Մադարացի ձիավոր, Մադարացի հեծյալ (բուլղար․՝ Мадарски конник, Madarski konnik), վաղ միջնադարյան ժայռաքանդակ Բուլղարիայի հյուսիսարևելյան հատվածում, Մադարի գյուղի մոտ, Շումենի արևելքում գտնվող Մադարա բարձրավանդակում։ Հուշարձանը թվագրվում է մ. թ. 710։ Ընդգրկված է ՅՈՒՆԵՍԿՈՀամաշխարհային ժառանգության ցանկում։

Մադարացի ձիավոր
Madara Rider*
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգություն

Երկիր Բուլղարիա
Տիպ Մշակութային
Չափանիշներ
Ցանկ ՅՈՒՆԵՍԿՕ֊ի ցանկ
Աշխարհամաս** Եվրոպա
Ընդգրկման պատմություն
Ընդգրկում 1979  (3-րդ նստաշրջան)
Համար 43
Մադարացի ձիավոր (Բուլղարիա)##
Մադարացի ձիավոր (Բուլղարիա)
* Անվանումը պաշտոնական անգլերեն ցանկում
** Երկրամասը ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դասակարգման
Համաշխարհային ժառանգություն

Պատմություն

խմբագրել

Հարթաքանդակում պատկերված է 23 մետր բարձրությամբ ձիավորը՝ ուղղահայաց 100 մետր բարձրությամբ քարափին։ Հեծյալը նիզակով հարվածել է ձիու ոտքերի մոտ ընկած առյուծին։ Ձիավորի դիմաց ճախրում է արծիվը, հետևից վազում է շունը։ Տեսարանը սիմվոլիկ կերպով պատկերում է ռազմական հաղթանակ։ Հուշարձանը ստեղծվել է բուլղար խան Տրևելի օրոք, և հավանաբար հենց խանի դիմապատկերն է։ Համաձայն այլ տեսությունների՝ հարթաքանդակը կապված է հին Թրաքիայի հետ և պատկերված է թրաքյան աստված։

Արձանագրություններ

խմբագրել

Ձիավորի պատկերի մոտ հայտնաբերվել է միջնադարյան հունարենով մասամբ պահպանված երեք տեքստեր, որոնք կարևոր տեղեկատվություն են պարունակում այդ ժամանակաշրջանի Բուլղարիայի պատմության մասին։ Ըստ պրոֆեսոր Վեսելին Բեշլևի և նրա Protobulgarians գրքի՝ ամենահին արձանագրությունը «Տրևել» (Մ. Թ. 695-721) աշխատությունն է։ Մնացած արձանագրությունները վերաբերում են Կրում խանին (Մ. Թ. 796-814) և Օմուրթագին (Մ. Թ. 814-831)։

inscription I c

[...] of Bulgars [...] and came to Tervel. My uncles in Thessaloniki region didn't credit to the slit-nosed Emperor and returned to Kisinas [...] his one [...] through treaty the ruler Tervel gave to the Emperor [...] 5 thousand [...] the Emperor together with me won well.

inscription II a and b

[...] gold coins [...] he gave [...] gold coins the ruler [...] soldiers [...] the ruler [...] the Greeks [..] what I gave to you every year, I am going to give you, because you helped me [...] every year we are going to give you and the Emperor sent to the ruler [...] and begged the ruler Kroumesis [...] the ruler [...] when distributed the gold coins [...] they began [...] gave from [...] the ruler Kroumesis gifted [...] this lake [...] you did [...] the ruler [...] broke the treaties [...] war [...] at that time [...] name [...]

inscription III

[...] was fed [...] broke and from the God Omourtag ruler [...] sent [...] help me [...]

Ճանաչում

խմբագրել

Մադարացի ձիավորը պատկերված է 1999 և 2000 թվականներին թողարկված Բուլղարական մանրադրամների վրա[1]։ 2008 թվականի հունիսի 29-ի բուլղարական մետաղադրամի վրա պատկերի տեղադրման համար պաշտոնական հարցման ժամանակ «Մադարացի ձիավորը» հաղթեց՝ ստանալով ձայների 25.44 տոկոսը[2][3][4]։

Անտարկտիկան անվանվել է Մադարա պատմական վայրի անունով։

Տուրիզմ

խմբագրել
  • [1] Վիլա Բուլղարիա էկո, Կիուլևչա գյուղում, Մադարա ձիավորից 5 կմ հեռավորության վրա

Տես նաև

խմբագրել

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտները Բուլղարիայում

Գրականություն

խմբագրել
  • Stancheva, Magdalina; Totyu Totev (1996). The Madara Horseman. Antos. ISBN 954-8901-06-4. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ մայիսի 5-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 5-ին.
  • Racheva, Nataliya. «The Madara Rider» (Bulgarian). Journey.bg. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2006 թ․ հուլիսի 5-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  • Vesselin Beschevliev, "Les inscriptions du relief de Madara", Bsl, 16, 1955, p. 212–254 (Medieval Greek, French).
  • Vesselin Beschevliev, "Die protobulgarischen Inschriften", Berlin, 1963 (Medieval Greek, German).
  • Веселин Бешевлиев, "Първобългарски надписи", Издателство на Българската академия на науките, София, 1979 (Medieval Greek, Bulgarian).

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. Bulgarian National Bank. Notes and Coins in Circulation: 1999: 1 stotinka, 2 stotinki, 5 stotinki, 10 stotinki, 20 stotinki, 50 stotinki; 2000: 1 stotinka, 2 stotinki & 5 stotinki. – Retrieved on 26 March 2009.
  2. «Bulgaria selected the new eruo design». Info Bulgaria. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 20-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 30-ին.
  3. «Bulgaria Chooses Madara Horseman for National Symbol at Euro Coin Design». Sofia News Agency Novinite. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 1-ին.
  4. «Bulgaria chooses heritage site to adorn euro coins». EU Business. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ նոյեմբերի 19-ին. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 1-ին.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մադարացի ձիավոր» հոդվածին։