Միազմ կամ միազմա (от հին հունարեն՝ μίασμα աղտոտվածություն, կեղտ) հնացած բժշկական տերմին, որը մինչև 19-րդ դարի վերջը նշանակում էր շրջակա միջավայրում ապրող վարակի օջախներ, որոնց բնույթը հայտնի չէր[1]։

Cholera art

Միազմիկ հիվանդության առաջացման պատճառ խմբագրել

 
INSTRUVCTIA NAVKA JAK SIE SPRAWOWAĆ CZASV MORV

Միազմայի նշան էր հոտի առկայությունը։ Մինչ պաթոգեն միկրոօրգանիզմների հայտնաբերումը, բժիշկների մեծ մասը կարծում էր, որ վարակիչ հիվանդությունների պատճառ կարող են լինել հողի, ջրի (հատկապես ճահճային), թափոնների մեջ պարունակվող քայքայված մթերքները և այլն[2]։ Ենթադրվում էր, որ գոլորշիանալով դրանց առաջացման օջախներից՝ միազման մտնում է մարդու մարմինը և հիվանդություն է առաջացնում։ Այսպես կոչված միազմատիկ հիվանդությունները ներառում էին որովայնային տիֆ, խոլերա և մալարիա[3]։

Հասկացության մեկնաբանում խմբագրել

19-րդ դարից սկսած՝ փորձեր արվեցին պարզաբանել այս հասկացությունը։ Առաջացան «կենդանի» և «ոչ կենդանի» միազմերը, ընդունվեց, որ հիվանդ մարդը կարող է լինել միազմի տարածողը[4][5]։ Սակայն միկրոօրգանիզմների հայտնաբերմամբ պարզ դարձավ, որ այս տերմինը անհույս հնացել է։ Միազմայի տեսությունը դարձավ 19-րդ դարի կեսերին Մեծ Բրիտանիայում և Ֆրանսիայում կոյուղու համակարգերի կառուցման և գարշահոտ ջրհեղեղների (որոնք համարվում էին միազմայի աղբյուրներ) վերացման հիմնավորումներից մեկը։ Որոշ ժամանակ հիվանդացության ուղեկցող նվազումը հանգեցրեց այս տեսության ամրապնդմանը։ Միազմ տերմինից միանգամայն անկախ, միջնադարյան բժշկական գրականության մեջ արդեն հայտնվել է հարուցիչ տերմինը, որը շատ ավելի մոտ էր վարակ ժամանակակից հայեցակարգին, բայց լայնորեն չէր կիրառվում։ Ներկայումս այս բառը, սովորաբար հոգնակի, օգտագործվում է փոխաբերական իմաստով բնութագրելու սուր տհաճ հոտը, գարշահոտությունը։

Տես նաև խմբագրել

  • Հանեման, Քրիստիան Ֆրիդրիխ Սամուել
  • Մանրէաբանություն

Գրականություն խմբագրել

  • «Миазма». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. Last, John M. (2007). «A dictionary of public health». Oxford University Press. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 25-ին.
  2. Halliday, Stephen (2001 թ․ դեկտեմբերի 22). «Death and miasma in Victorian London: an obstinate belief». էջեր 1469–1471. PMC 1121911. PMID 11751359. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 25-ին.
  3. Eijk, P. J. van der (2018 թ․ հուլիսի 17). «Hippocrates in Context: Papers Read at the XIth International Hippocrates Colloquium (University of Newcastle upon Tyne, 27-31 August 2002)» (անգլերեն). BRILL. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 25-ին.
  4. «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2009 թ․ մարտի 25-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 25-ին.
  5. «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2009 թ․ մարտի 25-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 25-ին.

Արտաքին հղումներ խմբագրել