Հույն ստրկուհին (քանդակ)

Հույն ստրկուհին;
տեսակ	քանդակների շարք և work with multiple executions?
քանդակագործ	Hiram Powers?
գտնվելու վայր	Raby Castle?, Ամերիկյան արվեստի Սմիթսոնյան թանգարան և Եյլի համալսարանի պատկերասրահ
հատվածն է	Greek Slave?, The Greek Slave?, The Greek Slave? և Greek Slave?
	պատկերված են
	The Greek Slave Վիքիպահեստում

Հույն ստրկուհին (անգլ.՝ The Greek Slave), ամերիկյան ամենահայտնի քանդակներից մեկը։ Այն դարձել է ամերիկյան աբոլիցիոնիստների, ֆեմինիստների խորհրդանիշն ու ամերիկյան գրականության մի շարք ստեղծագործությունների ներշնչանքը։

Արձանի ստեղծման նախապատմություն խմբագրել

Հունաստանի անկախության պատերազմն (1821-1829) ուղեկցվում էր թուրքերի կողմից հունական շատ կղզիների ու քաղաքների դատարկմամբ (Քիոսյան կոտորած, Կասոսյան կոտորած, Փսարյան կոտորած և այլն), դրանց բնակչության բնաջնջմամբ ու նրանց ստրկացնելով։

Փսարա հունական կղզում վստահեցնում են, որ «Հույն ստրկուհի» քանդակի թեման հիմնված է իրական պատմության վրա, որը տեղի է ունեցել 1824 թվականին թուրքերի կողմից կղզին ավերելուց հետո։

Ստրկացված բնակիչների մեջ էր յոթնամյա Գարիֆալիա Միխալվեյը (հուն․՝ Γαριφαλιά Μιχάλβεη ): Կոստանդնուպոլսի ստրուկների շուկայում վաճառվելով` աղջիկը հարմար պահ է գտնում և փրկություն է խնդրում զբոսնող ամերիկյան դիվանագետից։ Դիվանագետը տպավորվում է աղջկա գեղեցկությամբ, վճարում է նրա համար և ուղարկում նրան ԱՄՆ` իր ընտանիքի մոտ, որտեղ նրան տալիս են ամերիկանացված Գարաֆիլիա Մոհալբի (անգլ.՝ Garafilia Mohalbi) անունը։ Սակայն աղջիկն այդպես էլ չի հաշտվում ծնողների մահվան հետ և 13 տարեկանում մահանում է մելանխոլիայից^[1]։

Այս թեմային առաջինն անդրադարձել է ամերիկյան նկարչուհի Աննե Հոլը (1792-1863), ով նկարել է «Հույն աղջիկը» (The Greek girl) կտավը։

Փոուերսի արձանը խմբագրել

14 տարի անց այս թեմային անդրադարձել է իտալական Ֆլորենցիա քաղաքում ապրող ամերիկացի քանդակագործ Հիրամ Փաուերսը։ Փաուերսի արձանի համար օրինակ է եղել Ուֆֆիցիի պատկերասրահում պահվող Մեդիչիի Վեներան^[2]։ Առաջին քանդակը պատրաստվել է կավից^[3]։ Մարմարյա արձանի բնօրինակը պատրաստ է եղել 1844 թվականին և այսօր գտնվում է Ռաբի ամրոցում, Անգլիայում^[4]։ Արձանի պատճենները ներկայացվել են Մեծ Բրիտանիայում և ԱՄՆ-ում։ Արձանն արագորեն դարձել է Փաուերսի ամենահայտնի ու տարածված աշխատանքներից մեկը։ Արձանը պատկերում է երիտասարդ կնոջ, որը մերկ է, կապված է շղթաներով և ձեռքին ունի փոքրիկ խաչ։ Վերնագիրը ենթադրում է, որ նա գերուհի է և ցուցադրվում է շուկայում վաճառքի համար։ Ինքը` Փաուերսը, թեման հետևյալ կերպ է նկարագրում.

Ստրկուհին առևանգվել է թուրքերի կողմից հունական կղզիներից մեկում, Հունական հեղափոխության ժամանակ, և «նրա պատմությունը հայտնի է բոլորին»։ Նրա հայրն ու մայրը, հնարավոր է` բոլոր հարազատները, սպանվել են, պահպանվել է միայն նրա կյանքը, քանի որ այն արժեքավոր է համարվել։ Այժմ նա գտնվում է օտար բարբարոսների ձեռքում, այն դժբախտ իրադարձությունների լծի տակ է, որոնք նրան հասցրել են իր այժմյան վիճակին. նրան ցուցադրում են այն մարդկանց, ում ինքն ատում է, և նա իր ճակատագրին սպասում է անհանգստությամբ` ուժ գտնելով ու հույսն Աստծո ողորմության վրա դնելով։ Մեկտեղեք այս բոլոր տառապանքները և ավելացրեք դրանց Քրիստոսի տոկունությունը, և ամոթի համար տեղ չի մնա^[5]։

Երբ արձանը 1848 թվականին սկսել են ցուցադրել տարբեր քաղաքներում, նկարչի ընկեր և ցուցադրությունների կազմակերպիչ Միներ Քելոգը (1814-1889) թերթիկ է տպագրել ցուցահանդեսի այցելուների համար։ Նա ներկայացրել է քանդակի իր նկարագրությունը.

Ներկայացված է հույն աղջկա պատմությունը, ով առևանգվել է թուրքերի կողմից ու Կոստանդնուպոլսում վաճառքի է հանվել։ Խաչն ու կողպեքը, որ երևում են վարագույրի ֆոնին, ցույց են տալիս, որ նա քրիստոնյա է։ Սակայն սա ոչ մի կերպ չի սահմանափակում արձանի միտքը։ Այն տառապանքի հանդեպ գերակայություն է ցույց տալիս ներքին մաքրության ու բնավորության ուժի շնորհիվ։ Այսպիսով, Հունական ստրկուհին դատարանի խորհրդանիշն է, որին պետք է ենթարկվի ամբողջ մարդկությունը^[5]։

Արձագանք խմբագրել

Հանրության արձագանքը արձանի վերաբերյալ միանշանակ չի եղել։ Երբ աշխատանքն առաջին անգամ ցուցադրվել է, շատերը ցնցված էին կերպարի մերկությամբ։ Փաուերսը դիմակայել է այս քննադատությանը, հայտարարելով, որ այս երիտասարդ կինը քրիստոնեական մաքրության ու ողջախոհության հիանալի օրինակ է, քանի որ անգամ մերկ լինելով նա փորձում է պաշտպանել իրեն օտար հայացքներից։ Բացի այդ, ասում է քանդակագործը, նրա մերկությունն իր մեղքը չէր, այլ նա մերկ էր թուրք առևանգողների պատճառով, ովքեր հանել էին նրա հագուստը` նրան վաճառքի հանելու համար։ Հետևաբար, այս դատողությունը տրամաբանական է դարձնում շատ հոգևորականների նախազգուշացումն իրենց հավատացյալներին` գնալ և տեսնել արձանը ցուցահանդեսում^[2]։

Որոշ այցելուներ զուգահեռների էին անցկացնում «Հունական ստրկուհու» և ԱՄՆ-ի հարավում պլանտացիաներում աշխատող ստրուկների միջև։ Այսպիսի համեմատությունն ի սկզբանե բացասական արձագանք էր գտնում ամերիկյան հանդիսատեսի մոտ, սակայն քաղաքացիական պատերազմի հետ աբոլիցիոնիստներն այս արձանը խորհրդանիշ են դարձնում և համեմատում են այն «Վիջինիայի ստրկուհու» հետ^[6]։ Համեմատությունը նյութ է դարձել Ջոն Ուոթերի բանաստեղծության համար։

Արձանը ոգեշնչել է նաև Էլիզաբեթ Բրաունինգին սոնետ գրել։ Աբոլիցիոնիստ Մարիա Ուայթ Լոուելը (1821-1853) գրել է, որ «Հույն ստրկուհին» «գեղեցկության պատկեր էր, որին բոլորը պետք է նայեին որպես դարի ուղենիշ»^[7]։ 1848 թվականին Բոստոն Քոմըն այգում քայլելիս ամերիկացի աբոլիցիոնիստ և սուֆրաժիստ Լյուսի Սթոունը (1818-1893) կանգ է առել արձանը դիտելու ու արտասվել է` տեսնելով կանացի սեռի խորհրդանիշը շղթայակապ։ Այդ օրվանից Սթոունը ընդգրկել է Կանանց իրավունքներ արտահայտությունն իր խոսքում^[8]։

Փաուերսն ստեղծել է «Հույն ստրկուհու» վեց օրինակ։ Դրանցից յուրաքանչյուրը վաճառվել է արվեստի տարբեր կոլեկցիոներների։ Ամերիկյան արվեստի սմիթսոնյան թանգարանում պահվում է դրանցից մեկը, մեկ օրինակ կա նաև Կորկորան պատկերասրահում (Վաշինգտոն)։ 1851 թվականին գնվելով Վիլյամ Վիլսոն Կորկորան պատկերասրահի հիմնադրի կողմից` պատճենն առաջինն է եղել, որ ստեղծվել է բնօրինակի ճիշտ չափով^[4]։ Երբ արձանի պատճենը տեղադրվել է Վերմոնտ նահանգի նահանգապետի սեղանին, նահանգապետ Ջեյմս Դուգլասը հրամայել է այն հեռացնել` հայտարարելով, որ անպատշաճ արձանը կարող են տեսնել դպրոցականները^[9]^[10]։ Այլ պատճեններ պահվում են Վերմոնտ նահանգի կապիտոլիումում, Բերքշիր թանգարանում և Ամերիկյան արվեստի Վեսթերվելթ Ուորներ թանգարանում^[11]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ The American Common-place Book of Poetry: With Occasional Notes
↑ ^2,0 ^2,1 «Hiram Powers' "The Greek Slave"». Assumption College. Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ սեպտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2006 թ․ նոյեմբերի 20-ին.
↑ Taft, Lorado (1903). The History of American Sculpture. Harvard University: Macmillan. էջեր 61.
↑ ^4,0 ^4,1 «The Greek Slave». Corcoran. The Corcoran. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 2-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 2-ին.
↑ ^5,0 ^5,1 «Powers' "Greek Slave"». Uncle Tom's Cabin & American Culture. University of Virginia. Վերցված է 2006 թ․ նոյեմբերի 20-ին.
↑ «University of Virginia». Uncle Tom's Cabin and American Culture. University of Virginia. Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 28-ին.
↑ Wagenknecht, Edward. James Russell Lowell: Portrait of a Many-Sided Man. New York: Oxford University Press, 1971: 138.
↑ McMillen, Sally Gregory. Seneca Falls and the origins of the women’s rights movement. Oxford University Press, 2008, p. 81. ISBN 0-19-518265-0
↑ Wren’s Nest: Vermont Governor Wants Nude Statue Out Of Office
↑ Governor Wants Iconic Nude Off His Desk. New York Times December 12 2004
↑ Rawls, Phillip (July 2009). «Ala. ban of wine with nude label is marketing boon». The Boston Globe. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ օգոստոսի 3-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 31-ին.

Աղբյուրներ խմբագրել

Lessing, Lauren (Spring 2010). «Ties that Bind: Hiram Powers' Greek Slave and Nineteenth-century Marriage». American Art. 24: 41–65. doi:10.1086/652743. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 31-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հույն ստրկուհին (քանդակ)» հոդվածին։

[1] The American Common-place Book of Poetry: With Occasional Notes

[assumption-2] 2,0 ^2,1 «Hiram Powers' "The Greek Slave"». Assumption College. Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ սեպտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2006 թ․ նոյեմբերի 20-ին.

[3] Taft, Lorado (1903). The History of American Sculpture. Harvard University: Macmillan. էջեր 61.

[:0-4] 4,0 ^4,1 «The Greek Slave». Corcoran. The Corcoran. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 2-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 2-ին.

[virginia-5] 5,0 ^5,1 «Powers' "Greek Slave"». Uncle Tom's Cabin & American Culture. University of Virginia. Վերցված է 2006 թ․ նոյեմբերի 20-ին.

[6] «University of Virginia». Uncle Tom's Cabin and American Culture. University of Virginia. Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 28-ին.

[7] Wagenknecht, Edward. James Russell Lowell: Portrait of a Many-Sided Man. New York: Oxford University Press, 1971: 138.

[8] McMillen, Sally Gregory. Seneca Falls and the origins of the women’s rights movement. Oxford University Press, 2008, p. 81. ISBN 0-19-518265-0

[9] Wren’s Nest: Vermont Governor Wants Nude Statue Out Of Office

[10] Governor Wants Iconic Nude Off His Desk. New York Times December 12 2004

[11] Rawls, Phillip (July 2009). «Ala. ban of wine with nude label is marketing boon». The Boston Globe. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ օգոստոսի 3-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 31-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]