Պարաթիրեոիդ հորմոն
Պարաթիրեոիդ հորմոն(անգլ.՝ Parathyroid hormone) կամ պարաթհորմոն(անգլ.՝ Parathormone), մարդու և ողնաշարավոր կենդանիների հարվահանագեղձերում արտադրվող պեպտիդային հորմոն։ Հորմոնը կուտակվում է բջջի ցիտոպլազմայում՝ հյութազատիչ հատիկներում։ Բաղկացած է 84 ամինաթթվային մնացորդներից, իսկ հարաբերական մոլեկուլային զանգվածըհավասար է 9500գ/մոլի։ Հորմոնի հիմնական թիրախային օրգաններն են ոսկրերը, երիկամները և աղիքները։ Պարաթհորմոնն արյան մեջ բարձրացնում է կալցիումի իոնների(Ca2+) մակարդակը և նվազեցնում ֆոսֆատների քանակը[1]։
Ֆունկցիաներ խմբագրել
Պարաթիրեոիդ հորմոնը ոսկրերում ակտիվացնում է օստեոկլաստները, ինչի հետևանքով քայքայվում է ոսկրային հյուսվածքը, իսկ այնտեղ պահվող կալցիումի իոններն(Ca2+) անցնում են արյուն։ Կալցիումի իոնների(Ca2+) հետ արյուն են անցնում նաև ֆոսֆատները։
Հորմոնը բոլոր մեխանիզմներով նպաստում է արյան պլազմայում կալցիումի իոնների(Ca2+) ավելացմանը։ Չնայած ոսկրերից և աղիքներից որոշ չափի անօրգանական ֆոսֆոր անցնում է արյուն, այնուամենայնիվ ֆոսֆատ իոնների երիկամներով կորուստն այնքան մեծ է, որ պարաթհորմոնի ազդման գումարային ազդեցությունը հանգեցնում է արյան մեջ ֆոսֆատների քանակի նվազման։
Պարաթիրեոիդ հորմոնի ազդեցությունը կալցիումի իոնների(Ca2+) փոխանակության վրա սերտ կապված է D վիտամինի ու նրա հորմոնային տեսակի ազդեցությունների հետ[1]։
Գերարտադրություն խմբագրել
Պարաթհորմոնի գերարտադրության հիմնական պատճառը գեղձի չարորակ գոյացություններն են։ Այս դեպքում զարգանում է հիպերպարաթիրեոիդիզմ, ինչի հետևանքով ոսկրերն ապահանքայնանում են։ Արդյունքում կորչում է ոսկրերի ամրությունը, և առանց լուրջ պատճառի, թեթևակի հարվածից կամ անգամ անզգույշ քայլվածքից կարող են կոտրվել։ Կարող է զարգանալ նաև օստեոպորոզ, ինչը առավել բնորոշ է կանանց[1]։
Թերարտադրություն խմբագրել
Պարաթհորմոնի անբավարար քանակությունն օրգանիզմում առաջացնում է հիպոպարաթիրեոիդիզմ։ Այն նույնպես վտանգավոր վիճակ է, քանի որ արյան մեջ առաջանում է կալցիումի իոնների(Ca2+) անբավարարություն, ինչն էլ հանգեցնում է դրդունակ հյուսվածքներում նատրիումի իոնների(Na+) թափանցելիության կտրուկ մեծացմանը[1]։