Պիեզոէլեկտրիկներ
Պիեզոէլեկտրիկներ (հունարեն "պիեզո" ՝ ճնշել բառից ), դիէլեկտրիկներ, որոնցում դիտվում է պիեզոէֆեկտ, այսինքն՝ դիելէկտրիկներ, որոնք կարող են դեֆորմացիայի ազդեցությամբ էլեկտրական լիցք մակածել իրենց մակերևույթին (ուղիղ պիեզոէֆեկտ) կամ դեֆորմացվել արտաքին էլեկտրական դաշտի ազդեցությամբ (հակառակ պիեզոէֆեկտ)։ Այս երկու էֆեկտները բացահայտել են Ժակ և Պիեռ Կյուրի եղբայրները 1880-1881 թվականներին[1]։
Պիեզոէլեկտրական բյուրեղի օրինակ է քվարցը, որի տարրական բջիջը պարունակում է սիլիցիումի օքսիդի երեք մոլեկուլ։ Քվարցի բյուրեղում չդեֆորմացված վիճակում յուրաքանչյուր բջջի էլեկտրական մոմենտը զրո է, քանի որ երեք մոլեկուլների էլեկտրական մոմենտների կազմած անկյունները 120° են։
Կիրառություններ
խմբագրելՊիեզոէլեկտրիկներն ունեն լայն կիրառություններ գիտական տարբեր հետազոտություններում, բժշկության մեջ, տեխնիկայում և առօրյա կյանքում։ Գործնական կիրառություններից է պիեզոէլեկտրիկների, օրինակ քվարցի օգտագործումը ձայնի վերարտադրման և ուժեղացման սարքերում։
Եթե քվարցե թիթեղը զետեղենք երկու զուգահեռ մետաղե էլեկտրոդների միջև և էլեկտրոդներին լարում կիրառենք ( այսինքն ՝ քվարցե թիթեղի ներսում էլեկտրական դաշտ ստեղծենք ), քվարցե թիթեղը կդեֆորմացվի։ Եթե էլեկտրոդներին կիրառված լարումը փոփոխական է և այնպիսի պարբերությամբ, որը համընկնում է քվարցե թիթեղի սեփական տատանումների պարբերությանը, ապա թիթեղում ծագում են ուժեղ (մեծ լայնույթով ) մեխանիկական տատանումներ։ Այդպիսի քվարցե թիթեղը մեխանիկական ալիքների (ձայնի) հզոր աղբյուր է։
Պիեզոէլեկտրական երևույթի վրա է հիմնված այսպես կոչված պիեզոէլեկտրական ճնշաչափի աշխատանքը։ Ճնշաչափը ցույց է տալիս քվարցե թիթեղի նիստերին երևան եկած լիցքին համապատասխանող ճնշումը։ Պիեզոէլեկտրական ճնշաչափները հնարավորություն են տալիս չափելու շատ մեծ (մինչև 100ՄՊա) ճնշումներ։
Տես նաև
խմբագրելԾանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Иоффе АФ (1956). «Пьер Кюри». УФН. 58 (4): 572–9.