Մասնակից:O'micron/Ավազարկղ

Սիրիա (արաբ․՝ سُورِيَا‎‎), պաշտոնապես՝ Սիրիայի Արաբական Հանրապետություն (արաբ․՝ اَلْجُمْهُورِيَّةُ ٱلْعَرَبِيَّةُ ٱلْسُوْرِيَّة‎‎, Ալ-Ջումհուրիյա ալ-Արաբիյա աս-Սուրիա), պետություն Արևմտյան Ասիայում՝ Արևելամիջերկրական ավազանի Լևանտյան տարածաշրջանում։ Հյուսիսում սահմանակցում է Թուրքիային, արևելքում և հարավ-արևելքում՝ Իրաքին, Հորդանանին՝ հարավում, իսկ հարավարևմտյան հատվածում անցնում է Սիրայի սահմանը Իսրայելի և Լիբանանի հետ։ Հյուսիսում երկրի ափերը ողողում են Միջերկրական ծովի ջրերը։ Սիրիական ափից 125 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվում է Կիպրոս կղզին։ Սիրիայի Արաբական Հանրապետությունը ներկայումս կառավարվում է 2024 թվականի դեկտեմբերի 8-ին Ասադյան ռեժիմի տապալման արդյունքում ձևավորված անցումային կառավարության կողմից՝ Աբու Մուհամմադ ալ-Ջուլանիի գլխավորությամբ։ Սիրիայի տարածքը կազմում է շուրջ 185 000 քառ. կմ, որը վարչականորեն բաժանված է տասնչորսմուհաֆազաների, 65 մինտակաների, վերջիններս էլ՝ 284 նահիյաների։ Մարզի կարգավիճակ ունի նաև մայրաքաղաք Դամասկոսը։

Սիրիայի քաղաքների թիվն անցնում է 200-ը, որոնցից առավել նշանավոր են Դամասկոսը, Հալեպը, Հոմսը, Համան և Դեր Զորը։ Ծովափնյա քաղաքներից Լաթակիան երկրի խոշորագույն տնտեսական, իսկ Տարտուսը՝ առողջարանային նավահանգիստներն են։

«Սիրիա» եզրույթը պատմականորեն վերաբերում է առավել ընդգրկուն տարածաշրջանին, որը գլխավորապես համապատասխանում է ժամանակակից Լևանտի զբաղեցրած տարածքին և արաբական իրականությունում հայտնի է որպես «աշ-Շամ»։ Արաբական հանրապետությունը ներառում է մի շարք հնագույն թագավորությունների և աշխարհակալությունների երբեմնի տարածքներ, ներառյալ՝ մ.թ.ա. 3-րդ հազարամյակում սկզբնավորված Էբլայական քաղաքակրթությունը։ Այս տարածքներն ընգրկված են եղել նաև հին աշխարհի ամենից նշանավոր կայսրություններից մեկի՝ Ասորեստանի կազմում։ Սիրիան հաջորդիվ ծաղկում է ապրել միջնադարում՝ արաբական քաղաքակրթության ներքո։ Այս ժամանակահատվածում էլ Դամասկոսն ու Հալեպը մշակութային մեծ նշանակություն են ձեռք բերել։ Օմայյանների շառավիղների օրոք Դամասկոսը դարձել է Արաբական խալիֆայության ոստանը, իսկ ավելի ուշ՝ Մամլուքների սուլթանության նահանգային մայրաքաղաքը Եգիպտոսում։

Ժամանակակից Սիրիա պետությունը, սակայն, ձևավորվել է 20-րդ դարի կեսերին՝ հարյուրամյակներ տևած օսմանյան տիրապետության ավարտից հետո, երբ ձևավորվեց Սիրիական պետությունը ֆրանսիական մանդատի ներքո։ 1945 թվականին, երբ ինքնահռչակված Սիրիական առաջին հանրապետությունը դարձավ ՄԱԿ-ի հիմնադիր անդամ, երկիրը դե յուրե անկախություն ձեռք բերեց, ինչը պաշտոնապես ավարտեց ֆրանսիական մանդատը։ Ֆրանսիական զորքերը դուրս եկան 1946 թվականի ապրիլին, և երկիրը ստացավ դե ֆակտո անկախություն։

Անկախությունից հետո Սիրիան քաղաքական անկայունություն ապրեց, բազմաթիվ հեղաշրջումներ տեղի ունեցան 1949-1971 թվականներին։ 1958 թվականին Սիրիան միացավ Եգիպտոսի հետ կարճատև միությանը, որն ավարտվեց 1961 թվականի հեղաշրջմամբ։ 1963 թվականի հեղաշրջումը, որը իրականացվեց Բաաս կուսակցության բանակային կոմիտեի կողմից, ստեղծեց միակուսակցական պետություն, որը մեկուսացված վարչակարգ էր՝ ռազմական դրությամբ 1963-2011 թվականներին՝ սահմանադրական իրավունքները փաստացիորեն կասեցնելով։ Բաասական խմբերի միջև ներքին պայքարները հանգեցրին նոր հեղաշրջումների՝ 1966 և 1970 թվականներին, վերջինի արդյունքում Հաֆեզ ալ-Ասադը եկավ իշխանության։ Ասադի օրոք Սիրիան դարձավ ժառանգական դիկտատուրա, և իշխանությունը կենտրոնացավ նրա ընտանիքի շուրջ։ Ասադը մահացավ 2000 թվականին, և նրան փոխարինեց որդին՝ Բաշարը։

2011 թվականին Արաբական գարունից ի վեր Սիրիան ներքաշվեց բազմակողմանի քաղաքացիական պատերազմի, որտեղ ներգրավվեցին տարբեր երկրներ, ինչը հանգեցրեց փախստականների ճգնաժամի, որի արդյունքում ավելի քան 6 միլիոն մարդ լքեց երկիրը։ 2014-2015 թվականներին, Իսլամական պետությունի արագ տարածմանը հակազդելու համար, տարբեր երկրներ միջամտեցին, ինչը հանգեցրեց նրա տարածքային պարտությանը 2017 թվականին՝ կենտրոնական և արևելյան Սիրիայում։ Դրանից հետո երեք քաղաքական կառույցներ՝ Սիրիայի միջանկյալ կառավարություն, Սիրիայի փրկության կառավարություն և Հյուսիսային և Արևելյան Սիրիայի ժողովրդավարական ինքնավար վարչություն, հայտնվեցին՝ մարտահրավեր նետելով Ասադի իշխանությանը։ 2024 թվականի վերջին, ընդդիմադիր ուժերի լայնածավալ հարձակման արդյունքում Դամասկոսը գրավվեց, ինչը հանգեցրեց Ասադի վարչակարգի անկմանը։

Պտղաբեր հարթավայրերով, բարձր լեռներով և անապատներով երկիր՝ Սիրիան հանդիսանում է էթնիկ և կրոնական բազմազան բնակչության տուն։ Արաբները կազմում են խոշորագույն էթնիկ խումբը, իսկ սուննի մահմեդականները՝ ամենամեծ կրոնական համայնքը։