Ջրհոր (ջրատեխնիկական կառույց)

Ջրհոր, գրունտային ջրերի արդյունահանման համար նախատեսված ջրատեխնիկական կառույց՝ սովորաբար ներկայացված ամրացված պատերով ուղղահայաց փոսով և ջուրը մակերևույթ բարձրացնող մեխանիզմով (պարանին, «ամբարձիչ»-ձողին, շղթային ամրացված դույլով կամ պոմպերով)։

Ճախարակով ծածկած ջրհոր

Ջրհորը հորատանցքից տարբերվում է նրանով, որ այն ավելի լայն է, քանի որ, որպես կանոն, փորվում է ձեռքով։ Ջրհորի տեղը որոշելու ժողովրդական ձևը բիոլոկացիան է։ Ճարտարագիտական երկրաֆիզիկայի ձևերը, ինչպիսիք են էլեկտրական և սեյսմիկ հետազոտությունները, թույլ են տալիս ստուգել գրունտային ջրերի դիրքը նախագծում և ջրհորներ փորելու համար ընտրել ամենաբարենպաստ վայրերը։ Գրունտային ջրերն առանձնացվում են էլեկտրական դիմադրողականության մինչև 10-50 Օմ*մ-ի իջեցմամբ և երկայնական ալիքի արագության մինչև 1 600-1 800 մ/վ բարձրացմամբ։

ԽՍՀՄ-ում և հնարավոր է` նաև աշխարհում, ամենախորը փորված ջրհորները Կարակումներում էին։ Նրանցից շատերը 100 մետրից ավելի խորություն ունեին, մեկը` նույնիսկ 270 մետր։

Ջրհորի տեսակներ

«Կռունկով» ջրհոր

Ջրհոր Պինեգայում

Ջրհորները տարբերվում են գրունտային ջրերի մակարդակով և ծավալով։

• Շադուֆ, ջրհոր, որից ջուրը դուրս է բերվել ամբարձիչի լծակային համակարգով և օգտագործվել հին եգիպտացիների կողմից հողը ոռոգելու նպատակով։
• Ռուսական ջրհոր, ծածկված գերանակապ հանքահոր ճախարակով, որի շղթային կցված է բադյա կամ դույլ։ Թմբուկը պտտվում է կոթով, սակայն հնարավոր է՝ անիվը պտտվի միևնույն առանցքի վրա, ինչպես թմբուկը։ Որպեսզի դույլը խորը ջրհոր իջեցնելիս չհավաքի շատ մեծ արագություն և ջրի մեջ հպվելիս չվնասվի, օգտագործվում է ժապավենաձև արգելակ։ Որպեսզի դույլը չլողա մակերևույթին և արագ ջուր առնի, դույլի պատի վերին մասում ամրացվում է փոքր բեռ (ծանրության կենտրոնը տեղափոխելու համար)։
• Այսպես կոչված «կռունկ», որը մոտիկ տարածվող գրունտային ջրերի տեղակայման վայրում կիրառվող ջրհորի լծակավոր տեսակ է։
• Արքիմեդի պտուտակով ջրհոր, որն օգտագործվում է պտուտակի օգնությամբ ջրի շարունակվող մատակարարման համար։ Այն պտտեցնում է էշը։
• Աբիսինյան կամ նորտոնովյան ջրհոր, արտեզյան ջրհորի տեսակ՝ կազմված 25-63 մմ տրամագծով խողովակից։ Խողովակը տեղադրվում է ջրապարունակ շերտում գայլիկոնի միջոցով և մատակարարվում մակերեսային պոմպով։

Ջրհորները սլավոնների շրջանում

Մինչև 20-րդ դարի սկիզբը ջրհորը կառուցվում էր փայտե (հիմնականում կաղնու) շրջանակով։ Սովորաբար ջրի բարձրացման փայտակերտվածքի վրա տեղադրվել է դարպաս կամ ամբարձիչ։ Ջրհորի բացվածքը փակված էր կափարիչով։

Միայնակ գործող ջրհորի դեբիտ

Գրունտում տեղադրված միայնակ գործող ջրհորի դեբիտը որոշվում է հետևյալ բանաձևով․

$Q={\frac {\pi k(H_{c}^{2}-H_{d}^{2})}{\ln {\frac {R_{d}}{r}}}}$, որտեղ $k$ -ն ֆիլտրման գործակիցն է, $H_{c}$ -ն՝ գրունտային ջրի դադարի վիճակագրական մակարդակը, $H_{d}$ -ն՝ դինամիկ մակարդակը (ջրհորից պոմպային քանակի $Q$ ժամանակի մեկ միավորի գործընթացում), $R_{d}$ -ը՝ 250-500 մ-ը՝ ավազե գրունտների համար, 700 մ-ը՝ խոշորահատիկ ավազուտների համար, $r$ -ը՝ ջրհորի շառավիղը։

Տես նաև

• Ստորգետնյա ջրեր
• Գրունտային ջրեր
• Հորատանցք
• Դեբիտ

Գրականություն

• Платонов О. А. Колодец // Русский образ жизни. — М.: Институт русской цивилизации, 2007. — С. 352. — ISBN 978-5-902725-05-3. Архивировано из первоисточника 14 Օգոստոսի 2014.
• Колодец // Краткая энциклопедия домашнего хозяйства. — М.: Государственное Научное издательство «Большая Советская энциклопедия», 1959.
• Хлопин Г. В. (1890–1907)։ «Колодцы»։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ)։ Սանկտ Պետերբուրգ 

Արտաքին հղումներ

• Տոպոնիմիա. Ջրհոր / Օ. Վ. Լագուտինա
• Грамота томскому воеводе кн. Кольцову-Мосальскому о посылке колодезного мастера в Якутский острог.