում և ժողովածուներում
խմբագրել- 1. Հովհ. Թումանյանի լեզվագիտական հայացքները, ՀՍՍՀ Տեղեկագիր, 1959, թ.6
- 2. Հովհ. Թումանյանի ստեղծագործական լաբորատորիայից, Սովետական գրականություն, 1960, թ.2
- 3. «Լոռեցի Սաքոն» պոեմի ստեղծագործական պատմության մի քանի հարցեր, Սովետական գրականություն, 1975, թ.5
- 4. Հովհ. Թումանյանը և հայ գեղարվեստական գրականության լեզվի զարգացումը, ՀՍՍՀ ԳԱ Լրաբեր, 1977, թ.9
- 5. Հովհ. Թումանյանի լեզվի էվոլյուցիան 80-90-ական թվականներին, ՀՍՍՀ ԳԱ Լրաբեր, 1979, թ.8
- 6. Թումանյանը Չարենցի գնահատմամբ, Չարենցյան ընթերցումներ, 1997, Գյումրի
- 7. Նարեկացիական ճառագումներ թումանյանական աշխարհում, ՀՀ ԳԱԱ Շիրակի հայագիտական հետազոտությունների կենտրոն, 2011, թ.14
- 8. «Թմկաբերդի առումը» պոեմի հրատարակումը հետաձգելու և հարակից հարցերի մասին, ՀՀ ԳԱԱ Շիրակի հայագիտական հետազոտությունների կենտրոն, 2014, թ.17
Հոդվածներ և գրախոսականներ (տպագրված լրագրերում)
խմբագրել- 1. Հ. Թումանյանի մի նորահայտ ձեռագիր, «Բանվոր», 1962, ապրիլի 10
- 2. Հ. Թումանյան և Սայաթ-Նովա, «Բանվոր», 1963, մայիսի 23
- 3. Հ. Թումանյանի մի նորահայտ ձեռագիր, «Բանվոր», 1962, ապրիլի 10
Պարգևներ և կոչումներ
խմբագրել- 1984 – ՀՍՍՀ Բարձրագույն դպրոցի վաստակավոր գործիչ
- Պարգևատրվել է «Աշխատանքի վետերան», «Բարեխիղճ աշխատանքի համար» մեդալներով
- 2009 – ՀՀ կրթության և գիտության նախարարության բարձրագույն պարգև՝ «Ոսկե մեդալ»
Անձնական կյանք
խմբագրելԲացի գիտական գործունեությունից, Սենեքերիմ Մելքոնյանը մեծապես հետաքրքրված էր հայ գրականության պատմությամբ, դասական և ժամանակակից հեղինակների ստեղծագործություններով։ Նա իր ողջ կյանքը նվիրել է լեզվաբանությանը, ուսուցչությանը և թումանյանագիտությանը։