Սաքայի դարաշրջան
Սաքայի դարաշրջան (Շակա[1]),կամ Շալիվահանայի դարաշրջան(Շալիվահանա Շակա[1]), Արեգակնային տարիների հաշվման համակարգը[1], որը տարածված է Հնդկաստանում և Կամբոջայում մ. թ. 78 թվականի մարտի 15-ից, երբ Սատավահանա դինաստիայի տիրակալը Գաուտամիպուտրա Սատաքարնի անունով (ավելի հայտնի է Շալիվահանա գահի անունով) ջախջախեց կիսաքոչվոր սակա ցեղերին, որոնք կազմեցին հնդկա-սկյութական թագավորությունը։ Օրացուցային նպատակներով դարաշրջանի սկիզբ է համարվում մ. թ. 78 թվականի գարնանային գիշերահավասարը (մարտի 22)[2]։
Այնուամենայնիվ, հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ հնդկական օրացույցներում օգտագործվում էր ոչ թե արևադարձային տարի, այլ մեկ տարի մի փոքր ավելի երկար, քան ասիրեալը (մ.թ. 500 թ. հնդկական տարվա տեւողությունը սահմանվել է 365,258756 օր)[3], ժամանակի ընթացքում Սակա համակարգի համաձայն Նոր տարին երկու-երեք օրվա անհամապատասխանությամբ տեղափոխվեց ապրիլի 12։ Հնդկաստանի միասնական ազգային օրացույցում Նոր տարին վերադարձվում է գարնանային գիշերահավասարի դիրքին։ 1970 թվականը համապատասխանում է Շալիվահանայի դարաշրջանի 1892-1893 թթ. Այնուամենայնիվ, հնդկական ավանդույթում ընդունված է ոչ թե հերթական, այլ տարիների քանակական հաշիվ, ուստի նշված տարիները նշանակվում են 1891-1892 թթ. Հնդկաստանի միասնական ազգային օրացույցը և Կամբոջայի բուդդայական օրացույցը հիմնված են Սակայի դարաշրջանի վրա[2]։
Ճավա կղզում Սակայի դարաշրջանն անփոփոխ է եղել 1555 տարի մինչև 1633 թվականը, երբ դրա հիման վրա մշակվել է ճավայական օրացույցը (Ջավայում Շակա օրացույցի ներմուծումը կապված է մշակութային հերոս Աջի Սակայի հետ)։ Սա պետք է հիշել հին ինդոնեզական արձանագրությունները կարդալիս։ Օրինակ, Ֆիլիպիններում հայտնաբերված ամենահին արձանագրությունը թվագրվում է Սակայի դարաշրջանի 822 թվականին (900 թ.)[4]:
Արեգակնային տարիների Շալիվահանայի դարաշրջանը փոխարինեց Վիկրամադիտիայի (Սամվաթ) դարաշրջանին, որտեղ հաշվարկը հիմնված էր լուսնային տարիների վրա[1]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 «Шаливагана». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ 2,0 2,1 Government of India (1955), «The Saka Era», Report of the Calendar Reform Committee, էջեր 255–256, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 7-ին, Վերցված է 2023 թ․ մարտի 31-ին
- ↑ Government of India (1955), «Preface», Report of the Calendar Reform Committee, էջեր viii, Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 7-ին, Վերցված է 2023 թ․ մարտի 31-ին
- ↑ Shaka // Погадаев, В. Малайский мир (Бруней, Индонезия, Малайзия, Сингапур). Лингвострановедческий словарь. М.:"Восточная книга", 2012, с.596