Մարթա Մոքսլիի սպանություն
Մարթա Մոքսլի (օգոստոսի 16, 1960[2], Սան Ֆրանցիսկո, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ - հոկտեմբերի 31, 1975 կամ հոկտեմբերի 30, 1975[1]), ամերիկացի աղջիկ, որը դաժան սպանության զոհ է դարձել, որին մեղսակից է եղել ԱՄՆ-ի 35-րդ նախագահ Ջոն Քենեդիի եղբոր այրին՝ Էթել Քենեդի-Սքեյքելը։ Մարթա Մոքսլիի սպանության գործը տևել է ավելի քան 25 տարի[3]։
Կենսագրություն խմբագրել
Մարթա Մոքսլիի ընտանիքը Կալիֆորնիայից տեղափոխվել է Արևելյան ափ։ Նրա հայրը դարձել է Նյու Յորքի «Touche Ross» աուդիտորական ընկերության ավագ գործընկերը։ Մոքսլիի ընտանիքն ապրել է Թյուդորների դարաշրջանի քարե մեծ առանձնատանը, որը գտնվում է Կոնեկտիկուտ նահանգի Լոնգ Այլենդ ծոցի ափին (Գրինվիչ քաղաքի մոտ), հսկվող Բելլ Հեյվեն ավանում։ Մոքսլիի հարևանները հայտնի գործարարներ էին, քաղաքական գործիչներ և շոու-բիզնեսի աստղեր։
15-ամյա Մարթա Մոքսլին գյուղի սիրելին էր, իրեն շատ հանգիստ էր պահում, բայց բավականին ազատ։ Նրան ուշադրություն են դարձրել շատ տղաներ[3]։
Սպանություն խմբագրել
1975-ի հոկտեմբերի 30-ը եռօրյա հանգստից առաջ դպրոցական պարապմունքների վերջին օրն էր. Հելոուինը նշվեց 31-ին։ Այդ օրը խավարեց վաղ։ Մարթան ընկերների հետ քայլում էր ավանում՝ կոնֆետներ և թխվածքաբլիթներ հավաքելով։ Նրանք երեկոյան 8 անց կեսին Սկեյքել ընտանիքի տուն են մտել։
Սկեյքելի ընտանիքը Քենեդիի կլանի հետ ազգակցական կապ է ունեցել. ընտանիքի ղեկավար Ռաշթոն Սկեյքելի հարազատ քույրը՝ ժամանակին Ամերիկայում խոշորագույն մասնավոր «Great Lakes Carbon» ընկերության հիմնադիրն ու սեփականատերը, ամուսնացել է սենատոր Ռոբերտ Քենեդիի և այրիացել 1968 թվականին ամուսնու սպանությունից հետո։ Ռաշթոնն այրի է դարձել 1973 թվականին. նրա կինը՝ Աննան, մահացել է քաղցկեղից՝ նրան թողնելով 7 երեխա։ Ռշթոն Սքեյկելը ծանր դեպրեսիայի մեջ է ընկել և ժառանգի դաստիարակությամբ քիչ է հետաքրքրվել։ Նա շատ էր բացակայել և երեխաներին թողել սպասավորների հսկողության տակ։ Սկեյքելները իռլանդացիներ էին և շրջանում համարվում էին «իռլանդական մաֆիայի» անդամներ։
Այդ օրը Ռաշթոնը գնաց որսի։ Այգեպանը հյուրերին տեղեկացրել էր, որ բոլոր երեխաները տնային ուսուցչի հետ միասին ճաշում են մասնավոր ակումբում։ Խումբը գնացել էր գյուղում չարաճճիություն անելու։ Մարթայի խումբը վերադարձել էր ավելի ուշ, սակայն Սկեյքելները դեռ չեն եղել։ Շուտով խմբից երեք հոգի է մնացել՝ երեխաները պետք է տուն վերադառնային։ Մնացած տղաները շարունակում էին զբոսնել։ Մնացածների թվում էր նաև Մարթան՝ նրա տունը գտնվում էր Սկեյքելների տնից եկող ճանապարհին։
Նրանք երրորդ անգամ եկան Սկեյքելների մոտ։ Բակում կանգնած էր Սկեյքելների մեքենան՝ սև «լինքոլն կոնտինենտալ», իսկ նրա մեջ վարորդի տեղում նստած էր և երաժշտությու էր լսում Մարթայի հասակակից Մայքլ Սկեյքելը։ Եկած երեխաները նստեցին «լինքոլնում»։ Երկուսը՝ Ջեֆրին և Հելեը, նստեցին հետևում, իսկ Մարթան՝ Մայքլի։ Որոշ ժամանակ անց տանից դուրս եկավ Մայքլի եղբայրը՝ տասնյոթամյա Թոմասը։ Տեսնելով Մարթային՝ որոշեց միանալ նրանց։ Նա նստեց այն նստարանին, որտեղ Մարթան էր, և շուտով նրա ձեռքը աղջկա ծնկի վրա էր։ Մարթան ասաց․ «Հեռացրու ձեռքդ»։ Թոմը հեռացրեց, բայց միաժամանակ կարեկցեց և Մարթան ծիծաղեց. Թոմը մի փոքր ուշ խոստովանեց, որ ակումբում սպիրտայից խմիչք էր խմել։
Տան բակում տասնութ տարեկան Ջուլի Սկեյքելն ու նրա ընկերուհին՝ Անդրեա Շեքսպիրը, հայտնվել են տասներորդ հարկի բակում։ Ջուլին ասել է, որ մեքենան պետք է իր ընկերուհուն տուն տանելու համար։ Շուտով տնից դուրս են եկել ևս երկու եղբայրներ՝ Ռաշթոն կրտսերը՝ տասնինը տարեկան և տասնվեցամյա Ջոնը, իսկ նրանց հետ միասին նրանց զարմիկ Ջիմը։ Նրանք ասել են, որ գնում են Ջիմի մոտ՝ երեկույթը շարունակելու համար, և բոլոր ցանկացողները կարող են միանալ։ Ջիմը ապրում էր Գրինվիչի վերջում։ Ջեֆրինև և Հելենը ասել են, որ նրանք պետք է տուն վերադառնան։ Մարթան և Թոմը նույնպես մերժել են։ Բայց նրանք ոչ թե բաժանվեցին, այլ երկուսով մնացին Սկեյքելների տան բակում։ Հեռանալով՝ Ջեֆրին և Հելենը տեսել են, որ Թոմն ու Մարթան գրկախառնվում և համբուրվում են։
Մարթան տուն չվերադարձավ։ Նրա մայրը՝ Դորոթին (հայրը մեկնելիս է եղել), անհանգստացել է երեկոյան ժամը 10-ին։ Նրա ընկերներն ու ընկերուհիները զանգահարելով՝ նա պարզել է, որ նրանք Մարթային թողել են Թոմաս Սկեյկելի մոտ։ Սկեյքելների տանը հեռախոսը վերցրել է Ջուլին. նա ասել է, որ Թոմն արդեն անկողնում է։ Միայն երրորդ փորձից Դորոթի Մոքսլին հասավ նրան, որ հեռախոսին մոտեցավ Թոմը։ Նա ասել է, որ Մարթայի հետ բաժանվել է այն բանից հետո, երբ նրանք մենակ են մնացել, այսինքն՝ 21:30-ին կամ մի փոքր ուշ, նա տուն է գնացել։ Դորոթի Մոքսլին նույն գիշեր ոստիկանություն է հայտնել։ Պարեկային մեքենան գյուղում մի քանի շրջապտույտ է կատարել, բայց ուրիշ ոչինչ չի արել։
Առավոտյան կորած աղջկա մայրը գնացել է Սկեյքել ընտանիքի տուն։ Դուռը բացած Մայքլը անհանգստացած էր, սակայն Մարթայի գտնվելու վայրի մասին ոչինչ չգիտեր։ Նա ասաց, որ վերջին անգամ տեսել է Թոմասի հետ զբոսնելիս կրկին ժամը 9:30-ին։ Կեսօրից հետո հայտնաբերվել է Մարթա Մոքսլիի դին։ Նա գտնվել է իր տան բակում գտնվող ծառի տակ՝ երեսնիվայր պառկած։ Դեմքը կապտուկներով էր, մազերը արյունով էին ներծծվել, պարանոցին պատռած վերք էր եղել։ Նրա ջինսերն ու ներքնազգեստը ծնկից ցածր էին[3]։
Հետաքննություն խմբագրել
Գրինվիչի ոստիկանությունը սպանությունների հետաքննության որևէ փորձ չի ունեցել։ Ոստիկաններն անմիջապես սխալ են թույլ տվել, որը խիստ բարդացրել է հետաքննությունը. նահանգի թագաժառանգը չի կարողացել անմիջապես ժամանել հանցագործության վայր, և սավանով ծածկված արյունոտ մարմինը մնացել է այնտեղ, որտեղ նրան գտել են մեկուկես օրվա ընթացքում։
Եղանակը ցուրտ էր, դիակը արագ քարացել էր։ Դատաքննիչները հետագայում չեն կարողացել բավարար ճշգրտությամբ պարզել, թե երբ է տեղի ունեցել մահը։ Դիակի վրա սեռական բռնության հետքեր չեն հայտնաբերվել։ Դիահերձումը ցույց է տվել, որ հանգուցյալը կույս է եղել։
Մարթան մահացել է այն բանից հետո, երբ գոլֆի մետաղյա կտուցով հարվածել է գլխին։ Հարվածներից գնդակը կոտրվել է չորս մասի։ Սակայն հաջողվել է գտնել միայն գնդակն ու երկու կտոր փայտը՝ բռնակն անհետացել է։
Թոմաս Սկեյքելը հարցաքննվել է հենց առաջին օրը։ Նա վերջին մարդն էր, ով Մարթայի ողջ է տեսել։ Նա դարձավ կասկածյալ։ Թոմասն ասել է, որ Մարթայից բաժանվելով՝ եկել է իր սենյակ և սկսել է տնային աշխատանք պատրաստել։
Նրան հարցրել են, թե հատկապես ինչ է ասել Թոմին՝ «Աբրահամ Լինքոլնի մասին»։Ոստիկանությունը տեղեկանքներ է տեղադրել քոլեջում։ Պարզվել է, որ Թոմասը ստել է. նման հանձնարարություն նրան ոչ ոք չի տվել, և պատմության կուրս նա չի ունեցել։ Խուզարկության ժամանակ ոստիկանները առգրավել են մի շարք ակումբներ, որը պատկանում էր Սկեյքել եղբայրների հանգուցյալ մորը։ «Tony Penna» ընկերության գնդակները նույն (բավականին հազվադեպ) էին, ինչ հանցագործության վայրում հայտնաբերված կոտրվածը։
Կոմպլեկտում բացակայում էր հենց այն կտուցը, որը սպանվեց մարտ ամսին։ Կոմպլեկտի բոլոր գնդիկների կաշվե բռնակների վրա փակցված է եղել տիրուհու անունով պիտակը, ինչը հանգեցրել է այն մտքին, որ մարդասպանը հատուկ լավ է թաքցրել բռնակը։
Ոստիկաությւնը դիմել է ավանի բոլոր չոր մաքրման ծառայություններին՝ խնդրելով հայտնել իրենց մոտ եղած ցանկացած հագուստի մասին, որն արյունով է լցված։ Կոնեկտիկուտի նահանգապետը 20 հազար դոլարի պարգև է նշանակել հանցագործության բացահայտմանն աջակցելու համար։ Մարթայի ծնողները գումարն ավելացրել են մինչև 50 հազար։ 1996 թվականին այն կրկնապատկվել է։
Մոքսլիի և Սկեյքելի հարևաններից ոստիկանները իմացել են, որ սպանության գիշերը՝ ժամը 11-ի սահմաններում, գյուղի բոլոր շները սկսել են հաչալ։ Թոմից բացի, կասկածանքի տակ է հայտնվել նաև Սկեյքելների տնային ուսուցիչ Քենեթ Լիթլթոնը, ով այդ երեկո երեխաների հետ էր ակումբում։
Գործը խճճվել է։ Ոստիկանությունը հանցանշան չի ունեցել, իսկ Սկեյքելների ընտանիքը թանկ փաստաբանների օգնությամբ խանգարել է գործին։
Մարթա Մոքսլիի սպանության գործն անմիջապես լայն արձագանք է ստացել։ Այս ամենը վատ է ազդել երեխաների վրա. նրանց սկսել են տեղափոխել այլ դպրոցներ, նրանք սկսել են մեծ քանակությամբ մարիխուանա և ալկոհոլ օգտագործել[3]։
Դատ խմբագրել
23 տարի անց՝ 1998 թվականի հունիսին, գործը վերջապես հասավ մեկ մարդու կազմում մեծ ժյուրիի՝ դատավոր Ջորջ Թիմին։ Նա պետք է որոշեր, թե արդյոք առկա հանցանշանների հիման վրա պետք է որևէ մեկին սպանության մեղադրանք առաջադրեր։ Նրան մեկուկես տարի պահանջվեց։ Նա լսեց վկայությունը երեսուն վկաների և ուսումնասիրեց բոլոր նյութերը, որոնք հավաքվել էին գործով։ Դրանից հետո նա ևս վաթսուն օր մտածեց։ 12000 թվականի հունվարի 9-ին հայտարարվել էր, որ Կոնեկտիկուտ նահանգի դատախազությունը ձերբակալման դատական օրդեր է ստացել։
Նույն օրը Մայքլ Սկեյքելի փաստաբանը հայտարարել է, որ իր հաճախորդը մտադիր է ինքնակամ հանձնվել ոստիկանություն։ Դա տեղի է ունեցել այն բանից հետո, երբ Մայքլը ձերբակալվել է և ավելի ուշ կալանքից ազատ արձակվել 500 հազար դոլար գրավի դիմաց։ Չնայած նրան, որ մեղադրյալը 39 տարեկան է եղել, խորամանկ փաստաբանների ջանքերի շնորհիվ նա պետք է կանգներ անչափահասների համար դատարանի առջև։ Մեկ տարի պահանջվեց, որպեսզի Մայքլ Սկեյքելի գործը նահանգի դատախազության պնդմամբ փոխանցվի ընդհանուր իրավասության դատարան։
Գերագույն դատարանի դատավոր Կոնեկտիկուտ նահանգի Ջոն Կավանևսկին դատարանի դահլիճից հեռացրել է հեռուստախցիկները[3]։
Ապացույցներ խմբագրել
Խնդիրը եղել է անհերքելի ապացույցների և ապացույցների բացակայության մեջ։ Նույնիսկ հագուստ և կոշիկ, որոնք եղել են Մայքլի կողմից սպանության գիշերը, հետաքննությունը կարողացել է կորցնել։ Մեղադրող կողմը ներկայացրել է հետևյալ ապացույցները՝
- Մի քանի վկաներ պնդում էին, որ Մայքլ Սկեյկելն իրենց խոստովանել է Մարթա Մոքսլիի սպանության մեջ, որը կատարվել է ավագ եղբոր նկատմամբ խանդի հողի վրա, որի հանդեպ իբր բարեհաճություն է դրսևորել հանգուցյալ աղջիկը։ Մարթա Մոքսլիի օրագիրը, մի փոքր այլաբանական, հաստատում է դա։
- Մայքլ Սկեյքելը ալիբին ունեցել է երեկոյան ժամը 9:30-ից մինչև 11:30 ընկած ժամանակահատվածում, երբ, ըստ նրա ցուցմունքների, նա տուն է վերադարձել զարմիկի մոտից։ Սակայն նա չի քնել, չնայած իր նախնական ցուցմունքներում հենց դա էր պնդում։
Փաստաբանը փորձել է դատարանին համոզել վկաների հանցանշանների և թյուրըմբռնումների մեջ։ Դատարանում ելույթ է ունեցել 75-ամյա Ռաշտոն Սկեյքելը։ Նրա ցուցմունքները չեն օգնել ոչ պաշտպանությանը, ոչ էլ մեղադրանքին. տարիների մաշվածության վրա շիզոֆրենիա է ախտորոշվել[3]։
Դատավճիռ խմբագրել
Դատը սկսվել է 2001 թվականին։ Սկեյքելը իրեն մեղավոր չի համարել։2002 թվականի օգոստոսի 29-ին նա մեղավոր էր ճանաչվել Մոքսլիի սպանության մեջ և դատապարտվել 20 տարվա ազատազրկման։ 2006 թվականի հունվարի 13-ին Կոնեկտիկուտ նահանգի Գերագույն դատարանը ուժի մեջ թողեց դատավճիռը[3]։
Զանգվածային մշակույթում խմբագրել
- 1991 թվականին Ռաշթոն Սկեյքելը վարձել է «Sutton Associates» մասնավոր խուզարկուների, որպեսզի նրանք անկախ հետաքննություն անցկացնեն։ Մասնավոր խուզարկուները, առանձին հարցաքննել են Թոմին և Մայքլին, հայտնել են բոլորին, որ հանցագործության վայրում հայտնաբերվել են նրա ԴՆԹ-ի մասնիկներ և պահանջել բացատրել, թե ինչպես են նրանք այնտեղ հայտնվել։ Ավագն ասաել է, որ Մարթայի հետ համբուրվել են, և բանը հասել է փոխադարձ ձեռնաշարժության։ Կրտսերը հայտարարել է, որ տասներկուս անց կեսին զարմիկից վերադառնալով, նա բարձրացել է Մոքսլիի տան դիմաց աճող ծառին և, նայելով Մարթայի ննջասենյակի պատուհանից, ձեռնաշարժվել է, դա հենց այն ծառն էր, որի տակ դիակ են գտել։ Իմանալով արդյունքների մասին՝ Ռաշթոն Սկեյքելը լիովին հատուցել է գործակալության հետ և խնդրել ոչնչացնել բոլոր նյութերը։ Սակայն քննչական գրասենյակում հայտնվել է մի մարդ, որը հաշվետվության պատճենը հանել է և այն փոխանցել գրողին Դոմինիկ Դանին։ Օգտվելով նյութերից՝ Դանը գրել և հրատարակել է «A Season in Purgatory» («Սեզոնը քավարանում») բեսթսելեր դարձած վեպը։ Վեպի հեղինակը նման հանգամանքներում կորցրել է դստերը և ցանկացել է, որ արդարադատությունը կատարվի։
- 2002 թվականին էկրան է բարձրացել «Սպանություն Գրինվիչում» ֆիլմը՝ Մարթա Մոքսլիի պատմության մոտիվներով։ Մարթայի դերում նկարահանվել է Մեգի Գրեյսը։
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Find A Grave — 1996.
- ↑ Internet Movie Database — 1990.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Совершенно СЕКРЕТНО - Смерть под вязом