Մասնակից:Զաբելա Աբելյան/ավազարկղ16

Ամիս (լատին․՝ mēnsis, հունարեն՝ μήνας), Երկրի շուրջը Լուսնի պտույտով պայմանավորված ժամանակամիջոց։

Լուսնի տեսանելի շարժում

Caption text

Լուսինը Երկրի արբանյակն է և ամենամոտ երկնային մարմինը:Մոլորակների նման Լուսինը հաստատուն դիրք չունի և աստղերի նկատմամբ շարժվում է արևմուտքից դեպի արևելք:Հին աշխարհի աստղագետները նրան դասել են մոլորակների շարքը:Աստղերի և մոլորակների նկատմամբ նրա շարժումը նկատվում է անգամ մեկ-երկու ժամվա դիտումների ընթացքում:եթե նշենք Լուսնի դիրքը աստղերի նկատմամբ , և սպասենք մինչև մի պտույտ կատարի և նորից վերադառնա այդ նույն դիրքին, ապա դրա համար կպահանջվի միջին հաշվով 27,32 օր կամ 27 օր 7 ժ. 43 ր. 11,5 վ.:Այսինքն ՝ օրական Լուսինը երկնային սֆերայի վրա կտեղաշարժվի 13°,2 :

Աստղային կամ սիդերիկ ամիս

Արեգակի օրական տեղաշարժը կազմում է մոտ 1°:Այսպիսով Արեգակի նկատմամբ Լուսինը շարժվում է օրական 13°,2–1°=12°,2:Լուսնի պտտման այս պարբերությանը ընդունված է անվանել աստղային կամ սիդերիկ (սիդերական) ամիս: Աստղային ամսվա տևողությունը փոփոխվում է մինչև ±6 ժամ: Դրա պատճառն այն է, որ Լուսնի շարժումը ենթարկվում է ուժեղ խանգարումների, որի հետևանքով փոխում են նրա ուղեծրի էլեմենտները :

Լուսնի փուլեր

Լուսնի փուլերը Նորալուսին, Մահիկ, Առաջին քառորդ, Լիալուսին, Վերջին քառորդ

Լուսնի փուլերը Նորալուսին Մահիկ Առաջին քառորդ Լիալուսին Վերջին քառորդ

Լուսնի շարժման հետ կապված անընդհատ փոփոխվում է նրա տեսքը:Մերթ երևում է լրիվ, մերթ կիսով չափ կամ բոլորովին չի երևում:Լուսնի տեսքի այդ փոփոխությունները կոչվում են փուլեր: Լուսնի փուլերն են

• Նորալուսին (Երբ Լուսինը գտնվում է Երկրի և Արեգակի միջև և դեպի Երկիր է նայում միայն նրա խավար կիսագունդը, և հետևապես նա չի երևում):

• Մահիկ (Դիրք,երբ լուսինը երևում է ավելի կամ պակաս չափով):

• Առաջին քառորդ (Փուլ է, երբ Երկրից դեպի Լուսին ու Արեգակ տարված ուղղությունները կազմում են 90°-ի անկյուն, այլ կերպ ասած՝ երբ նրանց երկայնությունները տարբերվում են 90°-ով և 270°,Լուսնի դեպի Երկիր նայող կիսագնդի կեսը լուսավոր է, կեսն էլ խավար:Երկնքի ֆոնի վրա Լուսինը մեզ երևում է կիսով չափ):

• Լիալուսին (Նորալուսնի ժամանակ Լուսնի երկայնությունը հավասար է Արեգակի երկայնությանը:Դրան հակադիր փուլը Լիալուսինն է և այս դեպքում դեպի Երկիր է նայում միայն նրա լուսավորված կիսագունդը,Լիալուսնի դեպքում Լուսինը տրամագծորեն հակառակ է Արեգակին, և նրա երկարությունը տարբերվում է Արեգակի երկարությունից 180°-ով):

• Վերջին քառորդ (Առաջին քառորդին՝ տրամագծորեն նույն կերպ փուլ):

Սինոդիկ ամիս

Երկու հաջորդական համանուն փուլերի միջև ընկած ժամանակամիջոցը կոչվում է սինոդիկ ամիս:Նա միջին հաշվով հավասար է 29,53 օրվա կամ 29 օր 12 ժ 44ր 3վ:Այդ պարբերությունը փոփոխվում է ±6 ժամով, Լուսնի ուղեծրի էքսցենտրիսիտետի փոփոխման հետևանքով: Սինոդիկ և սիդերիկ ամիսների տարբերությունը կազմում է 2,21 օր (Սինոդիկ ամիսը երկար է սիդերիկ ամսից) : Մի դեպքում Լուսնի շարժումը քննության է առնվում անշարժ աստղերի, իսկ մյուս դեպքում՝ շարժվող Արեգակի նկատմամբ: :

Արևադարձային ամիս

Լուսնի Երկրի շուրջ պտտվելու պարբերություն,որը հաշվարկվում է նույն երկայնությամբ: Արևադարձային տարվա մեջ եղած իրական արեգակնային օրերի տևողությունների միջին թվաբանականը, որը միջին արեգակնային օրն է և հավասար է 27 օր 7 ժ 43 ր 4,66 վ:

Լուսնահանգույցներ

Լուսնի տեսանելի ճանապարհի հարթությունը չի համընկնում խավարածրի հարթության հետ, այլ թեք է նրա նկատմամբ 5° 9՛-ով:Այդ երկու մեծ շրջանագծերի հատման կետերն ընդունված է անվանել լուսնահանգույցներ:Լուսնահանգույցները լինում են երկու տեսակի՝ վերելման և վայրիջման:Երկու հանգույցները միացնող գիծը՝ հանգուցագիծ:Երբ վերելման հանգույցը համընկնում է գարնանային գիշերահավասարի կետի հետ, Լուսնի հակումը կազմում է 23°27′+5°9′=28°36′:Իսկ երբ գարնանային գիշերահավասարի կետի հետ համընկնում է վայրիջման հանգույցը,հակումը կազմում է 23°27′-5°9′=18°18′:Լուսնի մյուս կարևոր «անհավասարությունը» դա ապսիդների գծի պտույտն է նրա շարժման ուղղությամբ:Դրա հետևանքով փոխվում է ուղեծրի դիրքը և աճում է նրա երկրամոտ կետի երկայնությունը՝ 8,85 տարում հասնելով 360°-ի::

Դրակոնիկական ամիս

Դրակոնիկական ամիսը երկու համանուն հանգույցներով Լուսնի կենտրոնի երկու հաջորդական անցումների միջև ընկած ժամանակամիջոցն է: Նրա տևողությունը հավասար է 27 օր 5ժ 5ր 36վ կամ 27,21 օր:Սիդերիկ ամիսը դրակոնիկական ամսից մեծ է 0,11 օրով:

Անոմալիստական ամիս

Անոմալիստական ամիսը դա երկրամոտ կետով Լուսնի իրար հաջորդող անցումների միջև ընկած ժամանակամիջոցն է:Տևողությունը՝ 27 օր 13ժ 18ր 33վ կամ 27,55 օր:Սիդերիկ ամիսը փոքր է անոմալիստական ամսից 0,23 օրով :

Գրականություն

Բ. Ե. Թումանյան, Լ. Ա. Վաթյան «Ընդհանուր աստղագիտություն» Երևան 1960 թ. 1շ