Վիքիպեդիա

Մասնակից:Mari Sahakyan/Ավազարկղ27

Լի Սո Յոն (կորեերեն՝ 이소연; ծնվ. Հունիսի 2, 1978, Գվանգջու, Հարավային Կորեա) - Հարավային Կորեայի առաջին տիեզերագնացը, երկրորդ ասիացի կին տիեզերագնացը: Կենսատեխնոլոգիայի դոկտոր (PhD):

Կենսագրություն

խմբագրել

Լի Սո Յոն ծնվել է 1978 թվականի հունիսի 2-ին։ Ավարտել է Gwangju High School-ը (անգլ.՝ Kwangju Science High School): Նա սովորել է Դեյջոնի Կորեայի առաջադեմ գիտության և տեխնոլոգիաների ինստիտուտի (KAIST) մեքենաշինության ֆակուլտետում, որտեղ ստացել է իր բակալավրի և մագիստրոսի կոչումները: Ավարտելուց հետո նա այնտեղ աշխատել է ասպիրանտուրայում, որտեղ պատրաստվել է պաշտպանել իր ատենախոսությունը կենսատեխնոլոգիայի ոլորտում:

2008 թվականի փետրվարի 29-ին նրան շնորհվել է կենսատեխնոլոգիայի դոկտորի կոչում (PhD): Ընդ որում, դա արվել է նրա բացակայությամբ, քանի որ այդ ժամանակ նա գտնվում էր Ռուսաստանի տիեզերագնացների պատրաստման կենտրոնում (ՏԿԿ)։

Տիեզերական ուսուցման փուլերը

խմբագրել
 
Լի Սո Յոնը և Կո Սանը վերապատրաստվում են կեղծ կայանում

2006 թվականի ապրիլի 21-ին Հարավային Կորեայի կառավարությունը, որպես ազգային տիեզերական ծրագրի մաս, հայտարարեց 2008 թվականի գարնանը ռուսական Soyuz TMA-12 տիեզերանավով տիեզերագնացների թռիչքի համար տիեզերագնացների նախապատրաստմանը մասնակցելու բաց մրցույթ: Լի Սո Յոն մեկն էր իր երկրի 36206 քաղաքացիներից, ովքեր դիմել էին մասնակցելու[1]։

  • 2006 թվականի հոկտեմբեր - Լի Սո Յոն ընտրվում է սեթի կիսաեզրափակիչ 30 մասնակիցներից մեկը:
  • 2006 թվականի նոյեմբեր - Ընտրվել է որպես եզրափակիչ 10 մասնակիցներից մեկը:
  • Դեկտեմբերի 2, 2006 - 8 եզրափակիչ փուլ անցածների շարքում նա ուղարկվել է բժշկական հետազոտության ՔՊԿ անունով: Յու.Ա.Գագարին.
  • 2006 թվականի դեկտեմբերի 12 - անվանվել է տիեզերագնացների վեց թեկնածուների շարքում:
  • Դեկտեմբերի 25, 2006 - Ընտրվել է որպես Կորեայի տիեզերագնաց ծրագրի 2 եզրափակիչ փուլի մասնակիցներից մեկը:
  • 24 հունվարի, 2007թ.- հաջողությամբ անցել է նախնական բժշկական զննությունը:
  • 2007թ. մարտի 6-ին ստացել է հատուկ դասընթացների հնարավորություն:
  • 2007 թվականի մարտի 7 - սկսվեց ընդհանուր տիեզերական վարժանքը:
  • 2007 թվականի սեպտեմբերի 5 - ընտրվել է որպես հարավկորեացի տիեզերագնաց Կո Սանի պահուստ:
  • 2007 թվականի նոյեմբերի 6 - հաստատվել է որպես պահեստային տիեզերական թռիչքի մասնակից՝ ISS-ի տասնչորսերորդ այցելող արշավախմբի (EP-14) գլխավոր անձնակազմի անդամ:

Սկզբում առաջին թեկնածուն անվանվել է կորեացի տիեզերագնաց Կո Սան, սակայն ռուսական կողմի պնդմամբ «ուսումնական արձանագրության» կրկնակի խախտման համար 2008 թվականի մարտի 10-ին նա հեռացվել է Soyuz TMA-ի հիմնական անձնակազմից։ 12 տիեզերանավ և փոխարինվեց Լի Սո Յոնով[2]։ 2007 թվականին Կո Սանը տուն բերեց դասագիրք։ Հետո նա իր արարքն անվանել է պատահական սխալ։ 2008 թվականի փետրվարին նա մուտք է ստացել փաստաթղթեր, որոնք դասակարգված են որպես DSP, որոնք կապված չեն նրա պատրաստման հետ: Կո Սանը ոչ միայն ծանոթացել է նրանց հետ, այլև պատճենել ու ուղարկել է հայրենիք։ Ըստ որոշ տեղեկությունների՝ դրանք «Սոյուզ» տիեզերանավի կառավարման վերաբերյալ փաստաթղթեր էին։ Որպես տիեզերագնաց-հետազոտող՝ նա իրավունք չուներ ծանոթանալու նրանց հետ[3]։

  • 2008 թվականի մարտի 18 - Լի Սո Յոնը, որպես Soyuz TMA-12 տիեզերանավի հիմնական անձնակազմի մաս, հաջողությամբ հանձնեց երկօրյա նախաթռիչքային քննությունը[4]։
  • 2008 թվականի մարտի 21 - նախնական թռիչքային քննության արդյունքների հիման վրա նա պաշտոնապես հաստատվել է որպես «Սոյուզ TMA-12» տիեզերանավի տիեզերական թռիչքի մասնակից:

2008 թվականի ապրիլի 8-ին Լին տիեզերք գնաց Soyuz TMA-12-ով երկու ռուս տիեզերագնացների հետ (Սերգեյ Վոլկով, Օլեգ Կոնոնենկո): Տիեզերանավը մեկնարկել է ժամը 17:31:00 UTC: Թռիչքից առաջ Լի Յոնը ամենաերիտասարդն էր (ըստ ծննդյան ամսաթվի) նրանցից, ովքեր թռչել են տիեզերք:

Լի Սո Յոնի թռիչքի արդյունքում Հարավային Կորեան դարձավ երկրորդ երկիրը Մեծ Բրիտանիայից հետո, որի առաջին տիեզերագնացը կին է։ Հաղորդվում է, որ թռիչքը նրա երկրին արժեցել է 20 միլիոն դոլար[5]։

Տերմինաբանություն

խմբագրել

«Սոյուզի» և «ISS»-ի դերը Լիի համար, ով տիեզերք թռավ Ռուսաստանի կառավարության հրավերով Հարավային Կորեայի հետ առևտրային համաձայնագրերի միջոցով, սահմանվեց որպես «տիեզերական թռիչքի մասնակից»: Այսպես է նշված Ռուսաստանի Դաշնային տիեզերական գործակալության և ՆԱՍԱ-ի փաստաթղթերում[6].

Թռիչք

խմբագրել
 
Լի Սո Յոն ձախ կողմում

Թռիչքի ընթացքում Լի Սո Յոնը 18 գիտափորձ է անցկացրել Կորեայի օդատիեզերական հետազոտությունների ինստիտուտի (KARI) համար, հարցազրույցներ տվել և մասնակցել մեդիա կոնֆերանսների։ Փորձերի թվում կար 1000 մրգային ճանճերով հատուկ տարա, որի համար նրանք հետևում էին, թե ինչպես են ձգողականության և շրջակա միջավայրի այլ գործոնների փոփոխություններն ազդում ճանճերի և նրանց գենոմի վարքագծի վրա: Այլ փորձեր ուղղված էին զրոյական գրավիտացիայի պայմաններում բույսերի աճի ուսումնասիրությանը, նրա սրտի գործունեության ուսումնասիրությանը, ինչպես նաև գրավիտացիայի ազդեցությանը աչքերի ճնշման և դեմքի ձևի վրա: Օգտագործելով Samsung 3D տեսախցիկ, Լին ամեն օր վեց լուսանկար էր անում իր դեմքը՝ հետևելու փոփոխություններին: Նա նաև կատարել է Երկրի մակերևույթի դիտարկումներ, մասնավորապես փոշու փոթորիկների տեղաշարժը Չինաստանից Կորեա[7]։ Հատուկ սարքի միջոցով Լի Սո Յոնը չափել է կայանի վրա եղած աղմուկը[8]: Հարավկորեացի գիտնականները հատուկ թռիչքի համար ստեղծել են կիմչիի ցածր կալորիականությամբ և վիտամիններով հարուստ տարբերակը[9]։

Վերադարձ

խմբագրել

2008 թվականի ապրիլի 19-ին առաքելության ավարտին Լի Սո Յոնը ISS անձնակազմի անդամներ Փեգի Ուիթսոնի և Յուրի Մալենչենկոյի հետ վերադարձավ Երկիր Soyuz TMA-11 տիեզերանավով։ Պիրոբոլտներից մեկի անսարքության պատճառով տիեզերանավի բաժանումը կուպեների տեղի չի ունեցել ճիշտ ժամանակին, և վայրէջքի մոդուլն ընկել է բալիստիկ վայրէջքի հետագիծ: Ուղեծրից վայրէջքի ժամանակ անձնակազմը ենթարկվել է տասնապատիկ ծանրաբեռնվածության։ Ժամը 08:30:45 UTC նավը վայրէջք է կատարել Ղազախստանի տարածքում՝ նախատեսված վայրից 420 կմ հեռավորության վրա[10]։ Այս կոշտ վայրէջքի արդյունքում Լին Կորեա վերադառնալուց հետո մեջքի ուժեղ ցավերի պատճառով որոշ ժամանակ հոսպիտալացվել է։

Թռիչքից հետո

խմբագրել

Թռիչքից հետո Լին աշխատում է որպես հետազոտող KARI-ում, ինչպես նաև ծառայում է որպես Կորեայի տիեզերական դեսպան՝ Կո Սանի հետ միասին: Նշվեց նաև, որ Լի Սո Յոն և Կո Սանը կմասնակցեն NASA-ի 2020 թվականին նախատեսված միջազգային լուսնային առաքելությանը որպես KARI հետազոտող տիեզերագնացներ[11][12]։

Անունների ուղղագրության տարբերակներ

խմբագրել

Ավանդաբար, կորեական անունը 이소연 ռուսերեն թարգմանվում է որպես «Լի Սո Յոն»[13]։Կորեական գրության մեջ 이 վանկը արտասանվում է ռուսերեն «ես» -ի նման, բայց ազգանվան մեջ ընդունված է գրել այն պատմական արտասանությանը համապատասխան որպես «Լի» (օրինակ, Լի Մյունգ-բակ): Այնուամենայնիվ, Դաշնային տիեզերական գործակալությունը այլ մոտեցում ցուցաբերեց՝ արտասահմանյան անձնագրում լատինատառ «Yi Soyeon» տիեզերագնաց անունը տառադարձելով «Yi Soyeon»՝ 2008 թվականի մարտի 20-ին հրապարակելով այս հարցի վերաբերյալ հատուկ մամուլի հաղորդագրություն[14]։ Այս փաստերը, ինչպես նաև այն, որ կորեացի կնոջ մասնակցությունը թռիչքին հայտնի դարձավ միայն 2008 թվականի մարտի 10-ին, լրատվամիջոցներում նրա անվան տարբեր ուղղագրությունների տեղիք տվեցին։ Նույնիսկ այնպիսի հեղինակավոր հրապարակումը, ինչպիսին RIA Novosti-ն է, թույլ է տվել անվան երկու տարբեր ուղղագրություն մեկ հոդվածում, իսկ նախաթռիչքային շնորհանդեսի ժամանակ աղջկա առջև տառասխալով ցուցանակ կար՝ «Soyon Iy»: Նույն տառասխալը կարելի է տեսնել արշավախմբի տարբերանշանի և տիեզերական կոստյումի վրա[15][16]։

Անունը ռուսերեն գրելու տարբերակներ. Йи Сойон, Ли Соён, Ли Со Ён, Йи Со Ён, И Со Ён.

Լատինական ուղղագրության տարբերակներ: Yi So Yeon, Lee So Yeon, Lee So Yon, Lee So Hyun.

Փաստեր անձնական կյանքից

խմբագրել

Լի Սո Յոն ամուսնացած չէ: Նա 12 տարեկանից զբաղվել է թեքվոնդոյով[17]։ Նա իր երկրի օլիմպիական հավաքականի անդամ է։

Տես նաև

խմբագրել

Աղբյուրներ

խմբագրել
  • Федеральное космическое агентство: Йи Сойон. roscosmos.ru(չաշխատող հղում)

(ռուս.)

  • РКК «Энергия»: Йи Сойон. energia.ru(ռուս.)
  • Космическая энциклопедия: Йи Сойон. astronaut.ru(ռուս.)
  • Spacefacts biography: Yi So-yeon spacefacts.de(անգլ.)

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ Набор кандидатов в космонавты в Южной Корее в 2005 году. astronaut.ru Արխիվացված է Մարտ 4, 2016 Wayback Machine-ի միջոցով:
  2. ↑ Состав 17-й экспедиции на МКС и комментарий отстранения Ко Сана. spacenews.ru(չաշխատող հղում) (ռուս.)
  3. ↑ Первый астронавт Южной Кореи объявлен первым космическим шпионом. [1] Արխիվացված է Օգոստոս 7, 2018 Wayback Machine-ի միջոցով:(ռուս.)
  4. ↑ Космонавты-отличники готовы к полёту. spacenews.ru(չաշխատող հղում) (ռուս.)
  5. ↑ «Yi describes frightening return to Earth». yahoo.com. 2008-04-21. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-08-ին. Վերցված է 2008-04-22-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  6. ↑ «Expedition 17». NASA. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-11-ին. Վերցված է 2008-04-09-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  7. ↑ South Korea’s First Woman Astronaut Lifts Off Into Space Voice of America — Kurt Achin
  8. ↑ Astronaut tests aimed at enhancing space science, biotech Արխիվացված է Մայիս 20, 2011 Wayback Machine-ի միջոցով: Yonhap News 8 апреля
  9. ↑ «Kimchi goes into space, along with first Korean astronaut». Choe Sang-Hun. International Herald Tribune. 2008-02-22. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-11-ին. Վերցված է 2008-04-09-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  10. ↑ Росбизнесконсалтинг со ссылкой на пресс-службу Роскосмоса Роскосмос: Причина баллистического спуска «Союза ТМА-11» — несрабатывание пироболта // Росбизнесконсалтинг : Росбизнесконсалтинг — новости дня. — 24 мая 2008.(չաշխատող հղում)
  11. ↑ По сообщению газеты «Чунан ильбо»
  12. ↑ Cho Jin-seo (2008-04-08). «Yi Ready for Blasting Off Into Space». The Korea Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2008-04-20-ին. Վերցված է 2008-04-09-ին.
  13. ↑ Сеульский вестник. Состав сборной Южной Кореи на Олимпиаде в Афинах 2004 года. vestnik.tripod.com(ռուս.)
  14. ↑ Вниманию СМИ: Йи Сойон. roscosmos.ru(չաշխատող հղում) (ռուս.)
  15. ↑ «Член экипажа экспедиции на МКС гражданка Республики Корея Йи Сойон». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-08-04-ին. Վերցված է 2010-04-17-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  16. ↑ Перед полётом эти опечатки заметили и исправили.
  17. ↑ Новости из Южной Кореи: Йи Сойон. korea.net Արխիվացված է Մարտ 14, 2008 Wayback Machine-ի միջոցով:(անգլ.)
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Mari_Sahakyan/Ավազարկղ27&oldid=10032918» էջից