Մունդին Ջոյ
Ջոզեֆ Բոլիտո Ջոնս (անգլ.՝ Joseph Bolitho Johns), առավել հայտնի է որպես Մունդին Ջոյ (1827[1][2], Կոռնուոլ, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն - օգոստոսի 13, 1900, Ֆրիմանթլ, City of Fremantle, Արևմտյան Ավստրալիա, Ավստրալիա), բրիտանացի հանցագործ, դատապարտվել է Ավստրալիայի բանտերում և դարձել Արևմտյան Ավստրալիայի ամենահայտնի բուշրեյնջերներից (Ավստրալիայում այդպես էին կոչում այն ավազակներին, ովքեր կողոպուտով էին ապրուստ վաստակում և փախչում օրինապահներից՝ անգլիացիներով նոր գաղութացման ժամանակ) մեկը։ Դրանից հետո մի քանի անգամ դատապարտվել է ազատազրկման և փախել բանտից։ Մունդին Ջոյի պատմությունը դարձել է Ավստրալիայի բանահյուսության մի մասը և արտացոլվում է արվեստի տարբեր գործերում։
| Մունդին Ջոյ | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | 1827[1][2] |
| Ծննդավայր | Կոռնուոլ, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն |
| Մահացել է | օգոստոսի 13, 1900 |
| Մահվան վայր | Ֆրիմանթլ, City of Fremantle, Արևմտյան Ավստրալիա, Ավստրալիա |
| Գերեզման | Ֆրիմանթլ |
| Քաղաքացիություն | Ավստրալիա |
 Moondyne Joe Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն
խմբագրելՄանկություն
խմբագրելՋոզեֆ Ջոնսը ծնվել է Կոռնուոլում մոտ 1826 թվականին (ծննդյան ամսաթիվը չի որոշվել)՝ կաթոլիկ դարբին Թոմաս Ջոնսի և նրա կնոջ՝ Մերի Բոլիտոյի ընտանիքում և եղել է վեց երեխաներից երրորդը։ Ջոնսը մեծացել է մի բարձրահասակ տղամարդու մոտ, որը ունեցել է սև մազեր ու շագանակագույն աչքեր[3], ավելի ուշ աղբյուրները նշում են, որ նրա դեմքը եղել է կնճռոտված (հավանաբար մանկության տարիներին տուժած ջրծաղիկի պատճառով)։ Նրա հայրը մահացել է 1832-1841 թվականներին, ինչի արդյունքում Ջոնսը և նրա երեք եղբայրները ստիպված են եղել աշխատել որպես լեռնագործներ տեղի պղնձի հանքավայրում։ 1841 թվականին ընտանիքը բնակվել է Քորնուոլ նահանգի Իլոգան քաղաքում։ 1848 թվականին Ջոնսը աշխատել է Ուելսում երկաթի հանքավայրում, հնարավոր է՝ Կլադահի հանքավայրում։
Հանցավոր գործունեության սկիզբ
խմբագրել1848 թվականի նոյեմբերի 15-ին Ջոնսը և նրա գործընկեր Ուիլյամ Կրոսը ձերբակալվել են Չեփստոյի մոտակայքում «Ռիչարդ Փրայսի երեք հացը, խոզապուխտի կտորները, մի քանի գլուխ պանիր և այլ ապրանքներ գողանալու համար»։
Բրեկոնի շրջանային դատարանում գողություն կատարելու մեջ մեղադրանք առաջադրվելուց հետո հանցագործներն իրենց մեղավոր չեն ճանաչել։ Մարտի 23-ին nրանց գործով լսումն անցկացվել է հայտնի դատավոր պարոն Ուիլյամ Էրլի ղեկավարությամբ։ Դատավարությանը նվիրված թերթերում նշվել է ամբաստանյալների ակտիվ պաշտպանությունը, ընդ որում Ջոնսը իրեն ագրեսիվ է պահել և ամեն կերպ խանգարել նիստի բնականոն ընթացքին։ Արդյունքում, հանցագործները դատապարտվեցին տասը տարվա քրտնաջան աշխատանքի։ Նույն դատավորի կողմից նույն օրը դատված մի քանի նմանատիպ գործերում մեղավոր ճանաչված ամբաստանյալներն ուղարկվել են սովորական բանտ ընդամենը երեք շաբաթից երեք ամիս ժամկետով[4]։
Դատապարտվելուց յոթ ամիս հետո Ջոնսը և Ուիլյամսը բանտարկվել են հարկադիր աշխատանքի իրենց համայնքում՝ նախքան տեղափոխվելը Միլբենքի բանտ։ 1850 թվականի հունվարի 1-ին նրանց տեղափոխել են Պենտոնվիլ բանտ, որտեղ նրանք պետք է վեց ամիս մնային պարտադիր մեկուսի բանտարկության մեջ։ 1851 թվականի հոկտեմբերի 21-ին երկու հանցագործներն էլ տեղափոխվել են Դարտմուրի բանտ։ Դրանից կարճ ժամանակ անց Ջոնսը տեղափոխվել է Վուլիջայի Justitia բանտային նավ, հնարավոր է՝ որպես պատիժ՝ բանտային կարգապահությունը խախտելու համար։ Այս նավի կործանումից հետո Ջոնսը հայտնվել է մեկ այլ նմանատիպ նավի վրա՝ Defence: Մոտ մեկ տարի անց տեղափոխվել է Pyrenees բանտային նավ և դատապարտվել աքսորի՝ Արևմտյան Ավստրալիայում գտնվող բրիտանական քրեակատարողական գաղութում, որտեղ պետք է կրեր իր պատժի մնացած մասը[4]։ Ուիլյամսը 1852 թվականի մարտին աքսորվել է Տասմանիայի քրեակատարողական գաղութ։
Արտաքսում և բանտարկություն Ավստրալիայում
խմբագրելPyrenees նավը Արևմտյան Ավստրալիա է մեկնել 1853 թվականի փետրվարի 2-ին և ապրիլի 30-ին ժամանել Ֆրիմանտլ։
Ջոնսը ճանապարհորդության ընթացքում իր օրինակելի պահվածքի համար ստացել է «արձակուրդի տոմս» և 1855 թվականի մարտի 10-ին պայմանականորեն ներվել է փորձաշրջան սահմանելով։ Հաստատվել է Ավոն գետի հովտում՝ Դարլինգի ամենազարգացած ու անհասանելի տարածքներից մեկում։ Այստեղ բնակվող աբորիգեններն այս երկրներն անվանում էին «Մունդին», որը հետագայում դարձել է Ջոնսի մականունը։ Ցանկապատեր է տեղադրել քաղցրահամ ջրի որոշ տեղական աղբյուրների մոտ և այս կերպ բռնել ջրերին հասած ձիերին և խոշոր եղջերավոր անասուններին՝ հաճախ դրամական պարգև ստանալով այդ կենդանիների վերադարձի համար[4]։
1861 թվականի օգոստոսին Ջոնը բռնում է մի հովատակ առանց տիրոջ դրոշմի ու ինքնուրույն բրենդավորում, որը, այն ժամանակվա օրենքների համաձայն, համարվում էր ձիերի գողություն։ Ոստիկանությունը, իմանալով այդ մասին, առաջին իսկ հնարավորության դեպքում ձերբակալել է նրան։ Դատավարության ժամանակ ձին ներկայացվել է որպես ապացույց, և ի վերջո Ջոնսը բանտարկվեԼ Է Թուդեյում։ Մի գիշեր կարողացԵԼ Է փախչել և կրկին գողացավ նույն ձին՝ գողանալով նաև տեղական դատավորին պատկանող նոր թամբ ու սանձ։ Հաջորդ օրը նրան կարողացել են բռնել, բայց Ջոնսը կարողացել է սպանել ձիուն և մաշկից կտրել իր դրոշմը՝ այդպիսով ոչնչացնելով ապացույցները, որոնք կարող էին ապացուցել գողությունը։ Այս պատճառով դատապարտվել է ընդամենը երեք տարվա ազատազրկման[5]։
Մինչ Ջոնսը պատիժը կրում էր բանտում, հաճախ են տեղի ունեցել խռովություններ և փախուստի փորձեր, բայց նա չի մասնակցել դրանց, և արդյունքում արդեն 1864 թվականի փետրվարին, ստանալով «անվճար տոմս» և պայմանական ներում՝ օրինակելի վարքի համար, ազատ է արձակվել։ Դրանից հետո աշխատանք է գտել Հենրի Մարտինի ֆերմայում՝ Կելմսկոտում։ 1865 թվականի հունվարին սպանվել է Բրայթ անունով ցուլը, որը պատկանել է Ուիլյամ Ուոլեսին, իսկ Ջոնսը մեղադրվել է նրա սպանության մեջ։ Ձերբակալվել է մարտի 29-ին, մեղավոր ճանաչվել հուլիսի 5-ին և դատապարտվել է տաս տարվա ծանր աշխատանքի[5]։ Հետագայում Ջոնսը մինչև իր կյանքի վերջը պնդել է իր անմեղությունը այդ հանցագործության մեջ, ուստի նոյեմբերին մեկ այլ դատապարտյալի հետ միասին փախել է դատապարտյալների դաշտային ճամբարից։ Նրանք փախուստի մեջ են եղել գրեթե մեկ ամիս և այդ ընթացքում մի քանի փոքր կողոպուտ են կատարել, հենց այդ ժամանակ Ջոնսը ստացել է «Մունդին Ջոյ» մականունը։ Հանցագործները գտնվել են Յորքից 37 կմ դեպի արևելք, երբ բռնվել են ոստիկանության ջոկատի կողմից։ Փախուստի և հրազենի ապօրինի տիրապետման համար Մունդին Ջոյը պատիժ է ստացել 12-ամսյա ազատազրկման և տեղափոխվել Ֆրիմանտլյան բանտ[5]։
Փախուստ
խմբագրել1866 թվականի ապրիլին Մունդին Ջոյը ներում է խնդրել Արևմտյան Ավստրալիայի գլխավոր դատավորիվ, ինչի հետևանքով նրա բանտարկության ընդհանուր ժամկետը կրճատվել է չորս տարով։ Սակայն, ըստ ամենայնի, Ջոնսը գոհ չի եղել ձեռք բերված արդյունքից, քանի որ հուլիսին դատապարտվել է ևս վեց ամիս ազատազրկման՝ իր խցի դռան փականը կոտրելու փորձի համար։ Օգոստոսի սկզբին, սակայն, կարողացել է փախչել։ Ազատվելով ոտքի երկաթե շղթաներից, շուտով հանդիպել է երեք այլ փախած դատապարտյալների, որոնց հետ մեկնել է Պերթ։ Նրանք մի շարք կողոպուտներ են կատարել և մի քանի անգամ գրեթե հրաշքով խուսափել ձերբակալությունից, սակայն օգոստոսի վերջին չորս փախստականներից մեկն, այնուամենայնիվ, ընկել է ոստիկանության ձեռքը։ Գիտակցելով, որ նրանք ընդմիշտ չեն կարողանա խուսափել գերությունից, Մունդին Ջոյը մշակել է այդ գաղութից Հարավային Ավստրալիա փախչելու ծրագիր։ Նման երկար ու ծանր ճանապարհորդության համար պահանջվում էր լավ հանդերձանք, որպեսզի գոյատևման ինչ-որ հնարավորություն ունենան։ Սեպտեմբերի 5-ին Մունդին Ջոյը գողացել է իր հին թշնամի Ջեյմս Էվերեթի խանութից անհրաժեշտ մթերքներն ու իրերը։ Այնուհետև ավազակախումբը ուղևորվել է արևելք ճանապարհորդ Չարլզ Հանտի կողմից ուսումնասիրված արահետով։ Սեպտեմբերի 26-ին ոստիկանությունը գտել է իրենց հետքերը Յորքից 160 կմ արևելք։ Ոստիկանները հետապնդել են հանցագործներին և բռնել նրանց 1866 թվականի սեպտեմբերի 29-ին Բուդալին-Սոկում, Ժամանակակից Ուեստոնիա քաղաքից մոտ 6 կմ հյուսիս-արևմուտք և Պերթից մոտ 300 կմ հյուսիս-արևելք։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 Australian Dictionary of Biography — MUP, 1966. — ISBN 0-522-84236-4 — ISSN 1833-7538
- ↑ 2,0 2,1 Trove — 2009.
- ↑ Convicts to Australia : Pyrenees arrived in WA in 1853. Retrieved on 8 February 2014 from http://members.iinet.net.au/~perthdps/convicts/con-wa8.html Արխիվացված 2020-10-20 Wayback Machine
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Edgar, W. J. The Life and Times of Moondyne Joe: Swan River Colony Convict Joseph Bolitho Johns. — Toodyay, Western Australia: Tammar Publications and Toodyay Tourist Centre, 1990. — ISBN 0-646-00047-0
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Elliot, Ian Moondyne Joe: The Man and the Myth. — Nedlands, Western Australia, 1978. — ISBN 0-85564-130-4 Republished in 1998 by Carlisle, Western Australia: Hesperian Press. ISBN 0-85905-244-3.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մունդին Ջոյ» հոդվածին։ |