Մարիներ 1 (անգլ.՝ Mariner 1), ամերիկյան Ավտոմատ միջմոլորակային կայան, որը նախատեսված էր Վեներայի մոտով անցում կատարելու համար։ Կայանը ՆԱՍԱ-յի միջմոլորակային տարածության ուսումնասիրման համար նախատեսված Մարիներ ծրագրի առաջին սարքն էր։ ԱՄԿ-ն նախագծվել էր Ռեակտիվ շարժման լաբորատորիայում։ Մարիներ 1 կայանի վրա տեղակայված սարքավորումներով նախատեսվում էր չափել Վեներայի ջերմաստիճանը, մագնիսական դաշտը և մոլորակի շրջակայքում առկա լիցքավորված մասնիկները։

Մարիներ 1
Ընդհանուր տեղեկություններ
Երկիր ԱՄՆ
Կազմակերպություն ՆԱՍԱ / ՌՇԼ
Խնդիրներ Վեներայի հետազոտություններ
Կարգավիճակ վթարված
Տիեզերանավի թռիչքային տվյալները
Կրող հրթիռ Ատլաս-Աջենա
Մեկնարկային հրապարակ Քանավերալ հրվանդանի տիեզերական ուժերի կայան
Արձակում 1962 թ․ հուլիսի 22
Լուսանկար
Մարիներ 1 ԱՄԿ

Մարիներ 1 ԱՄԿ

Մարիներ 1-ը արձակվել է 1962 թվականի հուլիսի 22-ին Ատլաս-Աջենա կրող հրթիռի միջոցով Քանավերալ հրվանդանի տիեզերական ուժերի կայանից։ Արձակումից քիչ անց հրթիռը շեղվեց իր ուղուց մակերևույթին գտնվող կայանի հետ կապի խափանման պատճառով, և պայթեցվեց անվտանգության նկատառումներից ելնելով։

Խնդիր արձակման ժամանակ

խմբագրել
 
Ատլաս-Աջենա հրթիռը Մարիներ 1 կայանով

Մարիներ 1-ի արձակումը նախատեսված էր իրականացնել 1962 թվականի հուլիսի 21-ի վաղ առավոտյան։ Արձակումը մի քանի անգամ հետաձգվեց մինչ անվտանգության համակարգի տարաբնույթ զգուշացումների պատճառով։ Արձակումը տեղի ունեցավ հուլիսի 22-ի առավոտյան 9:21:23-ին։ Արձակումից քիչ անց հրթիռը սկսեց շեղվել դեպի հյուսիս-արևելք։ Ուղղիչ հրահանգները ուղարկվեցին, սակայն հրթիռը շարունակեց շեղումը դեպի ակտիվ նավագնացության և բնակելի տարածքներ, ստեղծելով վտանգ վթարի դեպքում։ 9:26:16-ին ընդամենը 6 վայրկյան մինչև երկրորդ աստիճանի անջատումը, հրթիռի ինքնաոչնչացման հրահանգ ուղարկվեց[1]։

Վթարի պատճառը

խմբագրել

Քանի որ հրթիռի շեղումը ուղուց տեղի էր ունենում սահուն այլ ոչ թռիչքային ՌՇԼ մասնագետները ենթադրեցին, որ խնդիրը հրթիռի կառավարման համակարգի ծրագրային ապահովման մեջ էր[2]։ Վթարից հետո հինգ օր տևած վերլուծության արդյունքում պարզվեց, որ խնդիրը եղել է համակարգչային ծրագրում տրամաբանական սխալը որը համակցվել է տեխնիկական խնդրի հետ[3]։

Ծրագրային ապահովման սխալը հանդիսանում էր նրանում, որ "R" ("radius" - շառավիղ) սիմվոլը պետք է ունենար գիծ վրևում, ("R̄"), որը փոխում էր ծրագրի տրամաբանությունը, իրենից ներկայացնելով նախորդ հաշվարկների միջինացված արժեք[3][4]։

Թռիչքի ընթացքում առաջին վայրկյանների ընթացքում կրող հրթիռը կորցրեց կապը վերգետնյա կառավարման համակարգի հետ։ Սա նորմալ իրավիճակ է, ու նման դեպքերում հրթիռը շարունակում է թռիչքը համաձայն ծրագրավորված ուղղու մինչ կապը կառավարման համակարգի հետ կվերականգնվի[5]։ Տվյալ դեպքում երբ կապը վերահաստատվեց ծրագրային ապահովումը ներկայացրեց սխալ տվյալներ կապված թռիչքի պարամետրերի հետ, որը և ծրագիրը փորձեց կարգաբերել, իրականում հանգեցնելով հրթիռի թռիչքի սխալի, և ի վերջո թռիչքի անվտանգության պատասխանատուն ստիպված եղավ ոչնչացնել հրթիռը[3]։

Նույն սխալ տրամաբանությունը դրանից առաջ կիրառվել է նաև Ռեյնջեր ծրագրի շրջանակներում իրականացված առաքելությունների ընթացքում, առանց որևէ խնդիրների[3]։

Հետևանքներ

խմբագրել

Ամերիկյան առաջին միջմոլորակային կայանի կորուստը հանգեցրեց 18,5 միլիոն դոլարի կորստի (այսօրվա գնահատականներով 185 միլիոն դոլար)[6]։ Որպես հետևանք վերահաստատվեց արձակումից առաջ կատարվող ծրագրային ապահովման ստուգման պարտադրման կանոնակարգը։ Ներդրված ընթացակարգերը ՆԱՍԱ-ին թույլ տվեցին խուսափելու խոշոր վթարներից, մասնավորապես Ապոլոն ծրագրի շրջանակներում Լուսնի վրա վայրէջքներ կատարող մոդուլի ծրագրային ապահովման սխալները չհանգեցրին վթարի[7]։

Տրամաբանական սխալի արագ հայտնաբերումը[8] թույլ տվեց վերացնել այն կրկնօրինակ ԱՄԿ Մարիներ 2-ի մոտ, որը արձակման էր պատրաստվում օգոստոսի վերջին[9]։ 1962 թվականի օգոստոսի 27-ին Մարիներ 2-ը հաջողությամբ արձակվեց[10]։

Տես նաև

խմբագրել

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. Jet Propulsion Laboratory (various) (1965). Mariner-Venus 1962: Final Project Report (PDF). Washington, D.C.: NASA. OCLC 2552152. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2021 թ․ դեկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 8-ին.
  2. «Venus Mission Fails: New Mariner Readied». Aviation Week and Space Technology. McGraw Hill Publishing Company. 1962 թ․ հուլիսի 30. էջ 21. Վերցված է 2021 թ․ հունիսի 12-ին.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 Paul E. Ceruzzi, Beyond The Limits: Flight Enters the Computer Age, 1989, 9780262031431, p. 202
  4. Pasternack, Alex (2014 թ․ հուլիսի 26). «Sometimes a Typo Means You Need to Blow Up Your Own Spacecraft». Vice. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 1-ին.
  5. «Equation Error Cited in Mariner 1 Failure». Aviation Week and Space Technology. McGraw Hill Publishing Company. 1962 թ․ օգոստոսի 6. էջ 29. Վերցված է 2021 թ․ հունիսի 12-ին.
  6. Henry Walker (2005). The Tao of Computing. Sudbury, MA: Jones and Bartlett Publishers, Inc. ISBN 9780763725525. OCLC 864860042.
  7. «Mariner 1 Destroyed». Smithsonian. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 5-ին.
  8. Chris Higgins (2017 թ․ հուլիսի 22). «On This Day in 1962, NASA Launched and Destroyed Mariner 1». Mental Floss.
  9. «Venus Rocket Flight Ends in Fiery Failure». Chicago Tribune. UPI. 1962 թ․ հուլիսի 23. էջ 22 – via Newspapers.com.
  10. J.N.James (1965). «The Voyage of Mariner II». In Harlow Shapley; Samuel Rapport; Helen Wright (eds.). The New Treasury of Science. New York: Harper & Row. էջեր 171–187.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել