Վիքիպեդիա

Ուկրաինացի երեխաների արտաքսումը Ռուսաստան

Ուկրաինացի երեխաների արտաքսումը Ռուսաստան, սկսվել է Ուկրաինայի դեմ ռուսական պատերազմի սկսվելուց ի վեր։ ՄԱԿ-ի հայտարարության համաձայն՝ դա ռազմական հանցագործություն է[1][2]։ Երեխաները ենթարկվում են բռնի որդեգրման, ռուսականացման և նրանց բոլոր անձնական տվյալների փոփոխության[3]։ Դուրս են բերում ինչպես որբ երեխաներին, այնպես էլ ծնողներ ունեցող երեխաներին[4]։ Երեխաները հիմնականում Դոնբասից, Մարիուպոլից են[5] (որտեղից բոլոր որբ երեխաներին Ուկրաինան տարհանել է պատերազմի առաջին երկու օրերին[4]),ինչպես նաև Ուկրաինայի Խերսոնի[6], Խարկովի և Կիևի շրջաններից[7]։ Արտաքսված ուկրաինացի երեխաները պահվում են Բաշկորտոստանի երեք հաստատություններում, իսկ երեքը՝ Ռուսաստանի Կուրսկի, Օրյոլի և Լիպեցկի մարզերում[8]։

Ուկրաինայի և միջազգային հանրության կարծիքով՝ ուկրաինացի երեխաների արտաքսումը Ռուսաստան հակասում է «իրավական գնահատական» միջազգային իրավունքի նորմերին, իսկ ՌԴ-ի կարծիքով՝ դա «երեխաների փրկությունն է»։ Ռուսաստանի Դաշնության օրենսդրությունը փոփոխություններ է մտցրել, որոնք թույլ են տալիս պարզեցված կարգով երեխաներին տալ Ռուսաստանի քաղաքացիություն և վերացնել Ռուսաստանում նրանց որդեգրման խոչընդոտները, և գաղափարական աշխատանք է տարվում պոտենցիալ որդեգրողների հետ։

Արտահանված երեխաների թվի և նրանց կարգավիճակի գնահատականները մեծապես տարբերվում են՝ ընդհուպ մինչև 738 հազար և ավելի անչափահասներ, ովքեր ժամանել են Ռուսաստան։ Ուկրաինացի պաշտոնյաները երեխաների արտաքսման 16 հազար դեպք են հաստատել։

2023 թվականի մարտի 17-ին Միջազգային քրեական դատարանը կալանքի օրդեր Է տվել Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինին և ՌԴ նախագահին առընթեր Երեխայի իրավունքների հարցերով հանձնակատար Մարիա Լվովա-Բելովային՝ Ուկրաինա ներխուժման ընթացքում ուկրաինացի երեխաներին Ռուսաստան ապօրինի արտաքսելու կասկածանքով[9]։

Ժամանակագրություն խմբագրել

Ղրիմից երեխաների որդեգրումը Ռուսաստանի շրջանների ընտանիքներ տեղի է ունեցել 2014 թվականից՝ թերակղզու ռուսական բռնակցումից հետո։ «Հույսի գնացքի» հովանու ներքո ավելի քան հազար երեխա է դուրս բերվել[10]։

«Ռազմավարական հետազոտությունների և անվտանգության ինստիտուտի» տնօրեն Պավել Լիսյանսկին նշում է, որ «ռուսները սկսել են արտաքսել ուկրաինացի երեխաներին լայնամասշտաբ ներխուժումից վեց օր առաջ»[6]։

2022 թվականի մարտի 8-ին Le Monde թերթը հրապարակել է մտավորականների և մանկական հոգեբույժների կոլեկտիվի բաց նամակը․ «Ուկրաինացի երեխաների արտաքսումը ՌԴ ցեղասպանության նշաններ ունի»[11]։ Նամակում, ի թիվս այլ բաների, նշվում է, որ «անչափահասների հարկադիր տեղաշարժը Ռուսաստանում Ուկրաինայի ինքնությունն ու ազգն արմատախիլ անելու Վլադիմիր Պուտինի նախագծի մի մասն է»[11]։

Ապրիլի 13-ին Ռուսաստանի երեխաների օմբուդսմեն Մարիա Լվովա-Բելովան «Ապրել և դաստիարակվել ընտանիքում» Համառուսաստանյան ֆորումում ասաց, որ ԼԺՀ-ից և ԴԺՀ-ից առանց ծնողների մնացած երեխաներին կարևոր է ընտանիք կազմել Ռուսաստանի[12]։ 2022 թվականի հունիսին 120 ռուս ընտանիք դիմել է Դոնբասից երեխաներ որդեգրելու համար[13]։ Հուլիսին հայտնի դարձավ, որ 5-ից 16 տարեկան 108 երեխա, որոնք Դոնեցկի որբանոցային հաստատություններից տեղափոխվել են Ռուսաստանի տարածք, որդեգրվել են Մոսկվայում, Մոսկվայի, Վորոնեժի, Կալուգայի և Տուլայի մարզերում, ինչպես նաև Յամալ-Նենեցյան ինքնավար օկրուգում։ Բոլոր երեխաները ՌԴ քաղաքացիություն են ստացել պարզեցված ընթացակարգով[14]։ Նույն թվականի օգոստոսի 8-ի դրությամբ, ըստ Լվովա-Բելովայի, ԼԺՀ-ից մոտ 400 որբ երեխաներ կարող են ընտանիքներ ընդունել Ռուսաստանի 11 շրջանների ընտանիքների խնամակալության և հոգաբարձության համար։ Ինչպես հայտարարել Է օմբուդսմենը, խոսքը միայն այն երեխաների մասին է, որոնք վաղուց են ապրում որբանոցներում[15]։

Մայիսի 30-ին ՌԴ նախագահ Պուտինը պարզեցրել է ուկրաինացի որբ երեխաներին Ռուսաստանի քաղաքացիություն շնորհելը[5]։ Ուկրաինայի ԱԳՆ-ն ընդգծել է, որ դրանով «Պուտինը փաստացի օրինականացրել է երեխաների առևանգումը»[5]։

Հունիսի 14-ին ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի Եվրոպայի և Կենտրոնական Ասիայի տարածաշրջանային տնօրեն Ռավշան Խանը (Afshan Khan) հայտարարել է, որ Ռուսաստան տեղափոխված ուկրաինացի երեխաները պատերազմի սկսվելուց հետո չպետք է որդեգրվեն ռուսական ընտանիքների կողմից[7][16]։ Միջազգային իրավունքի տեսանկյունից անչափահասների բռնի արտաքսումը ագրեսոր երկիր համարվում է մարդկության դեմ հանցագործություն[17]։

ՌԴ պաշտպանության կառավարման ազգային կենտրոնի պետ Միխայիլ Միզինցևի տվյալներով, Ուկրաինայից Ռուսաստան է տեղափոխվել 307 423 երեխա[4]։

Հունիսի 19-ի դրությամբ Ուկրաինայից Ռուսաստան է տեղափոխվել ավելի քան 300 հազար երեխա[18]:Ռուսաստանում ուկրաինացի որբերի ճշգրիտ թիվը հայտնի չէ, սակայն տարբեր տվյալներով այն կարող է կազմել 2-5 հազար[19]։ Հայտնի է երեխային Բելառուս մանկատուն ուղարկելու դեպքի մասին։

Հուլիսին ԱՄՆ պետքարտուղարը հայտարարել էր՝

Տարբեր աղբյուրներից ստացված տվյալները, ներառյալ Ռուսաստանի կառավարությունը, ցույց են տալիս, որ Ռուսաստանի իշխանությունները հարցաքննել, ձերբակալել և բռնի կերպով արտաքսել են մինչև 1,6 միլիոն Ուկրաինայի քաղաքացիների, այդ թվում՝ 260,000 երեխաների, որոնք հաճախ Հեռավոր Արևելքի հեռավոր շրջաններ են[20]

Օգոստոսի 1-ին Ուկրաինայում գործարկվել է «Պատերազմի երեխաներ» պորտալը, որը տրամադրում է տուժած երեխաների մասին արդիական և ամփոփ տվյալներ և օգնություն երեխաների որոնման գործում[21]։

Հոկտեմբերի 14-ին ՌԴ փոխվարչապետ Մարատ Խուսնուլինը հայտնել էր, որ Խերսոնի մարզից Ռուսաստան են տեղափոխվել մի քանի հազար երեխաներ[22]։

Ի սկզբանե հայտարարվել էր, որ երեխաների տեղաշարժը ժամանակավոր է լինելու, սակայն հետագայում դա այդպես չի եղել։ Այս կապակցությամբ Ուկրաինայի նախագահի երեխաների իրավունքների հարցերով լիազոր Դարյա Գերասիմչուկը բացատրել է, որ Ուկրաինան դա անվանում է ոչ թե տարհանում, այլ հարկադիր արտաքսում, քանի որ նրանց չեն պատրաստվում վերադարձնել[5]։

Դուրս են բերել ինչպես որբ երեխաներին, այնպես էլ ծնողներ ունեցող երեխաներին[4]։ Երեխաները հիմնականում Դոնբասից են, բայց կան նաև Մարիուպոլից[5], որտեղ պատերազմի առաջին երկու օրերին Ուկրաինան տարհանել է բոլոր որբ երեխաներին[4], ինչպես նաև Ուկրաինայի Խարկովի եւ Կիևի շրջաններից[7]։ Ուկրաինացի երեխաներին Ռուսաստանի քաղաքացիություն են տալիս շտապ, առանց անցումային շրջանի՝ կացության թույլտվությամբ, իսկ հաշիվն արդեն հարյուրավոր է[5]։

Օկուպացիայի ընթացքում Խերսոնից հարյուրավոր ուկրաինացի երեխաներ են ուղարկվել ռուսական հանգստի ճամբարներ։ Երեխաներին Ռուսաստան տեղափոխելուց առաջ շատ ծնողներից թույլտվություն չեն խնդրել կամ ստացել են ճնշման տակ։ Բացի այդ, ուկրաինական ընտանիքները տեղեկատվություն չեն ստանում իրենց երեխաների ներկայիս գտնվելու վայրի մասին[23]։ Նախատեսվում էր, որ նրանք այնտեղ կմնան երկու շաբաթ։ Սկզբում ճամբարի ղեկավարությունը հրաժարվել էր վերադարձնել երեխաներին՝ պատճառաբանելով, որ Խերսոնում անվտանգ չէ։ Խերսոնի ազատ արձակումից հետո նրանց վերադարձի մասին խոսք չկար[24][25]։

Խերսոնի քաղաքային ռազմական վարչակազմի ղեկավար Գալինա Լուգովայան նշում է՝

Խերսոնում ոչ մի մանկատանը երեխաներ չեն մնացել։ Նրանք բոլորն էլ արտահանվել էին օկուպանտների կողմից։ Մեզ անհայտ է այդ երեխաների ճակատագիրը։ Անհայտ է նաև մեր երեխաների ճակատագիրը, որոնց դուրս են բերել ուսումնական հաստատություններից։ Նրանք գնացել են Դնեպրի ձախ ափ՝ աշնանային արձակուրդների շրջանում առողջանալու համար, բայց ծնողներից պահանջել են երեխաներին տալ ծննդյան վկայականների բնօրինակները։ Եվ, ըստ էության, դա մեր երեխաների արտաքսումն էր[6]

Անապայի հաստատություններից միայն մեկում ռուսները պահում էին հարյուրավոր անչափահաս ուկրաինացիների[6]։ Երեխաները ենթարկվում են բռնի որդեգրման, ռուսականացման և նրանց բոլոր անձնական տվյալների փոփոխության[3]։ Երեխաները ենթարկվում են բժշկական զտման և նրանց տրվում են ռուսական անուններ։ «Արևելյան իրավապաշտպան խումբ» հասարակական կազմակերպության տնօրեն Վերա Յաստրեբովայի խոսքով, այն բանից հետո, երբ ծնողները սկսել են վերադարձնել արդեն որդեգրված երեխաներին, «բժշկական ֆիլտրում» են մտցրել. հիվանդություններ և առողջության ու զարգացման թերություններ ունեցող երեխաներին կթողնեն օկուպացված տարածքներում, դուրս կբերեն միայն առողջ երեխաներին[6]։ Լուգանսկի մարզի ղեկավար Սերգեյ Գայդայը հայտարարել է Դոնբասից 300 երեխաների Մոսկվա տեղափոխելու մասին՝ «լուրջ վնասվածքներից բուժվելու»պատրվակով։ Նրա խոսքով՝ «երեխաներն ու ծնողները նույնիսկ գլխի չեն ընկել իրենց ծանր վիճակի մասին»[26]։

2022 թվականի նոյեմբերին Փարիզում տեղի ունեցավ «Ռուսաստանի լայնածավալ ագրեսիայի ընթացքում Ուկրաինայից երեխաների անօրինական արտաքսման» թեմայով համաժողով[27]։ Գրող Ջոնաթան Լիթելը համեմատել է Լեհաստանից տասնյակ հազարավոր «արիական» երեխաների բռնի որդեգրած ռուսների և նացիստների մեթոդները[27]։ Ուկրաինան ձգտում է G20-ի հանդիպմանը քննարկել ուկրաինացի երեխաների արտաքսման հարցը[28]։

Տեղավորում Ռուսաստանում խմբագրել

Conflict Observatory-ի զեկույցում, որը հրապարակվել է 2023 թվականի փետրվարի 14-ին, ասվում է, որ Ռուսաստանի իշխանությունները առնվազն վեց հազար երեխա են դուրս բերել Ուկրաինայից և զբաղվում են նրանց «վերակրթությամբ»։ Յեյլի հանրային առողջության դպրոցի (Yale HRL) Հումանիտար հետազոտությունների լաբորատորիան 2022 թվականի փետրվարի 24-ից Ռուսաստանում գտել է 43 հաստատություն, որտեղ երեխաներ են պահվում։ Այն վայրերի մեծ մասը զբաղվում էր քաղաքական վերադաստիարակության գործունեությամբ, իսկ որոշ ճամբարներ իրականացնում էին երեխաների ռազմական պատրաստություն կամ դադարեցնում էին երեխաների վերադարձը Ուկրաինա իրենց ծնողների մոտ։ Այս ծրագիրը համակարգում է Ռուսաստանի դաշնային կառավարությունը և դրանում ներգրավում է իշխանության բոլոր մակարդակները։ Երեխաների մեծ մասը պահվում է առողջության ճամբարներում, որտեղ նրանց ենթադրաբար արձակուրդ են տանում։ Հիմնականում դրանք տեղակայված են Ղրիմում, Մոսկվայում, Կազանում և Եկատերինբուրգում, կան նաև ճամբարներ Սիբիրում և Հեռավոր Արևելքում։ Բացահայտվել է ծնողազուրկ երեխաների արտաքսման հետ կապված երկու օբյեկտ՝ հոգեբուժարան և ընտանեկան կենտրոն[23]։

Գնահատականներ խմբագրել

2022 թվականի նոյեմբերին «ֆրանսիական միջազգային ռադիոն» հայտնել էր, որ Ուկրաինայից Ռուսաստան են տարվել 300 հազարից (ուկրաինական կողմի վարկածով) մինչև 705 հազար (ռուսական կողմի վարկածով) անչափահասներ[27]։ «Ֆրանսիական միջազգային ռադիոն» հղում է անում ՏԱՍՍ-ի նոյեմբերյան հաղորդագրությանը՝ Ռուսաստան 4,7 մլն փախստականների, այդ թվում՝ գրեթե 705 հազար երեխաների ժամանման մասին[29]։ 2023 թվականի փետրվարի 20-ին ՏԱՍՍ-ը հայտնել Է Ռուսաստանի տարածք ժամանած 738 հազար ուկրաինացի անչափահասների մասին[30]։

Conflict Observatory-ի 2023 թվականի փետրվարի 14-ի զեկույցում ասվում է առնվազն 6000 ուկրաինացի երեխաների արտահանման և վերադաստիարակման մասին[31]։

2023 թվականի մարտին Ուկրաինայի նախագահի՝ երեխայի իրավունքների հարցերով հանձնակատար Դարյա Գերասիմչուկի խոսքով՝ Ուկրաինան ճշգրիտ և մանրամասն տեղեկություններ ունի երեխաների արտաքսման ավելի քան 16 հազար դեպքերի մասին, հաջողվել է վերադարձնել 308 երեխայի[32]։

Իրավական գնահատական խմբագրել

Ուկրաինացի որբ երեխաներին Ռուսաստան տեղափոխելը ոչ միայն Ուկրաինայի դեմ ռուսական պատերազմի ամենացավոտ սյուժեներից մեկն է, այլև հակասում է միջազգային իրավունքի նորմերին[5]։ Ուկրաինական կողմն այդ գործընթացն անվանել է« երեխաների գողություն»[5], ՄԱԿ-ի հանձնաժողովը այն որակել է որպես ռազմական հանցագործություն[33]։

  • Միջազգային իրավունքը և մասնավորապես «պատերազմի ժամանակ քաղաքացիական բնակչության պաշտպանության մասին 1949 թվականի Ժնևի կոնվենցիան» նշում է, որ օկուպանտներն իրավունք չունեն փոխել երեխաների քաղաքացիական կարգավիճակը[5]։
  • Ռուսաստանը նաև խախտել է ՄԱԿ-ի երեխայի իրավունքների մասին կոնվենցիայի 7-րդ հոդվածը, որը երաշխավորում է երեխաների անվան և քաղաքացիություն ձեռք բերելու իրավունքը[4]։
  • Ցեղասպանության հանցագործությունը կանխարգելելու և պատժելու մասին 1948 թվականի կոնվենցիայի II հոդվածում նշվում է, որ «երեխաների բռնի փոխանցումը մարդկային մի խմբից մյուսը» ցեղասպանություն է[11]։

ZMINA մարդու իրավունքների կենտրոնի իրավական հարցերով տնօրեն Ալյոնա Լունևայի կարծիքով՝

Եթե երեխաներին չեն հարցրել և դուրս են տարել, դա կարելի է համարել արտաքսել։ Եթե իշխանություններին հայտնի են Ռուսաստանի Դաշնության տարածք երեխաների արտահանման դեպքեր, ապա դա ազգային իրավունքի լեզվով արտաքսումն ու առևանգումն է։ Այնուամենայնիվ, բոլոր դեպքերի մասին այդպես խոսելու հիմք չկա, քանի որ որոշ իրավիճակներում նույնիսկ փորձեր են եղել գտնել հարազատներին և առաջարկել վերցնել երեխային[7]

Ինչպես նշում է «Մագնոլիա» ԳՀԿ-ի «երեխաների հետախուզման ծառայության» ղեկավար Մարինա Լիպովեցկայան, չի կարելի Դոնեցկի և Լուգանսկի շրջանների օկուպացված մասերից որբերի դուրսբերումը ՌԴ անվանել «տարհանում», քանի որ «տարհանում նախատեսում է այդ գործընթացի կազմակերպումն Ուկրաինայի իշխանությունների կողմից, և դա հնարավոր չէ անել ագրեսոր երկիր»։ ՌԴ գործողությունները փաստացի «առևանգում» են[7]։ Նրա հետ համաձայն է նաև Մարդու իրավունքների տարածաշրջանային կենտրոնի իրավաբան Եկատերինա Ռաշևսկայան[34]։

Amnesty International-ի զեկույցը, որը հրապարակվել է 2022 թվականի նոյեմբերի սկզբին, նաև նկարագրել է Ուկրաինայից երեխաներին արտաքսելու պրակտիկան՝ Ռուսաստանում նրանց հետագա տեղակայմամբ և որդեգրմամբ։ Սակայն այն առավել ամբողջական է արտացոլված Արևելյան իրավապաշտպան խմբի դեկտեմբերին հրապարակված զեկույցում, որտեղ այդ արտաքսումը ներկայանում է մտածված և մասշտաբային քաղաքական արշավի տեսքով[35]։ Բացի այդ, «Հանուն Ուկրաինայի, նրանց և մեր ազատության» ֆրանսիական իրավապաշտպան ասոցիացիան, որը ներառում է հայտնի իրավաբաններ և պետական գործիչներ, հրապարակել է մանրամասն զեկույց՝ Ռուսաստան ուկրաինացի երեխաների բռնի արտաքսման հետաքննության վերաբերյալ, որպես միջազգային քրեական դատարան հայց։ Ռուսաստանում երեխաներին հանձնում են խնամատար ընտանիքներին, իսկ իշխանամետ ռեսուրսներում ակտիվորեն գովազդում են որդեգրման ծրագիրը։ Ֆրանսիացի փաստաբան Էմանուել Դաուդն այս բոլոր գործողություններն անվանում է ցեղասպանություն՝ «կանխամտածված ծրագիր, որի կենտրոնում որոշակի ազգային խմբի ամբողջ կամ մի մասը ոչնչացնելու ցանկությունն է», քանի որ ջնջվում է այդ երեխաների Ուկրաինական անցյալը[36]։

Հետազոտող Նաթանիել Ռայմոնդը նշել է, որ «այն, ինչ փաստագրված է Conflict Observatory զեկույցում[23], Ժնևյան 4-րդ կոնվենցիայի ակնհայտ խախտում է»[37]։

Պատժամիջոցներ խմբագրել

Ուկրաինացի երեխաների տեղափոխման և որդեգրման գործընթացը ղեկավարում է ՌԴ Նախագահին առընթեր Երեխայի իրավունքների հարցերով լիազոր Մարիա Լվովա-Բելովան, որին Եվրամիության երկրները[38], ինչպես նաև Մեծ Բրիտանիան, ԱՄՆ-ը, Ճապոնիան և մի շարք այլ երկրներ պատժամիջոցների են ենթարկել «ուկրաինացի երեխաների բռնի տեղահանման և որդեգրման համար»[5][39]։

Yale HRL-ի տվյալներով՝ Ռուսաստանի առնվազն 12 պատասխանատու պաշտոնյաներ ներառված չեն միջազգային պատժամիջոցների ցուցակներում[23]։

2023 թվականի մարտի 17-ին Հաագայի Միջազգային քրեական դատարանը Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի, ինչպես նաև Երեխայի իրավունքների հարցերով լիազոր Մարիա Լվովա-Բելովայի ձերբակալման միջազգային օրդերներ է տվել։ Նրանք կասկածվում են ուկրաինացի երեխաների անօրինական արտաքսման մեջ[40]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ Gozzi, Laura (2023 թ․ մարտի 16). «Deportation of Ukrainian children to Russia is war crime - UN» (անգլերեն). BBC News. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 18-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 20-ին. «Russia's forced deportation of Ukrainian children to areas under its control amounts to a war crime, UN investigators have said.»
  2. ↑ Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights (2023-03-15), Report of the Independent International Commission of Inquiry on Ukraine (PDF) (անգլերեն), United Nations Secretariat, Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2023-03-17-ին, Վերցված է 2023-03-21-ին
  3. ↑ 3,0 3,1 «Международные организации должны помочь Украине возвратить на родину сотни тысяч депортированных детей» — Екатерина Рашевская
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 С начала войны из Украины в Россию вывезли 307 тысяч детей
  5. ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 «Нас торопят, с Москвы звонят». Как мальчик из Донбасса оказался в российской семье и получил российское гражданство
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 «Называют новыми именами»: Россия депортировала из Украины более 50 тысяч детей
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Олег Соколенко (2022 թ․ հունիսի 14). «ООН выступила против усыновления украинских детей в России». Deutsche Welle. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ օգոստոսի 5-ին. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 3-ին.
  8. ↑ Количество украинских детей, депортированных в Россию, превысило 50 тысяч
  9. ↑ «Международный уголовный суд в Гааге выдал ордер на арест Владимира Путина». Meduza. 2023 թ․ մարտի 17. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 17-ին.
  10. ↑ ««Насильная русификация»: дело о похищении украинских детей передали в Гаагу» (ռուսերեն). Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Депортация украинских детей в РФ имеет «признаки геноцида»: газета Le Monde опубликовала открытое письмо
  12. ↑ «Омбудсмен Мария Львова-Белова: оставшихся без родителей детей из ЛНР и ДНР важно устроить в российские семьи». Info 24. 2022 թ․ ապրիլի 13. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ մայիսի 5-ին. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 3-ին.
  13. ↑ «120 российских семей подали заявки на усыновление сирот Донбасса и Украины». Российская газета. 2022 թ․ հունիսի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 10-ին.
  14. ↑ Анна Рыжкова (2022 թ․ հուլիսի 18). ««Теперь они наши». 108 сирот из Донбасса отдали приёмным родителям в шести регионах России». Вёрстка. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 8-ին.
  15. ↑ «Омские семьи планируют взять под опеку не менее 20 детей из Донбасса». Омск Онлайн. 2022 թ․ օգոստոսի 8. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 10-ին.
  16. ↑ «В ЮНИСЕФ предостерегли от усыновления украинских детей в России». Голос Америки. 2022 թ․ հունիսի 14. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 10-ին.
  17. ↑ Тимофей Рожанский (2022 թ․ հունիսի 29). «2000 военных сирот и детей, разлученных с семьями. Насильно вывезенных из Украины детей готовят к усыновлению в РФ». Настоящее Время. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ օգոստոսի 10-ին. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 10-ին.
  18. ↑ «С начала войны из Украины в Россию вывезли 307 тысяч детей». Meduza. 2022 թ․ հունիսի 19. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 10-ին.
  19. ↑ Иван Бойко (2022 թ․ մայիսի 2). «Более 180 тысяч детей принудительно вывезли в РФ и ОРДЛО». УНИАН. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 10-ին.
  20. ↑ Институт изучения войны заявляет о насильственном усыновлении украинских детей в России
  21. ↑ В Украине заработал портал «Дети войны» — платформа для розыска детей, которые пострадали в результате российской агрессии — Дарья Герасимчук
  22. ↑ «Россия вывезла из Херсонской области несколько тысяч детей». Новая газета. Европа. 2154 թ․ հունիսի 19. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 «Conflict Observatory: российские власти вывезли и «перевоспитывают» не менее шести тысяч украинских детей». Новая газета Европа. 2023 թ․ փետրվարի 15. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 15-ին.
  24. ↑ «Сотни украинских детей отправились в российские лагеря во время оккупации. Теперь их не отпускают на освобожденные территории». istories.media. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 28-ին.
  25. ↑ «Weeks turn to months as children become stuck at camps in Crimea». the Guardian (անգլերեն). 2022 թ․ դեկտեմբերի 27. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 28-ին.
  26. ↑ «Сергей Гайдай: Россияне вывезли из Луганской и Донецкой областей 300 детей». The Insider (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ հունվարի 10-ին. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 10-ին.
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 От 300 до 705 тысяч украинских детей могли быть увезены в РФ: почему такая депортация — геноцид
  28. ↑ Киев добивается рассмотрения на встрече G20 вопроса о депортации украинских детей
  29. ↑ Число прибывших в РФ с территории Украины и Донбасса беженцев превысило 4,7 млн человек
  30. ↑ За год с Украины и из Донбасса на территорию РФ прибыло 5,3 млн беженцев
  31. ↑ Conflict Observatory: в России действует сеть «лагерей перевоспитания» для украинских детей
  32. ↑ Реальное количество больше. РФ заявила о более чем 700 тысячах «эвакуированных» детей, — Герасимчук
  33. ↑ «Вывоз Россией украинских детей является военным преступлением - комиссия ООН». BBC News Русская служба. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 17-ին.
  34. ↑ Юрий Андреев (2022 թ․ հուլիսի 30). «Принудительная депортация детей: РФ вывезла 5 тыс. детей». Новости Германии: последние события на русском языке (ռուսերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 10-ին.
  35. ↑ «Политика «русификации»: никто не знает, сколько украинских детей было депортировано в Россию, но счёт идет на сотни тысяч». re-russia.net (ռուսերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 13-ին.
  36. ↑ «Телеканал Дождь». Telegram. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.
  37. ↑ Landay, Jonathan (2023 թ․ փետրվարի 15). «U.S.-backed report says Russia has held at least 6,000 Ukrainian children for 're-education'». Reuters. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 15-ին.
  38. ↑ «Евросоюз вводит санкции против Сбербанка РФ». ГОЛОС АМЕРИКИ (ռուսերեն). Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 16-ին.
  39. ↑ «PEP: Львова-Белова Мария Алексеевна, Администрация президента России, уполномоченный при президенте России по правам ребенка». rupep.org (ռուսերեն). Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 16-ին.
  40. ↑ «Международный суд в Гааге выдал ордер на арест Владимира Путина». BBC News Русская служба. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 17-ին.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ուկրաինացի_երեխաների_արտաքսումը_Ռուսաստան&oldid=9483913» էջից