Մասնակից:ArsineSarikyan/Ավազարկղ
| ArsineSarikyan/Ավազարկղ | |
|---|---|
| Երկիր | Հայաստան |
| Կարգավիճակ | Օպերատիվ |
| Բացման ամսաթիվ | 1932 |
| Սեփականատեր | «Ձորագետ» ՍՊԸ |
Ձորագետի հիդրոէլեկտրակայանը գտնվում է Լոռվա մարզի Ձորագետ գյուղում: Այն հիմնվել է 1927թ: [1]. Հէկը գտնվում է Դեբեդ գետի ափին, սակայն օգտագործում է Ձորագետ գետի ջրի հոսանքները: Հիմնականում օգտագործվում են 3 շարժիչներ, որոնք ունեն 26.2 մեգավատ արտադրողականություն: [2] ՀԷԿը սկսել է գործել 1932թ Նոյեմբերի 15-ին՝ 22,320 կիլովատ արտադրողականությամբ: Մինչև 2011թ այն դասվում էր միջին չափի ՀԷԿերի շարքին: 2011թ-ից ի վեր, համաձայն կառավարութան որոշման, Ձորագետի ՀԷԿը համարվում է փոքր (˂30MW): [3] Ձորագետի ՀԷԿը գետի վրա գործող ՀԷԿ է, քանի որ ամբարտակի հետևում գտնվող լիճը չի կարող տեղավորել մեծ քանակությամբ ջուր:
Պատմություն խմբագրել
ՀԷԿի կառուցումը սկսվել է 1927թ և տևել է 5 տարի՝ մինչև 1932թ: ՀԷԿը ստեղծել են Հենրի Օսիպովիչ Գրաֆիտիոն՝ ակադեմիկոս, ինժեներ և Սովետական Միության ՀԷԿերի կառուցման պիոներ, և Հովհաննես Ներսես Մելիք-Փաշայևը՝ հայ ինժեներ և ակադեմիկոս: ՀէԿի կառուցումը ծրագրել ու կազմակերպել է Իոսիֆ Անդրե Տեր-Աստվածատրյանը: [2] Հէկը սկսել է գործել 1932թ: Նույն տարում էլ 7400 կիլովատ արտադրողականությամբ ագգրեգատը կցվել է աշխատանքին: Այդ տարի ՀԷԿը աշխատեց ամբողջ 22,320 կիլովատ արտադրողականությամբ՝ տարեկան միջինը 14,920 կիլովատ ջրի հոսանքի արտադրողականությամբ: [4]. ՀէԿի առաջին երկու ագրեգատները կառուցվել են 1932թ, իսկ երրոդը կառուցվել է 1949թ: [5] Մնչև 2011թ, ՀԷԿ-ը պատկանել է ՀՀ Պաշտպանության նախարարությանը: 2011թ Ձորագետ ՀԷԿ-ը սեփականաշնորհվել է «Ձորագետ» ՍՊԸ-ի կողմից: [6].. Հետևաբար, կազմակերպությունը անկախ է բաժնետերերից, ֆոնդային առաջարկներից, վճարում է ավելի քիչ հարկեր ու առավել հեշտորեն է դրամական միջոցներ ձեռք բերում: Ավելին, աշխատելով որպես մասնավոր կազմակերպություն, Ձորագետ ՀԷԿ-ի սեփականատերերն ունեն բազում առավելություններ: Սեփականատերերը կախված չեն կազմակերպության կորուստներից կամ օրինական խնդիրներից, հետևաբար կազմակերպությունն ու սեփականատրերը կատարելապես առանձին գործող մարմիններ են: [7]
Էներգիա ստանալու այլ միջոցների հետ համեմատած՝ փոքր ՀԷԿ-երը համարվում են էկոլոգիապես բարենպաստ, չնայած, որ ՀԷՑ-ը պարտադրված է մոտ 15 տարի գնել ՀԷԿ-ի արտադրած էներգիան: Մինչև 2011թ, Հայաստանում փոքր էին համարվում այն ՀԷԿ-երը, որոնք ունեին 10 մեգավատից ցածր արտադրողականություն: 2011թ-ից ի վեր այս շեմը հասավ 30 մեգավատի, և ամբողջ Հայաստանում Ձորագետ ՀԷԿ-ը միակ հէկն էր, որ օգուտ ստացավ այս փոփոխությունից: Կազմակերպությունը հավելյալ ֆինանսական օգուտ ստացավ ՀԷՑ-ի վճարումներից, քանի որ վերջինս՝ «Ձորագետ» ՍՊԸ-ի էկոլոգիապես բարենպաստ կարգավիճակի շնորհիվ պատադրված է փոքր հէկերից էներգիա գնել բարձր գներով: [3]
Ծրագրային շեղումներ խմբագրել
Ձորագետ ՓՀԷԿ-ը ունի տարբեր շեղումներ իր նախագծից։ Շեղումների շարքին են պատկանում պատվարի 0.5m բարձր և 4.75m երկար լինելը, գլխամասում ձկնացարանի ստանդարտներին ոչ համապատասխան լինելը, մեկ այլ պատվարի՝ առանց ձկնացարանի լինելը, որը անհաղթահարելի խոչընդոտ է հանդիսանում ձկների ձկնացարան հասնելու ճանապարհին։ Ավելին, աղբորսիչում առաջացած ճեղքերը թույլ են տալիս մանր ձկներին անցնել աղբորսիչի միջողով և հայտնվել ճնշումային խողովակատարում։ Բացակայում է նաև ձկնապաշտպան ցանցը, իսկ ձկնուղին չի ծառայում իր նպատակին։ Էլեկտրակայանի շրջակայքում հանդիպում է կարմրախայտը, բայց եթե չլիներ շինությունը ապա կհանդիպեին նաև Կուրի բեղաձուկը, արևելյան տառեխիկը, կողակը, քառթակը, Կուրի լերկաձուկը։ Որպես արդյունք, այդ բարձրության, արհեստական ջրթափի և այդ քանակության ջրի հոսքը ստեղծել է խոչընդոտներ ձկների գետի երկու ուղություններով էլ տեղաշարժվելու համար։ [1]
Տեսակ խմբագրել
Ձորագետի հիդրոէլեկտրակայանն ունի գետի վրա կառուցված ամբարտակ ամբարտակ: Ամբարտակի այս տեսակը չի կարող պահպանել մեծ քանակությամբ ջուր իր մեջ: Ջուրը հոսում է ամբարտակից դեպի կայան տեղափոխող թունելի միջոցով, որի տրամագիծն է 1300 մմ: Արտադրանքը կախված է երկու գործոններից` գլխային հանգույցի երկարությունից և ջրի հոսանքի արագությունից: Գլխային հանգույցը, որն ունի 974 մետր բարձրություն և ուղղահայաց հեռավորությունն ամբարտակից դուրս եկած ջրից մինչև հզորություն արտադրող տուրբինը: Արտադրված էներգիան ուղիղ համեմատական է ջրի հոսանքին, այդ պատճառով էլ ստացված էներգիայի քանակությունը տարեց տարի փոփոխվում է ջրի հոսանքի քանակությանը համապատասխան: 2013 թվականին արտադրված էներգիան եղել է 76,210,140 կվժ, 2014 թվականին այն նվազել է և դարձել 69,230,401 կվժ, իսկ 2015 թվականի նոյեմբեր ամսվա դրությամբ աճել է և դարձել 81,630,959 կվժ: Տուրբինը հարմարեցված է այնպես, որ ի վիճակի լինի աշխատել ջրի տարբեր հոսանքների և ճնշման պայմաններում: Տուրբինի անիվը պտտվում է ներմուծվող ջրի քանակության, հոսքի և ճնշման շնորհիվ: Հիդրոէլեկտրակայանում կան երեք գեներատորներ, որոնք միացված են տուրբինին սյուներով և ատամնավոր շարժանիվներով, որոնք ստիպում են գեներատորներին պտտվել տուրբինի հետ միասին: Որպես արդյունք, գեներատորները փոխակերպում են տուրբինի մեխանիկական էներգիան էլեկտրական էներգիայի, որը այնուհետև փոխանցման լարերով հասնում է տներ: Այդ ագգրեգատների հզորություններն են 8.8, 8.8, and 8.6 մեգավատ համապատասխանաբար: Բացի այս ագգրեգատներից, այնտեղ կա ևս մեկ ագգրեգատ՝ 120 կվ հզորությամբ, որը կառուցվել էր ՀԷԿ-ի աշխատանքը ապահովելու համար: Այն մասնավորապես օգտագործվում է էլեկտրաէներգիայի պակասի ժամանակ, որպեսզի շարժիչները շարունակեն աշխատանքը: [5]
Հիդրոլոգիա խմբագրել
Ձորագետ գետը լեռնային գետ է, որը սնուցվում է ձյան և անձրևի տեղումներից, ինչպես նաև ստորգետնյա ակունքներից՝ արտեզյան ջրերից: Հետևաբար գետն ունի սեզոնային ջրային ռեժիմ: Դիտարկումները ցույց են տալիս որ ջրի արտահոսքը 2.66մ-խորանարդ/վրկ է և հոսքի մոդուլը 19 1/վրկ կմ քառակուսի: Տվյալները ցույց են տալիս, որ ջրի հոսքի տարեկան միջին ցուցանիշը հավասար է մեկ մետր խորանարդ/վարկյանում: Շատ դեպքերում առավելագույն ելքը գետի Ձորագետ ՓՀԷԿ-ի հատվածում հավասար է լինում 56.2 մ խորանարդ/վրկ: [8] Ձորագետ գետի երկրաբանական կազմը շատ զանազան է, բայց հիմնականում կազմված է հրաբխային քարերից և ժայռերից: Այդ կազմի մեջ մտնում են գրանիտը, տուֆը, բազալտը, անդեզիտ բազալտը [8]: Բացի Ձորագետ ՀԷԿ-ից, Ձորագետ գետի վրա նախատեսված է կառուցել Լոռի-բերդ ՀԷԿ-ը, որը կունենա 66 MW հզորություն և ընդունակ կլինի տարեկան արտադրել 200 միլլիոն KWh էներգիա։ [9]
Ֆինանսական պատմություն խմբագրել
Ի սկզբանե, Ձորագետ ՀԷԿ-ը կառուցելու համար կային երկու տարբեր ներդրումային ծրագրեր. 1.Մասնավոր ներդրումներ միայն (Սցենար 1) 2.30% -ը մասնավոր կապիտալ և 70% վարկավորում (Սցենար 2) 2008 թ.-ին էլեկտրաէներգիայի վաճառքի ինքնարժեքը 5,4 ցենտ է մեկ կվտ/ժամ-ի համար: Վարկի տոկոսադրույքը 10% է: Ստորև ներկայացված աղյուսակի տեղեկատվությունները ապացուցում են, որ Սցենար 2-ը ֆինանսապես ավելի շահավետ է, քանի որ այն ունի բարձր ներքին դրույքի վերադարձ և զուտ ընթացիկ արժեք՝ տարբեր զեղչային դրույքներով, քան Սցենար 1-ը: [10]
| Ցուցանիշներ | Սցենար 1
Միայն մասնավոր ներդրումներ |
Սցեենար 2 [10]
30% -ը մասնավոր կապիտալ և 70% վարկավորում |
|---|---|---|
| Ինքնարժեք ցենտ, ԿՎ/ժամ
Ցուցանիշներ |
5.4 | 5.4 |
| Ներքին Դրույքի Վերադարձ, % | 12.8 | 15.3 |
| Զուտ Ընթացիկ Արժեք, հազար USD | ||
| 8% | 964.6 | 967.4 |
| 10% | 486.02 | 579.9 |
| 12% | 127.5 | 303.3 |
| 14% | -147.7 | 102.25 |
| Հուսալիություն, տարիներ
(առանց արժեզրկման) |
7.6 | 9.4 |
| Վարկային վերադարձի վերջնաժամկետը, տարիներ | 7.0 |
Տարեկան շահագործման ծախսերը խմբագրել
Ձորագետ ՓՀԷԿ-ի էներգիայի արտադրության տարեկան ծախսերը կազմված են մաշման և շահագործման ծախսերից: Մաշվածության ընդունված է հաշվել գծային սկզբունքով՝ 3,3 տոկոսով: 2008թ.-ին մաշվածության ծախսերը կազմել են $ 65.300, տարեկան շահագործման ծախսերը կազզմել են $ 41,000, իսկ ընդհանուր ծախսերը կազմել են $ 106.300: Աշխատավարձերի ծախսերը հավասար էին $20.200, վերանորոգման ծախսերը՝ $15,800 և այլ ծախսերը՝ $ 5,000: [10] 2014 եւ 2013 թվականների ֆինանսական վիճակի վերաբերյալ ընկերության ցուցանիշները ցույց են տալիս, որ նրա շահութաբերությունը 2014 թվականին ավելի քիչ է եղել (289,369,000 դրամ), քան 2013 թ.-ին (626,922,000 դրամ)։ Շահութաբերության նվազումը պայմանավորված էր վարչական եւ արտադրական ծախսերի ավելացումով: Բացի այդ, 453.747.000 ՀՀ դրամով նվազել են ընդհանուր ակտիվները, որը պայմանավորված էր դեբիտորական պարտքերի մեծացմամբ և ընթացիկ ֆինանսական ներդրումների նվազման հետևանքով: Այս օրինակներին նաև կարելի է ավելացնել կապիտալի նվազումը հավասար 109.172.000 դրամի, ոչ ընթացիկ պարտավորությունների նվազումը հավասար 351,335,00 դրամ, և ընթացիկ պարտավորությունների աճը հավասար է 6,761,00 դրամի: Այնուամենայնիվ, այս տեղեկությունները բավարար չեն եզրակացություններ կատարելու համար, քանի որ Ձորագետ ՀԷԿ-ը լինելով մասնավոր ընկերությունը, չի հրապարակում իր ամբողջ ծախսերը և եկամուտները: Սակայն ակնհայտ է, որ ընկերությունը 2014թ-ին ավելի քիչ շահույթ է ունեցել, քան 2013թ.-ին: [6]
Gallery խմբագրել
-
Hidraulic unit for the Dzoraget SHPP's own needs -
Hydroturbine of Dzoraget SHPP -
Hydroturbine of Dzoraget SHPP -
CPU of Dzoraget SHPP -
Structure and gravity runway of Dzoraget SHPP
References խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 ««Ձորագետ 5» փոքր ՀԷԿ` մոնիտորինգի արդյունքներ». Վերցված է 11 December 2015-ին.
- ↑ 2,0 2,1 Armenian soviet encyclopedia (1980). Ձորագետ Հիդրոէլեկտրակայան.
- ↑ 3,0 3,1 Grigoryan, Armen (14 October 2015). «Sale of Armenia's Monopoly Electricity Distributor Confirmed» [Էլեկտրաէներգիայի բաշխման մենաշնորհի վաճառքը] (English). Վերցված է 11 December 2015-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ «Հիդրոէներգետիկա». Վերցված է 11 December 2015-ին.
- ↑ 5,0 5,1 “STROY” bulletin/statement N2, 1932, Dzoraget HPP, Armenia. (Dzroaget LTD's archives)
- ↑ 6,0 6,1 «Ձորագետ Հիդրո ՍՊԸ-ի 2014թ.-ի տարեկան ֆինանսական հաշվետվություններ». Վերցված է 11 December 2015-ին.
- ↑ «Comparison of LTD to LLC» [LTD և LLC համեմատությունը] (English). Վերցված է 11 December 2015-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ 8,0 8,1 ARMHYDROENERGYPROJEKT, CJSC (2008). "The Update od the Existing Scheme for Small Hydro Power Stations of the Republic of Armenia. Renewable EnergyProject GEF TF 056211 (PDF). էջեր 47–48.
- ↑ {{cite web |url=http://ichd.org/?laid=1&com=module&module=static&id=675 |title=Էլեկրտաէներգիայի արտահանման հեռանկարները։ Խոստումնալից ծուղակ թե՞ ոչ?|access-date=11 December 2015}
- ↑ 10,0 10,1 10,2 ARMHYDROENERGYPROJEKT, CJSC (2008). "The Update od the Existing Scheme for Small Hydro Power Stations of the Republic of Armenia. Renewable EnergyProject GEF TF 056211 (PDF). էջ 50.