Պիեռ Լորան Վանտցել
Պիեռ Լորան Վանտցել (ֆր.՝ Pierre Laurent Wantzel, հունիսի 5, 1814[1], Փարիզ - մայիսի 21, 1848[1], Փարիզ), ֆրանսիացի մաթեմատիկոս, որն ապացուցել է, որ մի քանի հնագույն երկրաչափական խնդիրներ անհնար է լուծել միայն կարկինի և քանոնի միջոցով[2]։
Պիեռ Լորան Վանտցել ֆր.՝ Pierre-Laurent Wantzel | |
|---|---|
| Ծնվել է | հունիսի 5, 1814[1] Փարիզ |
| Մահացել է | մայիսի 21, 1848[1] (33 տարեկան) Փարիզ |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Ֆրանսիա |
| Մասնագիտություն | մաթեմատիկոս |
| Գործունեության ոլորտ | երկրաչափություն |
| Ալմա մատեր | Պոլիտեխնիկական դպրոց և Ճանապարհների և կամուրջների ազգային դպրոց |
| Տիրապետում է լեզուներին | ֆրանսերեն |
1837 թվականի աշխատության մեջ[3] Վանցելն ապացուցեց, որ խնդիրները
- Խորանարդի կրկնապատիկը և
- Անկյան եռապատիկը
անհնար է լուծել, եթե օգտագործենք միայն կարկին և քանոն։ Նույն աշխատության մեջ նա լուծեց նաև այն խնդիրը, թե որ կանոնավոր բազմանկյուններն են կառուցվող.
- Կանոնավոր բազմանկյունը կառուցելի է, այն և միայն այն դեպքում, եթե նրա կողմերի թիվը երկուսի և ցանկացած պարզ թվի արտադրյալն է (այսինքն՝ Կարլ Ֆրիդրիխ Գաուսի կողմից տրված բավարար պայմանները նույնպես անհրաժեշտ են)
Այս խնդիրների լուծումը փնտրել են հազարավոր տարիներ, հատկապես հին հույները։ Այնուամենայնիվ, Վանցելի աշխատանքը անտեսվել է իր ժամանակակիցների կողմից և էապես մոռացվել։ Իրոք, հրապարակումից ընդամենը 50 տարի անց Վանցելի հոդվածը հիշատակվեց ամսագրի հոդվածում[4] կամ դասագրքում[5]։ Մինչ այդ, թվում է, որ այն հիշատակվել է միայն մեկ անգամ՝ Ջուլիուս Պետերսենի կողմից, 1871թ.-ի իր դոկտորական թեզում։ Հավանաբար Վանցելի հոդվածի հրապարակումից ավելի քան 80 տարի անց Վանցելի մասին հրապարակված հոդվածի շնորհիվ է, որ նրա անունը սկսվել է. հայտնի լինել մաթեմատիկոսների շրջանում[6]
Վանցելը առաջին մարդն էր, ով 1843թ ապացուցեց[7], որ երբ ռացիոնալ գործակիցներով բազմանդամի խորանարդն ունի երեք իրական արմատ, բայց անկրճատելի է Q[x]-ում, ապա արմատները չեն կարող արտահայտվել գործակիցներով՝ օգտագործելով միայն իրական ռադիկալները, այսինքն՝ բարդ ոչ- իրական թվերը պետք է ներառվեն, եթե արմատները գործակիցները արտահայտվում են ռադիկալներով։ Այս թեորեմը կրկին հայտնաբերվեց տասնամյակներ անց (և երբեմն վերագրվում է) Վինչենցո Մոլամեին և Օտտո Հոլդերին։
Սովորաբար նա աշխատում էր երեկոները, մինչև ամուսնանալը, անկանոն ժամերին սնվելով, սուրճն ու ափիոնը փոխարինելով։ Նա անսահմանափակ վստահություն էր ցուցաբերում իր բնույթով շատ ուժեղ էր ամեն տեսակ չարաշահումներով։ Նա տխրություն բերեց նրանց, ովքեր սգում են իր վաղաժամ մահը։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
- ↑ Cajori, Florian (1918). «Pierre Laurent Wantzel». Bull. Amer. Math. Soc. 24 (7): 339–347. doi:10.1090/s0002-9904-1918-03088-7. MR 1560082.
- ↑ Wantzel, L. (1837), «Recherches sur les moyens de reconnaître si un Problème de Géométrie peut se résoudre avec la règle et le compas» [Investigations into means of knowing if a problem of geometry can be solved with a straightedge and compass], Journal de Mathématiques Pures et Appliquées (French), 2: 366–372
{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ Echegaray, José (1887), «Metodo de Wantzel para conocer si un problema puede resolverse con la recta y el circulo», Revista de los Progresos de las Ciencias Exactas, Físicas y Naturales (Spanish), 22: 1–47
{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ Echegaray, José (1887), Disertaciones matemáticas sobre la cuadratura del círculo: El metodo de Wantzel y la división de la circunferencia en partes iguales (PDF) (Spanish), Imprenta de la Viuda é Hijo de D. E. Aguado, Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ հունիսի 4-ին, Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 15-ին
{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ Lützen, Jesper (2009), «Why was Wantzel overlooked for a century? The changing importance of an impossibility result», Historia Mathematica, 36 (4): 374–394, doi:10.1016/j.hm.2009.03.001
- ↑ Wantzel, M. L. (1843), «Classification des nombres incommensurables d'origine algébrique» (PDF), Nouvelles Annales de Mathématiques (french), 2: 117–127
{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)