Չորոն

Չորոն (յակուտ.՝ Чороон), կումիսի պահման և օգտագործման համար նախատեսված յակուտական ազգային աման։ Չորոնը սովորաբար մեկ կամ երեք ոտքերով գավաթ է։ Ավանդաբար պատրաստվում է կեչու փայտից և զարդարվում է երկրաչափական զարդանախշերով։ Փորագրությունը կատարվում է շարքերով, որքան շատ են զարդանախշերի շարքերը, այնքան բարձր է գնահատվում գավաթը։ Որոշ դեպքերում չորոնը դրվագվում է արծաթով կամ պղնձի համաձուլվածքներով։

Չորոն մեկ ոտքի վրա

Ձևն ու օգտագործումը

Չորոնը եղել է յուրաքանչյուր յակուտի տան պարտադիր առարկաներից մեկը։ Համարվում է առատության երջանկության և հարստության խորհրդանիշ։ Նա օգտագործվել է ծիսակատարությունների և տոնակատարությունների ժամանակ։ Նորապսկաներին չորոնով կումիս էին մատուցում։ Այժմ օգտագործվում է ազգային յակուտական իսիախ (յակուտ.՝ Ысыах) ազգային տոնի ժամանակ

Պատրաստում էին մեկ կտոր փայտից, կացնով կամ ծուռ դանակով։ Զարդանածշերի համար օգտագործել են հատուկ դանակներ՝ կերդերի, կերենիէե, աննյար, օյուուլուուր, բիխիխ։

18-րդ դարի վերջի և 19-րդ դարի սկզբի եռոտանի չորոնները ավելի գետնահար են, հաճախ նրանց ոտքերը առավել ոճավորված են, հաճախ նման են ձիու սմբակների։ Քանի որ յակուտների մոտ առավել հարգի թվերը երեքը և ինն են, ապա երեք ոտքերը և զարդանախշերի ինը շարքը առավել տարածվածն են։ Յուրաքանչյուր զարդանախշ իր անունն ունի, որը գալիս է պատկերից կամ էլ այն փորագրելու, կատարելու եղանակից։

Անվանում

Չորոն բառը ծագել է «չորոյ» կամ «չորոտ» բառից, որը նշանակում է բարձր պահել, պարզել առաջ։ Կարծիք կա, որ չորոն բառին նման և՛ իմաստով, և՛ հնչողությամբ գավաթի անունը դյորոյ բառից է, որը նշանակում է լինել ձիգ, ուղիղ իրան ունենալ

Գրականություն

• Афанасьев П.С. и др. Краткий толковый словарь якутского языка. – Якутск:Бичик, 1994. – 260 с. (ռուս.)
• Иохельсон В.И. кумысный праздник и декоративное оформление кумысных сосудов – Якутск: СМИК-Мастер. Полиграфия, 2015. – 88 с. (ռուս.)
• Константинов И.В. Материальная культура якутов XVIII века. – Якутск: Як. кн. изд., 1971. – 210 с. (ռուս.)
• Ксенофонтов Г.В. Эллэйада. Материалы по мифологии и легендарной истории якутов. – М.: Наука, 1977. – 245 с. (ռուս.)
• Левин Г. Г. Исторические связи якутского языка с древнетюркскими языками. VII-IX вв. Якутск: Издательский дом СВФУ, 2013. – 439 с. (ռուս.)
• Неустроев Б.Ф. Мандар Уус. Якутские узоры. – Якутск: Бичик, 2007. – 288 с. (ռուս.)
• Окладников А.П. Якутия до присоединения к Русскому государству. – М.-Л., 1955. – 350 с. (ռուս.)
• Пекарский Э.К. Словарь якутского языка. I т. 2-е изд. – М.: Наука, 1958-1959. (ռուս.)
• Пекарский Э.К. Словарь якутского языка. II т. 2-е изд. – М.: Наука, 1958-1959. (ռուս.)
• Пекарский Э.К. Словарь якутского языка. III т. 2-е изд. – М.: Наука, 1958-1959. (ռուս.)
• Попов Г.В. Этимологический словарь якутского языка. – Новосибирск: Наука, 2003. – 178 с. (ռուս.)
• Ушницкий В.В. К вопросу о происхождении якутского чорона // Материалы Первых Потаповских чтений. – Якутск, 2008. – с. 124-128. (ռուս.)
• Харитонов Л.Н. Типы глагольной основы в якутском языке. – М.-Л.: Изд-во АН СССР, 1954. – 312 с. (ռուս.)
• Якуты. Саха. – М.: Наука, 2013. – 598 с. (ռուս.)
• Afanas'ev P.S. i dr. Kratkij tolkovyj slovar' jakutskogo jazyka. – Jakutsk: Bichik, 1994. – 260 s.
• Iohel'son V.I. kumysnyj prazdnik i dekorativnoe oformlenie kumysnyh sosudov – Jakutsk: SMIK-Master. Poligrafija, 2015. – 88 s.
• Konstantinov I.V. Material'naja kul'tura jakutov XVIII veka. – Jakutsk: Jak. kn. izd., 1971. – 210 s.
• Ksenofontov G.V. Еllj