Մասնակից:Սոֆի Շահնազարյան/Ավազարկղ1

«Քուին Մերի» («Թագուհի Մերի») (անգլ.՝ Queen Mary), տրանսատլանտյան լայներ։ Ջրի վրա է իջեցվել 1934 թվականի սեպտեմբերի 26-ին Գլազգոյում, Ջոն Բրաունի со стапелей верфи։

Պատմություն

Լայների նախագծման ժամանակ փորձառու ինժեներ-նավաշինարարները կառուցել են նավի 22 մոդել յուրաքանչյուրը 5,18 (17 ֆուտ) մետր երկարությամբ։ Նյու Յորքում 1000 ֆուտ երկարությամբ նավամատույցի կառուցման երկարատև բանակցություններից և «Cunard Line» ընկերության և Ջոն Բրաունի նավաշինարարական ընկերության միջև փաստաթղթային հարցերը կարգավորելուց հետո ստորագրվել է համաձայնագիր «Նախագիծ № 534» աշխատանքային անվամբ նավ կառուցելու մասին։ 1930 թվականի դեկտեմբերին բրիտանական կառավարության կողմից ստորագրվել է ապահովագրական փաստաթուղթ, ըստ որի՝ կառավարությունն իր վրա է վերցրել 2,7 միլիոն ֆունտ ստերլինգի ապահովագրության պարտավորությունը, այն դեպքում երբ հանրանավն արժեր 4 միլիոն ֆունտ ստերլինգ։ 1930 թվականի դեկտեմբերի 1-ին Կլայդբանկ քաղաքում գտնվող Ջոն Բրաունի նավաշինարանում հանդիսավոր կերպով մեկնարկել է նավի հիմնադրումը։

Նավի անվան ծագման պատմությունը հումորային է։ «Cunard Line» միացյալ ընկերության գծերում բոլոր նավերի անվանումները իգական էին և ունեին «իյա» վերջավորություն, իսկ «White Star Line»-ում՝ արական և «իկ» վերջավորությամբ։ Ինչ-որ մեկը առաջարկեց նոր լայները անվանել «Անգլիայի ամենահաջողակ կնոջ» անվամբ, նկատի ունենալով Վիկտորյա թագուհուն։ Սակայն արքան, որը աչքի չէր ընկնում համեստությամբ հայտարարել է, որ նավը կանվանվի իր կնոջ Մարիա Թեքցու անվամբ։ Այդ կերպ նավը ստացել է «չեզոք անուն»՝ «Քուին Մերի»։

Ծով իջեցնելուց հետո պահանջվել է 18 ամիս, որպեսզի նավն ապահովվի անհրաժեշտ սարքավորումներով և անցնի ընթանալու հետ կապված փորձություններ։ 1936 թվականի մարտի վերջին «Քուին Մերին» պաշտոնապես հանձնվել է տիրոջը, իսկ մայիսի 27-ին իրականացրել է իր առաջին երթը՝ ընկերության կոմանդոր կապիտան Էդգար Բրիտենի ղեկավարությամբ։ Տախտակամածին գտնվել է 1849 ուղևոր, որոնց ընձեռնված էր հնարավորույթւոն առաջինը վայելել նավի շքեղությունը։ Թեև «Քուին Մերին» ջրատարողությամբ զիջում էր ֆրանսիական «Նորմանդիային», սակայն կարող էր ընդունել ավելի շատ ուղևոր՝ 2139 ընդդեմ 1972-ի։ Նավի լուսավորության համար օգտագործվել է 4000 մղոն էլեկտրական մալուխ (Նյու Յորքից մինչև Սան Ֆրանցիսկո) պահանջվել է ավելի քան 30 000 լամպ։ Ընկերության համար պարծանքի առարկա էր գլխավոր ճաշասրահը, որը չափերով հավասար էր պալատական սրահին։ Սրահի և այլ հատվածների հարդարման համար օգտագործվել են փայտի, մետաքսի, թավիշի լավագույն տեսակներ, պատերն ու առաստաղը զարդարել են նկարներով և գոբելենով, ինչպես նաև ճարտարապետական ծեփով։ Ինտերիերը լրացրել են հսակայական հայելիները և ընկույզի ու կարմիր փայտից պատրաստված նրբագեղ կահույքը։ Նավն ուներ հզոր էլեկտրակայան (7 տուրբոգեներատոր՝ յուրաքանչյուրը 10 000 կլիովատ), որը բավարար էր ոչ մեխ քաղաքը էլեկտրականությամբ ապահովելու համար։ Նավում էր տեղադրված պատմության մեջ ամենամեծ ղեկը՝ 150 տոննա կշռով։

Նավը հասել է նշանակլետ՝ Նյու Յորք 1936 թվականի հունիսի 1-ին՝ հաղթահարելով Ատլանտյան օվկիանոսի հյուսիսային հատվածը 3 օր 23 ժամ 57 րոպեում 30,63 հանգույց (56,72 կմ/ժ) միջին արագությամբ։ Նյու Յորք հասնելիս յուրաքանչյուր ուղևորի հանդիսավոր կերպով շնորհվել է կապիտանի ստորագրությամբ հատուկ անվանական հավասատգիր, առ այն, որ նա մասնակցել է «Քուին Մերի» լայների առաջին տրանսատլանտյան երթին։ 1936 թվականի օգոստոսին՝ վեցերորդ երթի ժամանակ նավը սահմանել է արագության ռեկորդ՝ ճանապարհը հաղթահարելով 3 օր 20 ժամ 42 րոպեում 30,36 հանգույց (56,72 կմ/ժ) միջին արագությամբ։ Այդ կերպ այն դարձել է «Ատլանտիկայի կապույտ ժապավեն» մրցանակի մրցանակակիր՝ հաղթելով ֆրանսիական «Նորմանդիային»։ Նավը ցուցաբերել է բարձր միջին արագություն արևմտյան ուղղությամբ 30,99 հանգույց և արևելյան ուղղությամբ 31,69 հանգույց արագությամբ օվկինոսը անցնելիս։ Այդ նվաճումը հաղթահարվել է միայն 1952 թվականին «United States» նավի կողմից (35,59 հանգույց)։

Շահագործման վտանգ

Արքաների մասին որոշ աղբյուրներում նշված է․ «Այս պահին նավը կորցրել է հյուրանոցի կարգավիճակը, քանի որ դադարել է պատկանել որևէ մեկին» և պետք է աճուրդի հանվեր 2021 թվականի մայիսի վերջին։ Long Beach ընկերությունը հայտարարել է, որ ինքը վերանորոգման պարտավորություն չունի, այդ պատճառով չի վերանորոգելու նավը։ Քանի որ նավը վաղուց չի վերանորոգվել գտնվում է վատ վիճակում և թեքվում է կողքի վրա։ Դա տեղի է ունենում կառուցվածքի կորստի արդյունքում։ Դա անհանգստություն է առաջացրել նավաշինական շրջանակներում, քանի որ ամենահին նավերից մեկը կարող է պատմություն դառնալ։

Լայների ռազմական ծառայություն

Ժամանում Նյու Յորքի նավահանգիստ ՝ 1945 թվականի հունիսի 20-ին, հազարավոր ամերիկացի զինվորներով

1940 թվականի մարտի 1-ին գտնվելով Միջին Ատլանտիկի ջրերում և տախտակամախին ունենալով 2332 ուղևոր նավն ուղևորվել է Նյու Յորք։ Այն ստացել է ռադիո ազդանշան ռազմական ծառայության կանչելու մասին հրամանով։ «Քուին Մերիի» կորպուսը կրճատվել է և 20 օրից «նրբագեղ թագուհին» վերածվել է «մոխրագույն մետաղական հսկայի» (դրա հետ է կապված Պեռլ Հարբոր ֆիլմը։ Այդ օրվանից լայները սկսել է կոչվել «Մոխրագույն ՈՒրվական»։ 1940 թվականի մարտի 21-ին «Մոխրագույն ՈՒրվական»-ը լքել է Նյու Յորքի նավահանգիստը և ուղևորվել դեպի Ավստրալիա՝ Սինեյի նավահանգիստ։ Միայն Սիդնեյն ու Սինգապուրն ունեին այդպիսի նավի կայանումն ապահովող ծովախորշ։

1940 թվականի ապրիլի 17-ին սկսվել է լայներին ճոխություն հաղորդող հանդիսավոր տարրերի ապամոնտաժումը։ Բոլոր հանված առարկաներին պիտակներ ենն ամրացվել, փաթեթավորել և ուղարկել պահեստ։ Երկու շաբաթվա ընթացքում հարմարավետ լայները վերածվել է հսկայական փոխադրամիջոցի։ Այդ ժամանակ այն տեղավորում էր 5500 զինվոր։ Տարբեր բաժիններում տեղադրվել են ջրակիր մահճակալներ, ամրացվել են նստատեղեր։ 1940 թվականի մայիսի 5-ին «Մոխրագույն ՈՒրվականը» տախտակամածին ընդունելով առաջին 5000 մարդուն ուղևորվել է դեպի Անգլիա։

Հաջորդ 5 տարվա ընթացքում նավը փոխադրել է 1,5 միլիոն մարդ և անցել 916 407 կիլոմետր ճանապարհ՝ Ավստրալիայից և Ամերիկայից զինծառայողներին տեղափոխելով Եվրոպա և հակառակ ուղղությամբ տանելով վիրավորներին։ Նավի արագությունը հնարավորություն էր տալիս հեշտությամբ խուսափել թշնամական սուզանավերից։ Բացի այդ «Մոխրագույն ՈՒրվականը» միշտ ընթանում էր զիգզագաձև՝ զգուշանալով տորպեդներից։ Օդից գրոհները արտացոլելու համար տախտակամածի վրա տեղադրվել են 40 մմ-անոց զենիթային սարքավորումներ։ Հստակ հրահանգ կար ոչ մի պարագայում կանգ չառնել, անգամ վիրավորներին օգնելու համար։

1941 թվականի վերջին՝ Ուիսթոն Չերչիլի Վաշինգտոն ժամանաման ժամանակ, գեներալ Ջորջ Մարշալը հրաման է արձակել Անգլիայում բոլոր տրանսպորտային միջոցերը վերակառուցել այնպես, որ դրանք տեղափոխեն մինչև 15 000 մարդ։ «Մոխրագույն Ուրվականում» տեղադրվել են մետաղից պատրաստված հատուկ կախովի մահճակալներ։ Առաջին դասի սրահը վերափոխվել է հիվանդանոցի, հսկայական հյուրասենյակը և սպայական սենյակը լրացվել են քնարաններով։ Բոլոր ազատ հատվածներում տեղադրվել է 12 500 մահճակալ։ Այդուհանդերձ, շուրջ 3500 մարդ մնացել է առանց քնելու տեղի և ուղևորության ժամանակ ստիպված եղել գտնվել տախտակամածին (միայն ամռանը)։ Մարդիկ նստում էին իրար շատ մոտ, պտտվելը գրեթե անհնար էր, քնում էին հերթով։ 1942 թվականի օգոստոսին «Մոխրագույն Ուրվականը» տախտակամածին ընդունել է 15 125 մարդ՝ ունենալով անձնակազմի 863 անդամ։ Լայները յուրօրինակ ռեկորդ է սահմանել՝ Ատլանտյան օվկիանոսն անցնելով 16 683 զինծառայողով։ Տրանսատլանտյան ուղևորությունների ժամանակ լայների սովորական ծանրաբեռնվածությունը 6 օրյա ուղևորության համար կազմում էր շուրջբ 12 հազար մարդ։

1942 թվականի հոկտեմեբրի 2-ին Քուին Մերին բախվել է բրիտանական «Կյուրասաո» հակաօդային պաշտպանության հածանավին։ Վթարի արդյունքում հածանավը մի քանի րոպեի ընթացքում սուզվել է։ Անձնակազմի անդամների մեծ մասը մահացել է (338 հոգի), հնարավոր է եղել ձրկել կապիտանին և թիմի 26 անդամ։

Հետռազմական ծառայություն

Քուին Մերի թանգարան

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո՝ 20 տարիների ընթացքում, լայները շարունակում էր սպասարկել տրանսատլանտյան գիծը։ Բայց ավիաընկերությունների հետ մրցակցելն ավելի դժվար էր դառնում և ժամանակի ընթացքում անխորտակելի դարձած նավը ստիպված դուրս եկավ շահագործումից։ «Քուին Մերին» 31 տարի նավարկելով անցել է 3 միլիոն 750 հազար մղոն և տեղափոխել ավելի քանի 2 միլիոն 115 հազար վճարովի ուղևոր։

«Քուին Էլիզաբեթի» հետ միասին «Քուին Մերին» համարվում էր ուղևորափոխադրման մեջ առաջնորդ, սակայն 1950-ականներին ռեակտիվ ինքնաթիռների ի հայտ գալուց հետո, նավարկությունը դարձավ ոչ շահույթաբեր։ «Քուին Մերիի» վառելիքի ծախսը մեծ էր, օսադկան ցածր, ինչի պատճառով անհանր էր մտնել նավահանգիստներ, որոնք գտնվում էին կղզիներում, և ուներ մեծ լայնութոյւն, որն անհնար էր դարձնում լայների անցումը Պանամայի ջրանցքով։

1967 թվականի հուլիսի 24-ին տրանսատլանտյան շոգենավային «Քունարդ Լայն» ընկերությունը հայտարարել է 3 միլիոն 450 հազար դոլարով (1,5 միլիոն ֆունտ ստերլինգով) ամերիկյան հանրանավի վաճառքի մասին։ 1967 թվականի հոկտեմբերի 31-ին «Քուին Մերին» 1040 ամերիկացի ուղևորով նավապետ Ջոն թրեշուրի հրամանատարությամբ 31 октября 1967 года «Куин Мэри» с 1040 американскими пассажирами на борту под командованием капитана Джона Трэшура отправился в свой последний рейс из английского порта Саутгемптон. Но чтобы перебраться в свой последний порт приписки Лонг-Бич (Калифорния), «Куин Мэри» пришлось огибать Южную Америку и мыс Горн, так как ширина лайнера на целый метр превышала ширину Панамского канала. Судно посетило Рио-де-Жанейро (Бразилия), Вальпараисо (Чили), Кальяо (Перу) и Акапулько (Мексика).

9 декабря 1967 года океанский пассажирский лайнер «Куин Мэри», завершив последний рейс, вошёл в бухту калифорнийского города Лонг-Бич. В апреле 1968 года лайнер поставили в сухой док, чтобы очистить от многолетнего слоя водорослей и перекрасить. Затем вернули на достроечную пристань для демонтажа оборудования, занимавшего значительное место в машинном отделении, включая пять бойлеров-котлов, два турбогенератора и опреснитель морской воды, оставив для обозрения туристов лишь привод гребного вала. Была установлена новая система кондиционирования, проведена замена всей системы канализации, модернизированы пожарная, электронная, телефонная связь. Корпус защитили специальной катодной противокоррозийной системой. На переоборудование лайнера затратили 20 млн долларов, ещё 10 млн ушли на строительство подъездных путей к пристани и автостоянок. Город нанял поваров и официантов для нового ресторана, гостиничную прислугу, продавцов магазинов, а также работников для Морского музея. «Куин Мэри» сумела сохранить своё великолепие и королевскую гордость. 85 тыс. квадратных футов площади отведено для проведения презентаций, собраний и съездов, 50 тыс. — для шоу и выставок. На борту имеются 16 салонов с возможностью разместить до 2000 человек одновременно и гостиница на 365 мест. Для желающих вступить в брак на лайнере имеется свадебная часовня и церковь. Свободный доступ обеспечен на любую из палуб.

Queen Mary в кинематографе

• «Додсворт» 1936 года.
• «Пуаро Агаты Кристи»: «Ограбление в миллион долларов / The million dollar bond robbery»
• «Пёрл-Харбор»
• «Талантливый мистер Рипли»
• «Квантовый скачок (телесериал)» 2-21 эпизод: Sea Bride — «Морская свадьба».
• «Спасите «Титаник»». Сыграл роль «Титаника» в большинстве сцен.
• «Титаник 2». Сыграл роль «Титаника II» благодаря схожей внешности.
• «Побег из Шоушенка». Изображён на коробке в конце фильма.
• «Гонщик» 1994 года.
• Приключение «Посейдона» 1972 года.
• Ожидание «Голиафа» («Ожидание Голиафа») 1981 года, бассейн внутри корабля, парадные лестницы в холлах, каюты, сам вымышленный лайнер «Голиаф» силуэтно напоминает «Куин Мэри», но линия надстройки и профиль труб отличается.
• Побег из Лос-Анджелеса 1996 года

См. также

• Queen Mary 2

Литература

• Белкин С. И. Голубая лента Атлантики. — [4-е изд., перераб. и доп.]. — Л.: Судостроение, 1990. — 238 с. — 30 000 экз. — ISBN 5-7355-0311-1
• Бережных О. А. Самые большие корабли : С древнейших времен до наших дней / Под ред. А. И. Вознесенского. — Л.: Судостроение, 1985. — 150 с. — 75 000 экз.
• Боечин И. Лайнеры против крейсеров // Морской флот.

Ссылки

• Лайнеры против крейсеров
• Англоязычный сайт R.M.S. Queen Mary Արխիվացված է Հունվար 25, 2016 Wayback Machine-ի միջոցով:
• Англоязычный сайт Great Ocean Liners Արխիվացված է Մայիս 9, 2008 Wayback Machine-ի միջոցով: